(Dit is een samenvatting, voor het volledig artikel zie de link onderaan, nvdr)

De bedoeling van dit artikel is om nogmaals te benadrukken hoe zij die fake news in de sociale media op de meest flamboyante manier aanklagen en willen dat Facebook en andere internetgiganten inhoud censureren in naam van de strijd tegen fake news, net dikwijls de meest agressieve en zelfbedienende bedrijvers van die praktijk zijn.

Hoe je over Assange denkt is compleet irrelevant voor dit artikel, want ik ga er van uit dat iedereen het er mee eens is dat de publicatie van valse beweringen door eender welk medium verkeerd zijn, zelfs als dat de bedoeling heeft een figuur te bekladden die je haat.

Twee centrale stellingen, allebei vals

Op 24 december 2016 schreef Ben Jacobs het slordige en misleidende artikel Julian Assange gives guarded praise of Trump and blasts Clinton in interview in de Guardian. Het artikel maakt twee centrale stellingen, die allebei aantoonbaar vals zijn. (UPDATE 30 december: de Guardian heeft na de publicatie door Glenn Greenwald een aantal zinnen in het artikel aangepast, in de bijkomende nota onderaan verzwijgen ze dat het om een rechtzetting van valse informatie gaat).

“Julian Assange prijst Trump genuanceerd en valt Clinton aan in interview”. Die bewering wordt herhaald in de eerste paragraaf van het artikel: “Julian Assange, de oprichter van WikiLeaks, zwaaide genuanceerde lof van Donald Trump…”

De tweede bewering is nog een zwaardere aanval op elementaire journalistiek. Journalist Jacobs reconstrueert een bewering van Assange door zelf eerst te stellen dat Assange “een lange en intieme relatie heeft met het regime van Poetin”. Het enige “bewijs” dat hij voor deze buitengewone bewering aanbiedt is dat Assange in 2013 acht personen heeft geïnterviewd voor Russia Today.

Nadat hij de beweerde band tussen Assange en Poetin heeft geplant, schrijft Jacobs vervolgens: “In zijn interview met de Italiaanse krant La Repubblica, zei (Assange) dat het niet nodig was dat WikiLeaks een rol zou spelen als klokkenluider in Rusland omwille van de open en competitieve debatcultuur die daar volgens hem zou bestaan.”

Het is direct duidelijk waarom die twee beweringen zo belangrijk zijn, omdat het zeker is dat ze voor een massaal aantal clicks, shares en likes zullen zorgen. Ze spelen immers direct in op de vooroordelen van de supporters van Hillary Clinton en ondersteunen hun centrale verhaallijn over de verkiezingen: Clinton zou verloren hebben omdat het Kremlin zijn agenten inzette, waaronder Assange, om Trump een boost te geven en Clinton te zinken.

Het artikel in de Guardian geeft de indruk dat Assange Rusland zou loven als een vrije, levendige en transparante cultuur die – in tegenstelling tot het repressieve westen – geen klokkenluiders nodig heeft, terwijl hij tussendoor ook Trump lof toezwaait. Echter, niets van dit alles is gebeurd. Deze beweringen werden compleet uitgevonden.

Ondanks de enorme online aandacht die het kreeg, bevat het artikel van Jacobs in de Guardian geen enkele eigen verslaggeving. Het enige wat dit artikel deed was doen alsof het een feitelijke samenvatting was van het werk van een nauwgezette journaliste: Stefania Maurizi van de Italiaanse krant La Repubblica. Zij ging naar Londen voor een interview met Assange. Maurizi’s interview ging door in het Engels en La Repubblica publiceerde de tekst van het eigen interview in het Engels online.

Geen eigen journalistiek ‘werk’

Het “werk” van Jacobs bestond er enkel in die delen van dat interview te herschrijven die hij wilde benadrukken, zodat hij en de Guardian de eer konden opeisen voor het werk van collega Maurizi.

Sinds het artikel viraal ging heeft Maurizi meermaals geprotesteerd tegen de valse beweringen die worden gemaakt over wat Assange zou hebben gezegd in haar interview. Terwijl westerse journalisten de goedkope samenvatting van dat interview in de Guardian blijven retweeten, delen en liken, negeren ze compleet Maurizi’s protesten – voor redenen die zowel schadelijk zijn als onthullend. 

Om te zien hoe plat vervalst de beweringen zijn in de Guardian moet je alleen maar die beweringen vergelijken met wat Assange effectief zei in het interview.

“Assange looft Trump”

Om te beginnen, Assange heeft helemaal geen lof geuit over Trump, genuanceerd of anders. Hij kreeg niet eens de vraag of hij Trump OK vond en gaf er ook geen mening over. Wat hem daarentegen wel werd gevraagd was zijn idee over de mogelijke gevolgen van een overwinning van Trump (“Wat met Donald Trump? Wat gaat er gebeuren?… Wat denk je dat hij bedoelt?). Assange liep in zijn antwoord vooruit op de toekomst door te beschrijven van hij verwachtte (van een overwinning van Trump):

“Hillary Clinton’s verkiezing zou een consolidering van de macht van de bestaande leidende klasse in de VS geweest zijn. Donald Trump is geen politieke insider in Washington, maar hij is wel een lid van de rijke leidende elite van de VS. Hij verzamelt rond zich een spectrum van rijke mensen en verschillende eigenaardige persoonlijkheden. Die vormen op zich geen echte bestaande structuur.”

“Wat je dus krijgt is een zwakke structuur die het bestaande netwerk van de macht in Washington vervangt en destabiliseert. Dit is een nieuwe vorm van patronage die snel zal evolueren. Voor het ogenblik geeft dat losse verband twee mogelijkheden voor de VS: een verandering naar iets slechter en een verandering naar iets beters.”

