Een van de meest cynische maatregelen uit de geschiedenis van de migratie werd op 13 januari door uittredend president Obama geschrapt.

Cynische politiek

Het is weinig gekend, maar de Cubanen zijn de enigen ter wereld die in de VS automatisch een verblijfsvergunning krijgen en hulp ontvangen als ze het grondgebied weten te bereiken. Latino’s die hun geluk zoeken in de VS worden gedeporteerd of komen in de illegaliteit terecht. Cubanen daarentegen worden er met open armen ontvangen. Het gaat om de zogenaamde Cuban Refugee Adjustment Act, die in 1966 van kracht werd.

Cubanen werden sinds de revolutie van 1959 naar de VS gelokt, om politieke redenen. Die migratie betekent een brain drain van de Cubaanse samenleving. De beste wetenschappers, sporters, kunstenaars werden grote sommen beloofd om hun land te verlaten. Deze migratiestroom werd ook steeds gebruikt als propagandamiddel. Terwijl vanuit elk ander land uit het Zuiden heel wat mensen migreren naar rijkere regio’s werden ze in het geval van Cuba steevast gelabeld als ‘politieke vluchtelingen’.

De lokroep vanuit de VS gaat vreemd genoeg gepaard met een weigering van Washington om visa uit te schrijven. Sedert 1984 is er een akkoord tussen beide landen waarin de VS belooft om 20.000 visa per jaar toe te kennen, terwijl Cuba er zich toe verbindt geen ‘bootvluchtelingen’ toe te laten. Cuba houdt zich aan die afspraak maar de VS levert slechts 3.500 visa per jaar af, terwijl er duizenden families zitten te wachten op gezinshereniging. De selectie van die 3.500 gebeurt d.m.v. een lottrekking …

Aan de ene kant lokken de VS de Cubanen, aan de andere kant worden ze verhinderd om er op een legale manier te geraken. Zo’n politiek stimuleert dus de illegale migratie en de mensenhandel. Deze politiek zet Cubaanse delinquenten ook aan tot roekeloze en criminele daden om het eiland te verlaten. In een nog niet zo ver verleden konden kapers van vliegtuigen en boten bij hun aankomst in Florida rekenen op straffeloosheid en werden ze er zelfs onthaald als helden terwijl de gekaapte passagiers als criminelen behandeld werden.

Een breuk met het verleden?

Op 12 januari maakte de regering van Obama bekend dat er een einde komt aan het 51-jaar oude beleid t.a.v. Cubaanse migranten. “Cubaanse burgers die de VS illegaal proberen binnen te komen en niet in aanmerking komen voor humanitaire hulp, zullen teruggestuurd worden in overeenstemming met de Amerikaanse wetgeving en rechtshandhaving. De nieuwe regel gaat onmiddellijk in”, zo klinkt het in een mededeling van het Witte Huis. Hoe moeten we deze stap van Obama begrijpen? Welgeteld één week voor de machtsoverdracht is de maatregel in elk geval hoogst merkwaardig en op zijn minst verrassend.

In zijn verklaring, maakt Obama duidelijk dat die wetgeving een relict is uit de Koude oorlog. Het VS-Departement Binnenlandse Veiligheid verklaart bovendien dat voorheen de Cubanen vluchtten voor politieke repressie, maar dat de migratie vandaag vooral vanuit economische motieven gebeurt. Het is daarom onlogisch dat de Cubanen niet zoals alle andere economische migranten behandeld worden.

Heeft de VS haar ultieme doelstelling, nl. ‘regime change’ in Cuba, weeral een stukje dieper in de lade opgeborgen? Dat is zeker niet het geval. Het ultieme doel blijft nog steeds hetzelfde, maar de tactiek is veranderd. Tijdens zijn presidentscampagne had Obama al weinig twijfel gelaten over zijn doelstelling t.a.v. Cuba: “Een democratische opening in Cuba is en blijft de belangrijkste doelstelling van ons beleid. We hebben een duidelijke strategie om dit te bereiken: een die nu een aantal beperkte stappen neemt om de boodschap van vrijheid op het eiland te verspreiden, maar die ons ook toelaat om te onderhandelen met een post-Fidel regering over democratie.”[i]

De regering Obama had al duidelijk gemaakt dat de politiek van het verleden faalde in het omverwerpen van de revolutie. Een te harde aanpak van buitenaf is contraproductief, er moet meer ingezet wordt op verandering van binnenuit. Anders gezegd: het ging voor de regering Obama om het aanmoedigen van een generatie van Cubanen die van binnenuit verandering opeist. 

