Referenda in Zwitserland leiden tot agressieve mediacampagnes, of hoe politiek is vervangen door media
Nieuws, Europa, Samenleving, Politiek - Arthur Wyns

Referenda in Zwitserland leiden tot agressieve mediacampagnes, of hoe politiek is vervangen door media

Afgelopen zondag 12 februari keurde het Zwitserse volk een wetsvoorstel goed dat naturalisatie zou vereenvoudigen voor de derde generatie migranten die in het land leven. Een goede zaak, volgens 60 procent van de bevolking. De Zwitsers staan bekend om hun referenda, waarmee ze meerdere malen per jaar rechtstreekse inspraak verkrijgen in de nationale politiek, en de directe democratie in hun land levend houden.

dinsdag 14 februari 2017 15:35
Spread the love

Een negatief gevolg, echter, van deze directe democratie is dat politieke partijen grote middelen inzetten om de bevolking van hun standpunt te overtuigen. Politieke legitimiteit blijkt plots nauw samen te hangen met marketing. De correlatie tussen politiek welslagen en mediacampagnes neemt internationaal ook steeds meer toe, wat bijvoorbeeld in de recente verkiezingen in de Verenigde Staten overduidelijk was. Ook in de Zwitserse referenda wordt er in toenemende mate ingezet op reclame bij voor- en tegenstanders van voorstellen, en deinzen bepaalde partijen er bovendien niet van terug om met zwaar geschut te schieten.

Zware woorden en agressieve campagne-technieken

De rechtse partij SVP (der Schweizerische Volkspartei), de grootste partij van het land en sinds 1999 in de federale regering, voerde in de aanloop van het recente referendum omtrent de verlichte naturalisatieprocedure een uiterst agressieve mediacampagne die velen tegen de borst stootte. Doorheen het hele land riepen de laatste maanden posters op om “de islamisering van Zwitserland een halt toe te roepen”. Spandoeken van gesluierde vrouwen, vergezeld van de tekst “Neen tegen versoepelde inburgering” in grote rode letters deden sinds begin januari hun intrede. Hoewel het reeds gekend is voor zijn agressieve poster-campagnes, heeft de partij met zijn recente ‘boerka-posters’ toch veel stof doen opwaaien.




Het goedgekeurde initiatief is op zich een relatief beperkte stap in de richting van een meer geïntegreerde Zwitserse maatschappij, maar het voorstel kan desalniettemin op een hevige tegenwind rekenen vanuit de rechterzijde van het politieke spectrum.

Maar er zijn ook andere stemmen te horen. De SBB (Zwitserse federale spoorwegen) wordt overstelpt met klachtenbrieven die de SVP-campagne aankaarten als ongepast in neutrale plaatsen als treinstations, en er werd reeds een burgerplatform tegen de campagne opgericht, genaamd “Zo niet, SBB!”. Op de pagina schrijven honderden burgers dat “de campagne van SVP angst, haat, en valse informatie verspreidt.”

Ook wordt aangehaald dat de wetswijziging niets te maken heeft met het al dan niet dragen van een boerka en dat de groep die in aanmerking komt voor de nieuwe maatregel voor haast 60 procent bestaat uit derde generatie Italianen. “De vrijheid van religie [die in ons land van kracht is] heeft niets te maken met deze verlichte inburgering maatregel.”

Ook de treinmaatschappij zelf en zijn CEO, Andreas Meyer, worden hard aangepakt op publieke fora en in de media. SBB vertegenwoordiger Reto Schärli reageerde op de commentaren met “wij zijn een politiek neutraal bedrijf en worden bij wet verplicht politiek geladen reclame toe te laten in onze gebouwen.” Tegenstanders spreken van een dubbele standaard, waarbij “een federaal agentschap voor openbaar transport haatdragende en racistische propaganda verspreidt.”

Deze agressieve campagnetechnieken zijn echter geen unicum in de recente geschiedenis van de Zwitserse Volkspartij. Het won in oktober 2015 een recordaantal stemmen in de nationale verkiezingen met behulp van een mediacampagne die vreemdelingen bestempelde als de hoofdreden van de haperende economie in het land. Posters waarop een wit Zwitsers schaap een zwart schaap het land uitschopt hadden het gewenste effect, met 29,4 procent van de stemmen voor de Zwitserse Volkspartij.



De poster die de SVP in de verkiezingen van 2015 verspreidde. (bron: SVP)

Zwitsers Deportatie Initiatief en Belgische déjà vu

Vijf jaar voordien, in 2010, slaagde de partij er reeds in om het Deportatie Initiatief goed te keuren (het ASI of Ausschaffungsinitiative) dat instaat voor het deporteren van vreemdelingen die zware misdadige feiten, zoals moord of verkrachting, gepleegd hebben. In februari vorig jaar trachtte de partij dit initiatief uit te breiden naar het Handhavings-Initiatief (het DSI of Ausschaffungsinitiative) dat het ASI zou uitbreiden naar elke vreemdeling die minstens twee kleine vergrijpen pleegt in de loop van 10 jaar. Twee snelheidsovertredingen, bijvoorbeeld, zouden dan genoeg zijn om een vreemdeling het land uit te zetten, zelfs als een deportatie zou leiden tot een schending van mensenrechten in het land waar de persoon naartoe wordt gestuurd.

