Naomi Klein verwacht een hele reeks ‘shocks’, naar analogie met haar boek The Shock Doctrine’:

• economische shocks omdat nieuwe economische zeepbellen zullen barsten;
• veiligheidshocks omdat nog meer oorlog nog meer terugslag zal veroorzaken in de vorm van terroristische aanslagen;
• klimaatshocks omdat het klimaat verder zal worden gedestabiliseerd;
• industriële shocks omdat nog meer oliepijpleidingen zullen lekken en nog meer olieboorplatforms in zee zullen storten.

Dat is volgens haar het logische gevolg van de intenties van president Donald Trump. De plannen van president Trump zijn immers duidelijk: grootschalige deregulering van de economie, totale oorlog tegen ‘Islamitisch terrorisme’, weg met klimaatactie en voluit gaan voor fossiele brandstoffen.

In haar opinie-artikel Get Ready For the First Shocks of Trump’s Disaster Capitalism voor The Intercept schets de Canadese auteur en milieuactiviste haar verwachtingen voor vier jaar Donald Trump in het Witte Huis. Dit is een samenvatting van dat artikel:

Van orkaan Katrina naar Donald Trump

Klein grijpt voor dit artikel terug naar de analyse in haar boek The Shock Doctrine. Dat begon en eindigde met een analyse van de manier waarop de regering van president George W. Bush gebruik maakte van de gevolgen van de orkaan Katrina (augustus 2005) om een aantal neoliberale hervormingen versneld door te voeren.

Daar speelde een toen relatief onbekend Republikeins lid van het federaal Congres uit de staat Indiana een belangrijke rol in. Zijn naam is Mike Pence, huidig vice-president van de VS. Pence was toen voorzitter van het Republican Study Committee, een interne organisatie die de krijtlijnen vastlegde voor eigen studies van de partij.

Op 13 september 2005 kwam die commissie samen met de Heritage Foundation. Deze stichting is een reactionaire denktank die sinds het presidentschap van Republikein Ronald Reagan (1981-1989) een belangrijke rol speelt in het opstellen van beleidsplannen van de regering. De organisatie speelde recent een belangrijke rol in het samenstellen van het regeringsteam van president Trump.

Op die vergadering werd een lijst goedgekeurd van “Pro-Free-Market Ideas for Responding to Hurricane Katrina and High Gas Prices”. Daarin stonden 32 beleidsvoorstellen die volgens Klein rechtstreeks uit het boek van het rampkapitalisme lijken te komen. Die lijst lijkt wel een voorafbeelding van wat Trump nu van plan is:

• opheffing van bestaande wetgeving die loonschalen vastlegt in de rampzones;
• in de rampzones één zeer laag belastingtarief voor alle economische activiteiten;
• opheffing van bestaande regels voor economische activiteiten;
• overheidschecks voor gezinnen, alleen te gebruiken in privé-scholen, in plaats van investeringen in openbaar onderwijs;
• intrekken milieuregelgeving in de getroffen rampgebieden (de hevigheid van orkaan Katrina is een gevolg van de klimaatopwarming, net als de grotere frequentie van orkanen);
• vlotte toekenning van vergunningen voor nieuwe olieraffinaderijen aan de kust van de Golf van Mexico (waar orkaan Katrina toesloeg);
• hoewel niet van toepassing in de getroffen zone werd ook gesuggereerd om olieboringen toe te laten in de natuurreservaten in het Noordpoolgebied van Alaska.

