Zwijgen, stilstaan of achteruitgaan is geen optie!

Het is je vast niet ontgaan: op 8 maart was het vandaag internationale vrouwendag. Op sociale media, in de kranten, op het nieuws en op straat vroegen vrouwen wereldwijd aandacht voor hun rechten. Want in tijden waarin die rechten steeds meer onder vuur komen te liggen, is het meer dan ooit nodig om er voor op te komen. Zwijgen, stilstaan of achteruitgaan is geen optie.

De laatste tijd lijkt de ene na de andere vrouwonvriendelijke uitspraak of beleidsmaatregel op ons af afgevuurd te worden. Denk maar aan de uitspraak van Europees parlementslid Janusz Korwin-Mikke, die vorige week tijdens een debat over de loonkloof tussen mannen en vrouwen zei dat “het maar normaal is dat vrouwen minder verdienen, omdat ze zwakker, kleiner en minder intelligent zijn”. Of het Russische parlement, dat begin dit jaar een wet goedkeurde die huiselijk geweld niet langer als een crimineel strafbaar feit bestempelt. De wet wacht nog op een handtekening van president Poetin, maar is dan een feit. Of denk aan Ecuador, waar de Nationale Gezinsplanningsstrategie, een progressief beleidsplan dat de seksuele en reproductieve rechten waarborgde, werd vervangen door een conservatief Nationaal Plan voor de Versterking van de Familie.

Of je hebt misschien ook met verbazing toegekeken hoe de nieuwe Amerikaanse president Donald Trump zichzelf dankzij zijn grab-them-by-the-pussy-uitspraken prompt tot vrouwonvriendelijk icoon bombardeerde. Op zijn woorden volgden meteen daden: een van de eerste zaken die Trump als president invoerde was de global gag rule of Mexico City Policy, beter bekend als een anti-abortusmaatregel.

Mexico City Policy of Global Gag Rule

De Mexico City Policy maakt dat organisaties niet langer kunnen rekenen op Amerikaans ontwikkelingsgeld als ze abortus aanbieden, er informatie over verschaffen of doorverwijzen naar abortusdiensten. De VS heeft nooit financiële steun gegeven aan abortusdiensten in het buitenland, maar wel aan gezinsplanningsprojecten van organisaties die in hun werking ook informatie geven over abortus, of die met middelen van andere donoren abortusdiensten verlenen.

Door de regel komen miljoenen aan middelen voor gezinsplanning en reproductieve gezondheid op de helling te staan. En dat terwijl heel wat landen kampen met een groot gebrek aan gezinsplanningsdiensten en anticonceptie. 225 miljoen vrouwen willen een zwangerschap voorkomen maar ontbreken de toegang tot moderne vormen van anticonceptie.

De global gag rule werd voor het eerst ingevoerd door Ronald Reagan in 1984. Nadien werd de regel telkens herroepen door de democraten en weer ingevoerd door Republikeinen. Het hoefde dus niet te verbazen dat Trump de regel weer invoerde, maar hij breidde de reikwijdte ervan wel verder uit. Daardoor zullen de beperkingen nu van toepassing zijn op alle gezondheidsprojecten en programma’s van de VS, dus niet alleen die rond familieplanning, maar ook die rond hiv/aids preventie en behandeling, moeder- en kindersterfte, Zika enzovoort. Men schat dat er 15% meer budget geschrapt zal worden dan onder de Bush administratie. Tot negen biljoen dollar ontwikkelingsgeld voor broodnodige gezondheidsprogramma’s komt zo op de helling te staan.

En dat terwijl de regel niet eens bereikt wat de voorstanders ervan zouden willen. Onderzoek wijst uit dat het aantal onveilige abortussen tijdens de vorige gag rule niet daalde, maar wel steeg. Dat is logisch: wanneer minder vrouwen toegang hebben tot informatie en anticonceptiemiddelen, stijgt het aantal ongewenste zwangerschappen en dus het aantal abortussen. – Bron: Sensoa, Guttmacher Institute

Mannen aan de macht

Trump zette zijn handtekening onder de Global Gag Rule, geflankeerd door zeven blanke mannen. Een symbolisch beeld, dat ook weerspiegelt hoe mannelijk Trumps kabinet is. Slechts vier van de 23 invloedrijke posten worden bekleed door een vrouw. Dat is nog geen 17%. Daarmee doet Trump het slechter dan het reeds erg lage internationale gemiddelde. Wereldwijd is slechts 22,8% van de parlementairen een vrouw. (Bron: UN Women)

Vrouwen roeren zich

Maar uiteraard is lang niet iedereen het eens met dit soort vrouwonvriendelijke uitspraken en beleid. Vrouwen willen vooruit, niet achteruit. Daarom laten ze overal ter wereld van zich horen, en brengen of houden ze het publieke en politieke debat over vrouwenrechten en gendergelijkheid op gang.