Het meeste wat Assange hier zegt is niet eens stof voor discussie – “Clinton’s verkiezing zou een consolidering van de macht… geweest zijn” en Trump is “een nieuwe vorm van patronage” aan het creëren. Dat zijn waarneembare feiten. Hoe je daar ook over denkt, dat kan op geen enkele manier worden gezien als “lof” voor Trump.

Als je genereus wil zijn en goedpraten dat deze bewering van de Guardian slechts slordig en misleidend was in plaats van regelrechte fraude, dat kan je dat doen. Dat kan je echter helemaal niet zeggen van de tweede bewering van de Guardian: dat Assange zou geloven dat Rusland te vrij en te open zou zijn om klokkenluiders nodig te hebben.

“Rusland is een vrij, open en transparant land”

In dit deel van het interview, krijgt Assange de vraag waarom de meeste van de publicaties van WikiLeaks hun grootste impact hadden in het westen, eerder dan in landen als Rusland of China.

Om vast te stellen hoe grotesk misleidend de bewering van journalist Jacobs is over het antwoord van Assange op die vraag, lees wat hij heeft gezegd in het echte interview: hij zei niet dat Rusland te vrij en te open zou zijn om klokkenluiders nodig te hebben. Integendeel, hij legde uit dat Russische klokkenluiders die informatie willen lekken, meerdere en betere opties hebben dan WikiLeaks. Omdat de organisatie van Assange geen Russisch spreekt, uit Engelssprekende westerlingen bestaat en zich focust op het westen:

“In Rusland zijn er meerdere zeer actieve publicaties, online blogs en critici van het Kremlin zoals Alexei Navatny voorhanden over het politieke spectrum. Er zijn kranten zoals de Novaya Gazeta, waarin meerdere sectoren van de maatschappij kritiek kunnen uiten op elkaar. Dat wordt uiteraard getolereerd omdat het geen grote tv-zender is die een massapubliek zou kunnen aanspreken. Het publiek van die krant zijn goed opgeleide mensen in Moskou.”

“Mijn interpretatie (van de situatie in Rusland) is dat er in Rusland concurrenten voorhanden zijn van WikiLeaks. Niemand bij WikiLeaks spreekt Russisch. Voor een sterke cultuur met een eigen taal, moet je als een lokale speler aanzien worden. WikiLeaks is een hoofdzakelijk Engelssprekende organisatie met een website hoofdzakelijk in het Engels.”

“Wij hebben meer dan 800.000 documenten gepubliceerd over Rusland en president Poetin, dus we hebben daar wel wat over gepubliceerd, maar de overgrote meerderheid van die publicaties komt meestal – niet altijd – van Westerse bronnen. Zo hebben we bijvoorbeeld meer dan 2 miljoen documenten gepubliceerd over Syrië, waaronder ook over president Assad persoonlijk. Soms publiceren we iets over een land dat WikiLeaks dan ziet als een actor in dat land, zoals in Oost-Timor of Kenia. De echte bepalende factor is hoe ver die cultuur verwijderd is van het Engels. Chinese cultuur is daar zeer ver van.”

Wat Assange hier dus zegt kan niet verkeerd worden begrepen. Hij zegt niet dat Rusland te vrij en te transparant zou zijn om klokkenluiders nodig te hebben. Wat hij zegt is dat Russische klokkenluiders menen dat ze betere opties hebben dan WikiLeaks, omdat deze organisatie geen Russisch spreekt en geen plaats heeft in de media en het cultureel ecosysteem van Rusland. Hij zegt trouwens exact hetzelfde over China.

Guardian bedrijft journalistieke fraude

Om deze uitspraken om te zetten in een bewering dat Assange zou geloven dat Rusland te vrij en te open zou zijn om klokkenluiders nodig te hebben – een manier om Assange weg te zetten als een propagandist voor Poetin – is niet zomaar een roekeloze fout. Dit is journalistieke fraude.

Net als met zoveel ander online fake news, was dit fraude met een enorme impact, zoals Jacobs en de Guardian perfect wisten dat dat zou gebeuren. Het valt moeilijk in te schatten hoeveel duizenden mensen dit fake news hebben geconsumeerd. Tweets over het artikel in de Guardian werden duizenden malen geretweet. De tweet van Italiaans journaliste Maurizi waarin ze weerlegt dat Assange dit allemaal zou hebben gezegd in haar interview met hem werd grotendeels genegeerd.

De Guardian produceert regelmatig grote journalistiek, maar de bitsige gepersonaliseerde vete van de krant met Assange heeft al meermaals geleid tot een schending van alle journalistieke normen door de krant, wanneer ze het over WikiLeaks heeft.

Zoals ik meermaals heb gedocumenteerd zijn het identiek dezelfde mensen, die meest uitgesproken zijn over de noodzaak om fake news te onderdrukken, die het meest ijverig zijn om zelf fake news te verspreiden wanneer het hun eigen agenda dient.

Als media zoals de Guardian het ernstig menen als tegenstanders van fake news, dat ze dan eerst erkennen wat ze met dit artikel hebben gedaan en het vervolgens intrekken.

Glenn Greenwald

Dit is een samenvatting van het artikel The Guardian’s Summary of Julian Assange’s Interview Went Viral and Was Completely False van Glenn Greenwald dat verscheen in The Intercept op 29 december 2016. Vertaling door Lode Vanoost. Overname van deze samenvatting kan voor niet-commerciële doeleinden met weblink naar deze vertaling én naar het originele artikel.