In 2005 hebben een aantal grote bedrijven reeds geprofiteerd van de vernietigingen die Katrina aanrichtte (met veel te duur boven de reële marktprijzen betaalde contracten). Meer dan waarschijnlijk wordt de aanpak van Katrina in 2005 het model voor de massale infrastructuurwerken die Trump tijdens zijn campagne aangekondigd heeft. Een overzicht van de contracten die privébedrijven in 2005 binnensleepten:

• Halliburton KBR: 60 miljoen dollar voor herstelling militaire basissen langs de kust;
• Blackwater: beveiliging FEMA (de Amerikaanse dienst civiele bescherming);
• Parsons: herstelling van beschadigde bruggen in de staat Mississippi;
• Fluor, Shaw, Bechtel, CH2M Hill: leveren mobiele woningen voor vluchtelingen;
• Kenyon: verzamelen en behandelen dode achtergelaten lichamen na de overstroming (lokale begrafenisondernemers en vrijwilligers kregen een verbod om lichamen te bergen);
• AshBritt: verwijderen van afval uit de straten voor een bedrag van 500 miljoen dollar; het bedrijf besteedde slechts een deel van dat geld aan onderaannemers; zelf had het bedrijf geen enkele vrachtwagen in bezit bij het ondertekenen van het contract met de federale overheid).

In totaal werden na Katrina voor 3,4 miljard dollar overheidscontracten toegekend aan de bedrijven die ook al in Irak met belastinggeld zwaar waren overbetaald voor slordig werk (en soms helemaal geen werk). Deze contracten werden niet toegekend via openbare aanbesteding maar onderhands.

Massale uitbuiting illegalen en arme Amerikanen

FEMA betaalde bedrijven 175 dollar per vierkante voet (ongeveer 90 vierkante cm) voor canvassen over de daken van verwoeste huizen aan de bedrijven die ze plaatsten, maar deze canvassen waren geleverd door de federale overheid. De arbeiders die de canvassen plaatsten kregen 2 dollar uitbetaald per geplaatste vierkante voet.

Ook de andere bedrijven hierboven vermeld gebruikten massaal contractloze arbeiders, migranten, minderheden en arme blanken. Halliburton KBR ontweek betaling van lonen door op regelmatige tijdstippen in werkkampen ‘s nachts het gerucht te verspreiden dat de immigratiedienst op komst was om illegalen aan te houden, waarop die onbetaald de vlucht namen. 

De Amerikaanse dienst voor civiele bescherming Federal Emergency Management Agency (FEMA) betaalde 5,2 miljoen dollar voor het bouwen van noodkampen voor hulpverleners, een taak die FEMA normaal zelf hoort te doen. Het kamp werd nooit afgewerkt, maar de rekening werd wel volledig uitbetaald. Het bedrijf dat het contract had verkregen had geen enkele ervaring op dat vlak.

Financiering bedrijven met sociale besparingen

Om dit allemaal te financieren heeft het door de Republikeinen gedomineerde Congres in 2005 40 miljard dollar bespaard op het federale overheidsbudget. Die besparingen kwamen van de fondsen voor studiebeurzen, Medicaid (openbare gezondheidszorg voor arme gezinnen en weeskinderen) en van de voedselbonnen voor arme gezinnen.

Dit is volgens Naomi Klein het scenario dat president Trump nu van plan is met zijn ‘grote infrastructuurwerken’: een systeem van politiek bevriende bedrijven, die zonder enige mededinging contracten binnenrijven, veel meer worden betaald dan de reële marktprijzen en voor het effectieve werk dat ze doen vooral ongeschoolde en illegale arbeid inzetten. Vice-president Mike Pence was de hoofdarchitect van dit beleid in 2005. Het lijdt volgens Klein geen twijfel dat hij dat ook nu zal doen.

Naomi Kleins besluit: “Wat Katrina ons zegt is dat deze regering elke ramp zal trachten uit te buiten voor maximale winst. We kunnen er beter klaar voor zijn.”

Dit is een samenvatting van het artikel Get Ready For the First Shocks of Trump’s Disaster Capitalism van Naomi Klein van 24 januari 2017 op The Intercept. Vertaling door Lode Vanoost. Voor het volledige artikel, zie de weblink.

De statistische gegevens voor dit artikel heeft Naomi Klein uit haar boek The Shock Doctrine – The Rise of Disaster Capitalism (2007). Nederlandse vertaling: De Shockdoctrine, De Geus, Amsterdam (2014) ISBN 9789044534078