De foto van Trump en zijn bende mannen die de Gag Rule ondertekenden, ging de wereld rond, vergezeld van kritische bemerkingen en parodieën: “Zullen we ooit acht vrouwen een wet zien ondertekenen die bepaalt wat mannen met hun reproductieve organen mogen doen?” Zweeds viceminister en minister voor Ontwikkelingssamenwerking Isabella Lövin beeldde die bezorgdheid uit met een duidelijk statement op sociale media.

She decides

Diezelfde Zweedse minister en haar Nederlandse, Deense en Belgische collega’s ministers van Ontwikkelingssamenwerking, besloten samen om tegen Trumps’ Gag Rule in actie te komen, en lanceerden She Decides. Het initiatief is erop gericht om zowel financiële als politieke steun te verzamelen voor seksuele gezondheid en familieplanning wereldwijd, en wil de impact van de verminderde VS-fondsen voor familieplanning verlichten. She Decides wil dat vrouwen en meisjes overal ter wereld hun rechten kunnen uitoefenen, meer bepaald hun recht om te beslissen of ze kinderen willen, wanneer en met wie.

She Decides is een belangrijk en krachtig politiek signaal, dat staat vast. Dat België hierin een trekkersrol nam en 10 miljoen euro toezegde, juicht FOS toe. Hopelijk blijft het engagement ook na de startconferentie van vorige week duren en vertaalt het zich in concrete en duurzame financiële engagementen. Dat nieuwe engagement vormt immers een zekere contradictie met het feit dat het Belgisch budget voor officiële ontwikkelingshulp de laatste jaren fors daalde, ook voor programma’s die gaan voor seksuele en reproductieve rechten en gezondheid. (meer lezen: artikel CNCD, studie Sensoa )

Déjala Decidir

De slogan “She Decides” klonk ons bij FOS meteen bekend in de oren. Onze partners in Peru komen al enkele jaren de straat op met de kreet Déjala Decidir (Laat haar beslissen), met de eis om abortus te legaliseren in geval van verkrachting. En ze staan op het Latijns-Amerikaanse continent niet alleen in hun strijd voor vrouwenrechten en tegen gendergeweld: de Ni Una Menos-campagne tegen gendergeweld verspreidde zich als een lopend vuurtje over meerdere landen, net als de campagne Niñas No Madres (Meisjes Geen Moeders) over seksueel geweld en tienerzwangerschappen. Langzaam maar zeker werken vrouwen(organisaties) aan een mentaliteitsverandering. Zoals Lisa Couderé van MO*-magazine stelt: “De problematiek van geweld tegen vrouwen vond zijn weg van de privésfeer naar de openbare ruimte, en werd van de keukentafel op de politieke tafel gelegd. Geweld is zo een door de gemeenschap op te lossen probleem geworden.”

Verworven rechten blijven beschermen

Dat actie wel degelijk loont toont ons de geschiedenis. Het vrouwenstemrecht of onze abortuswetgeving kwamen er ook niet vanzelf. Ook het recente Poolse “zwarte protest”, tegen een wetsvoorstel dat abortus strafbaar zou maken, wierp vruchten af. Na massale actie werd het voorstel uiteindelijk weggestemd door het parlement.

Ook waar vrouwenrechten ‘verworven’ lijken en feminisme overbodig lijkt, blijft het nodig om waakzaam te blijven

– Liesbet Vangeel, beleidsmedewerker

Polen leert ons ook dat een overwinning niet betekent dat we met een gerust hart achterover kunnen leunen. Ook daar waar vrouwenrechten “verworven” lijken en feminisme overbodig lijkt, blijft het nodig om waakzaam te blijven, om nog meer vooruitgang te boeken, en een terugval op het gebied van vrouwenrechten koste wat kost te voorkomen.

Vrouwen staken

Daarom gingen, op internationale vrouwendag, vrouwen en mannen in meer dan 30 landen in staking onder de noemer “International Women’s Strike”. Ze protesteerden tegen het huidige sociale, wettelijke, politieke, morele, seksuele en verbale geweld tegen vrouwen wereldwijd. Ook FOS en verschillende partners deden mee!

Auteur: Liesbet Vangeel