Dergelijk initiatief is niet enkel tegen de grondwet, met een aangepast regime van wetten die gelden voor verschillende groepen van mensen, het zou bovendien de 2 miljoen buitenlanders die Zwitserland hun thuis noemen in een constante staat van angst plaatsen. In het referendum dat over de goedkeuring van het DSI moest beslissen, op 28 februari 2016, stemde de bevolking het initiatief echter met een nipte meerderheid van 59 procent uit het wetboek. Het ASI is echter nog steeds van kracht.

Déjà vu, iemand? De geschiedeis van het DSI en ASI in Zwitserland doen denken aan de recent verstrengde vreemdelingenwet in België die in de Kamer op 9 februari werd goedgekeurd, en waarmee mensen met een migratieachtergrond die “vermoedelijk een gevaar zijn voor de openbare orde of de nationale veiligheid” uitgewezen kunnen worden zonder veroordeling. De Belgische wetswijziging is echter nog extremer aangezien ze, in tegenstelling tot de Zwitserse variant, zeer ruim geïnterpreteerd kan worden, er geen sprake is van een juridisch proces, en de Dienst Vreemdelingenzaken disproportioneel veel macht verwerft.

Het vormt een interessant denk-experiment: zou de verstrengde vreemdelingenwet in België er gekomen zijn moest ze door middel van een referendum besloten zijn? Hoe zou het Belgische politieke landschap eruitzien indien er op regelmatige tijdstippen referenda plaatsvonden?

Minaret Attack

Een laatste voorbeeld van de extreme campagnetechnieken van de Zwitserse regeringspartij: in 2009 voerde de SVP actie tegen de bouw van minaretten (de typische torens van moskeeën) in het hele land, naar aanleiding van de constructie van een 6 meter hoge toren in juli 2009 in het dorp Wangen bei Olten, 50 km ten noorden van hoofdstad Bern, door een lokale Turkse gemeenschap.

De bouw van deze minaret leidde tot een nationale campagne gevoerd door de SVP en de FDU (de Federaal Democratische Unie), het zogenaamde Egerkinger Comité, dat streefde naar een nationaal minaretverbod en een aanpassing van de grondwet. Om deze doelstelling te bereiken voerde het comité een “haatcampagne”, met zeer gelijkaardige posters als die die tegenwoordig in de Zwitserse treinstations te vinden zijn en de zwarte-schaap-posters van 2015.

Alle postercampagnes van de SVP worden dan ook ontwikkeld door hetzelfde reclamebureau, Goal, gezeteld in Dübendorf. Stemmen gingen op dat er een islamitische machtsgreep plaatsvond, en dat als er niet opgepast werd alle Zwitserse vrouwen boerka’s zouden dragen en de Sharia in het land zou heersen. Dit desondanks het feit dat 90 procent van de moslims in Zwitserland uit Turkije en Kosovo komen, zeer seculiere moslimstaten waar de conservatieve normen voor klederdracht niet worden gevolgd.

In hun 2009 campagne ging het rechtse comité echter nog een stap verder in het overbrengen van zijn standpunt. Het plaatste een spel online genaamd minaret attack, waarbij het idyllische Zwitserse landschap wordt verstoord door talloze minaretten die als speren omhoog rijzen. De speler dient dan de “gebedstorens” te treffen, waarna de minaret weer verdwijnt. Wanneer de speler een toren mist zal een muezzin (de officiële oproeper tot gebed in de islam) de minaret beklimmen en tot gebed oproepen. Je kan de Arabier dan ook nog het zwijgen opleggen door hem te treffen. Onophoudelijk schieten minaretten uit de grond en zingen Arabische mannetjes op torens, game over, je score verschijnt op het scherm samen met de tekst “Zwitserland staat vol met minaretten. Om dit te voorkomen, stem “Ja” op het minaretten-referendum van 29 november.”

Ook deze campagne bleek effectief te zijn: in een referendum stemden 57,5 procent en 22 van de 26 kantons voor de totale ban van minaretten, en de grondwet werd aangevuld met de enkele zin “..en er zullen geen minaretten gebouwd worden in het land.”, ook al stuit dit volledig tegen de vrijheid van religie die in diezelfde grondwet staat opgetekend. Het spel werd sindsdien gehackt door een onbekende groep cyberactivisten en kan niet meer online gevonden worden.

Of het merendeel van de Zwitsers de mediacampagnes van de SVP goedkeuren valt te betwijfelen, zo bewijst de uitslag van het recente referendum.

Zeer dikwijls echter, blijkt uit Zwitserlands recente geschiedenis, hebben ze wél het gewenste effect. Bij een verdeelde mening blijkt diegene die het luidste schreeuwt vaak zijn zin te krijgen. Ook in de Verenigde Staten werd op deze manier politiek vervangen door media. Onzekerheid, angst en verandering worden gesust door de luidste der stemmen in het politieke landschap. Wat die stemmen nu exact beweren en beloven, blijkt steeds minder van belang te zijn.

take down
the paywall
steun ons nu!