1. Bernie Sanders

In slechts enkele maanden ging Bernie Sanders van 5 procent in de peilingen naar een nipte nederlaag tegen Hillary Clinton, de tegenkandidaat die massaal werd gesteund door het volledige apparaat van de Democratische Partij, door de bedrijfswereld en de banken en door zowat alle Amerikaanse massamedia. Sanders brak meermaals alle records van massameetings en slaagde er in zijn campagne te financieren met uitsluitend kleine bijdragen van gewone burgers, zonder één fundraising diner, zonder één toespraak voor grote bedrijven of banken.

Of Sanders al dan niet verloor door systemische fraude van de Democratische Partij tijdens de voorverkiezingen, zal nooit onthuld worden. Dat maakt zijn succes er niet minder historisch om.

Nadat ze hem eerst compleet hadden genegeerd, zetten de Amerikaanse media alle truken in om hem te marginaliseren: hij was “een 74-jarige Joodse socialist”, “hij heeft geen ervaring”, “hij kan niet winnen”, hij is “onverkiesbaar”, “hij zal zijn beleid nooit kunnen uitvoeren”, zijn volgers zijn “vrouwenhaters” en/of “racistische blanken”. Het mocht niet baten. Sanders bleef stijgen in de peilingen.

Sanders’ succes is het logisch gevolg van jarenlang opgebouwde bewustwording en politieke actie, van Seattle tot Occupy. De maatschappelijke tegenbeweging tegen de overmacht van de grote bedrijven op de Amerikaanse politiek is niet langer een randfenomeen. 2016 is het jaar dat de geest definitief uit de fles kwam.

2. De ineenstorting van het tweepartijensysteem

Beide grote Amerikaanse partijen zijn nu zover heen in de zakken van de grote bedrijven dat ze zich in een politiek centrum bevinden zonder enige basis in de bevolking.

Hillary Clinton, de gekroonde kandidaat van de Democraten won slechts nipt tegen een complete outsider. Jeb Bush, de gekroonde kandidaat van de Republikeinen ging al bij de eerste voorverkiezingen roemloos ten onder, eveneens tegen een complete politieke (maar niet economische) outsider.

2016 is het jaar dat beide partijen voor miljoenen Amerikanen definitief werden ontmaskerd als werktuigen van de bedrijfswereld.

3. Het samensmelten van sociale bewegingen

Bewegingen voor solidariteit met zeer uiteenlopende doelstellingen en volgelingen vonden elkaar in hun gemeenschappelijke strijd voor mensenrechten en burgerrechten.

Leden van Black Lives Matter bezochten de stad Flint, waar kinderen vergiftigd werden door vervuild kraantjeswater. BDS-activisten voor de boycot van bezetter Israël gingen de activisten tegen de Dakota Access Pipeline een hart onder de riem steken. Palestijnse activisten en Amerikaanse oorlogsveteranen kwamen mee betogen tegen politiegeweld in Amerikaanse steden en tegen de discriminatie van de inheemse volkeren in de VS. Dit organisch samengaan gaat zich verder ontwikkelen en versterken in de komende jaren.

4. WikiLeaks

President Obama kondigt sancties aan tegen de beweerde hacking van de Democratische voorverkiezingen door Rusland, zonder dat daar ook maar enig concreet bewijs voor wordt gegeven.

De echte boosdoener WikiLeaks heeft echter aangetoond dat de Russische piste slechts een gigantisch afleidingsmanoeuvre is voor de onthulling van de systematische manier waarop de top van de Democratische Partij de voorverkiezingen heeft vervalst.

Deze ontmaskering heeft duizenden Amerikanen wakker geschud. Dat en het besef dat ze met zovelen zijn zal hen aanzetten tot meer politiek activisme onder president Trump.

5. De doorbraak van alternatieve media

Tijdens de voorbije voorverkiezingen en verkiezingen hebben de Amerikaanse alternatieve media een enorm belangrijke rol gespeeld en zich definitief gevestigd in de hoofden van miljoenen Amerikanen. Zenders al DemocracyNow!, TheRealNewsNetwork en TheYoungTurks verwezenlijkten een ware dijkbreuk in de toename van onafhankelijke journalistiek.

De grote media pogen die evolutie nu tegelijk te coöpteren, in te kapselen en te discrediteren. De ‘plotse’ ontdekking van ‘fake news’ door de mainstream media is hun eerste paniekantwoord, het enige dat ze voorlopig kunnen bedenken om hun eigen complete verlies aan geloofwaardigheid bij de bevolking te verklaren.

6. Dakota Access Pipeline beweging

Wat bijna een jaar lang door de media werd genegeerd en slechts door een van de alternatieve media (DemocracyNow!) werd gevolgd, evolueerde tot een wereldwijd ondersteund protest, dat uittredend president Obama verplichtte tot een allerlaatste geste, door het stopzetten van de bouw van de pijplijn door het inheems land.