De huidige maatregel past daar perfect in. Dat Cubanen voortaan niet meer in de VS welkom zijn zal wellicht tot frustratie leiden bij een aantal eilandbewoners. Obama rekent erop dat die frustratie zich zal vertalen in toenemende dissidentie. Terzelfdertijd blijft de economische blokkade van kracht met de bedoeling de economie verder te ondermijnen om het ongenoegen bij de bevolking te blijven aanwakkeren.

Cubaanse reactie

De Cubaanse overheid verwelkomt deze maatregel, omdat die al lang deel uitmaakt van het pakket waarover onderhandeld werd met het oog op de verbetering van de Cuba-VS relaties. Deze maatregel is er ook pas gekomen na maandenlange onderhandeling tussen de Cubaanse overheid en de VS.

“Met het migratieakkoord voor een veilige en geregelde migratie op een legale manier, wordt het wet feet/dry feet- beleid ingetrokken’ , verklaarde de Cubaanse regering in een persbericht. Sinds 1995 werden de Cubanen die op zee onderschept werden (wet feet) teruggestuurd. Diegenen die de VS bodem bereikten (dry feet) konden wel gebruik maken van de voorkeursbehandeling. Dit beleid werd de ‘wet feet, dry feet policy‘ genoemd. Het is dit beleid dat met onmiddellijke ingang beëindigd wordt .

De Cubaanse regering liet ook weten dat zij van haar kant de wet die bepaalt dat Cubanen die meer dan vier jaar het eiland hebben verlaten, het land niet meer binnen mogen, zal aanpassen zodat terugkeer van Cubanen naar hun thuisland altijd mogelijk wordt.

De Cubaanse overheid wijst er terecht op dat het VS migratiebeleid, illegale immigratie aanmoedigde wat gevaren inhield voor de Cubaanse burgers en een migratiecrisis veroorzaakte. Daarnaast leidde het ook tot criminaliteit zoals het stelen van boten, trafiek van migranten, mensenhandel enz.

Daarnaast komt de afschaffing van het ‘Cuban Medical Professional Parole’ (CMPP). Ook dat is een sociale en economische overwinning voor het eiland. Het CMPP, dat in 2006 onder President Bush van kracht werd, moedigde Cubaanse artsen op buitenlandse missies aan om naar de VS te migreren. Dit betekende een braindrain, maar had ook nog een financiële impact. Cubaanse artsen in het buitenland zijn een belangrijke bron van inkomsten voor Cuba. Zij brengen heel wat buitenlandse deviezen op. Het verlies van ongeveer 800 gezondheidswerkers per jaar (van de 50.000 actief in het buitenland) is economisch dus niet te onderschatten.

Bij veel Cubanen komt de maatregel niet onverwacht, maar het is een gevoelig thema omdat het veel families persoonlijk raakt.

En wat met Trump?

De Cuban Refugee Adjustment Act blijft nog steeds van kracht en kan alleen door het Congres opgeheven worden. Indien Trump wil kan hij dus Obama’s maatregel met één pennenstreek ongedaan maken. Analisten denken echter dat dit onwaarschijnlijk is. Hoewel hij het standpunt heeft ingenomen dat de Cuba-VS relaties heronderhandeld moeten worden wanneer er – volgens hem – onvoldoende waarborgen voor de Cubaanse bevolking zijn, is de kans klein dat hij die maatregel ongedaan zal maken, omdat dat helemaal niet zou passen in zijn hard anti-migratie beleid.

Maar – en het is een ‘Maar’ met hoofdletter – wat men van Trump kan verwachten is zeer onvoorspelbaar.

Dat één van Obama’s laatste beslissingen als president, over de ontdooiing van de VS-Cuba relaties gaat, toont aan hoe hard hij zijn stempel wil drukken op deze thematiek. Als Trump de maatregelen die Obama nam in de toenadering tot Cuba allemaal wil terug schroeven, wacht er hem dus weer één extra.

Cubanismo.net meent deze – wellicht laatste – daad van Obama in de Cuba-VS-relaties een gunstige stap vooruit is en opnieuw een kleine overwinning voor de Cubaanse revolutie betekent.

Het artikel Cubanen krijgen niet langer voorkeursbehandeling in de VS verscheen oorspronkelijk op cubanismo.net op 13 januari 2017.