Het massale gemeenschappelijke protest van 200 inheemse volkeren overtrof het tot dan historisch grootste protest van de jaren 1970. Duizenden oorlogsveteranen uit Irak en Afghanistan kwamen hun steun betuigen. President Trump zal Obama’s beslissing meer dan waarschijnlijk terugdraaien, maar deze beweging heeft aangetoond dat de grenzen van volksverzet nog lang niet bereikt zijn. 

Op andere plaatsen in de VS en Canada en in de rest van de wereld nemen de protesten tegen nieuwe pijplijnen voor oude fossiele energie toe. 

7. Amerikaanse demografie

Trump won het presidentieel kiescollege maar niet de stemmen van de Amerikaanse bevolking. Hij behaalde drie miljoen stemmen minder dan Hillary Clinton. Trump kon winnen met de stem van 26 procent van alle geregistreerde kiezers omdat hij streed tegen een extreem onpopulair kandidaat van het status quo.

Een deel van zijn succes was zeker te wijten aan zijn openlijk racisme, blanke suprematie en xenofobie. Het zou echter een ernstige vergissing zijn om zijn overwinning alleen met die fenomenen te verklaren.

Trump was het antwoord van extreem-rechts op Bernie Sanders. Trumps kiezers stemden niet tegen een systeem dat vrouwen, immigranten, moslims en etnische minderheden viseert maar tegen een systeem dat ook de blanke werkende klasse voluit treft. Kiezers die voorheen twee maal voor Obama hebben gestemd, stemden nu voor Trump, omdat zij in hem een man tégen die politieke elite zagen.

Trump kon echter enkel en alleen winnen omdat hij niet tegen Bernie Sanders moest opkomen, de enige kandidaat die wel een andere keuze mogelijk maakte. In zijn plaats hadden de Amerikaanse kiezers slechts Clinton als ‘andere keuze’.

Uit alle ernstige opiniepeilingen blijkt ondertussen dat een meerderheid van de Amerikaanse bevolking voorstander is van strengere controle op wapenbezit, achter klimaatactie staat, het homohuwelijk OK vindt, net als de legalisering van marihuana.

Engels wordt binnen enkele jaren de eerste taal van een minderheid van de bevolking. Als de Amerikanen een tweede termijn voor Trump willen voorkomen moeten ze er voor zorgen dat de Democraten binnen vier jaar geen kloon van Clinton in de strijd werpen. 2016 heeft aangetoond hoe nipt dat had gekund.

8. Mobilisering van de liberale¹ klasse

Miljoenen welvarende Amerikanen voor wie politieke actie bestond uit het uitbrengen van een stem om de twee jaar ² en het lezen van de New York Times zijn stomverbaasd na deze verkiezingen. Hun partij heeft hen spectaculair in de steek gelaten. Zij beseffen nu dat ze de komende regering vier jaar lang actief zullen moeten bestrijden.

Zij hebben de verglijding naar fascisme in de VS de voorbije 8 jaar onder Obama compleet genegeerd en beseffen nu dat de volgende president al de instrumenten van zijn voorganger gaat kunnen gebruiken: aanhouding onbeperkt in de tijd, drone-aanvallen tegen onschuldige burgers in het buitenland en een nooit voorheen geziene repressie van klokkenluiders. Het kon hen allemaal niet deren met de man in het Witte Huis die ze vertrouwden. Nu Trump in zijn plaats komt, worden ze verdwaasd wakker.

Hoe erg ook, dat is positief. Als zelfs de liberale middenklasse de noodzaak voelt te gaan protesteren, dan heeft dat impact.

9. Trump zal zijn kiezers verraden

In zowat alles wat hij sinds zijn verkiezing heeft verklaard, zeker in de aanduiding van zijn komende regeringsploeg, heeft Donald Trump reeds zowat alle beloftes gebroken aan zijn kiezers.

Dat schept mogelijkheden voor een nieuw verenigd front tegen de regering op een schaal die zich nooit eerder voordeed.

10. Politieke actie als nooit tevoren is wel degelijk mogelijk

Peter Cohen

Dit is een samenvatting van het artikel 10 Good Things that Happened this Year in US Politics van Peter Cohen op de website CommonDreams. Vertaling door Lode Vanoost.

1   ‘Liberal’ betekent in de Amerikaanse politieke cultuur zowel ‘links-liberaal’ als gematigd ‘sociaal-democratisch’, zeker op vlak van ethische dossiers zoals abortus, wapendracht en dergelijke.

2   Het Amerikaanse Congres wordt om de twee jaar herverkozen. De Senaat om de zes jaar, maar in drie tweejaarlijkse delen. Om de twee jaar wordt één derde van alle senatoren verkozen voor zes jaar. De parlementaire verkiezingen tussen de presidentiële verkiezingen (om de vier jaar) door, halen een nog veel lager percentage deelname dan de samenvallende presidents- en parlementsverkiezingen.