Wanneer de Portugees Antonio Guterres op 1 januari 2016 de Zuid-Koreaan Ban Ki-Moon opvolgt als VN-secretaris-generaal, erft hij een reeks politieke en militaire conflicten, onder meer de al zes jaar durende oorlog in Syrië, de verwoestende bombardementen op Jemen, de strijd tussen soennieten en sjiieten in Irak, de wijdverbreide politieke chaos in Libië, hernieuwd geweld in de Centraal-Afrikaanse Republiek, de nog steeds voortdurende wreedheden in Darfoer en Zuid-Soedan en het wereldwijd terrorisme.

Een van de meest hardnekkige problemen voor de VN blijft echter de eis van het Palestijnse volk voor een eigen staat. Een halve eeuw onderhandelingen door de VN en verschillende niet-geïmplementeerde resoluties van de VN-Veiligheidsraad hebben een einde van de bezetting van Palestina door Israël nog geen stap dichter gebracht.

Op 12 december 2016 verklaarde Guterres aan journalisten dat er “meer diplomatie voor vrede” nodig is, terwijl hij verwees naar “de vermenigvuldiging van nieuwe conflicten en het voortduren van oude conflicten die nooit lijken te stoppen.” De Israëlische bezetting van Palestina lijkt zo’n probleem dat het eeuwige leven heeft. In vijftig jaar tijd zijn er nooit ernstige signalen geweest dat Israël deze bezetting zou stopzetten.

Mouin Rabbani van het Institute for Palestine Studies zegt dat de VN in veel opzichten nog maar een schim is van de organisatie die zij in in 1947 was, “toen de Algemene Vergadering een aanbeveling aannam om Palestina op te delen, of zelfs in 1967, toen de bezetting van de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook begon.”

De capaciteit die de VN hebben om effectief te handelen wordt volledig verlamd door de VS, die namens Israël optreden.

Het is daarom ironisch om zien hoe de huidige Amerikaanse VN-ambassadeur Samantha Power en andere Amerikaanse diplomaten onophoudelijk klagen dat Rusland het Syrische regime de hand boven het hoofd houdt bij de VN-Veiligheidsraad, zegt Rabbani, die ook als adviseur verbonden is aan het Palestinian Policy Network (Al Shabaka). “Zijn de Palestijnen veroordeeld tot nog eens vijftig jaar militaire bezetting?”, vraag hij zich af. “Als het afhangt van de VN, is het antwoord “waarschijnlijk wel”, maar gelukkig hangt het niet alleen van de VN af.”

Gevraagd naar de rol van de VN, zegt Rabbani dat onder de vorige VN-secretarissen-generaal er niet één geweest is die zich meer timide heeft opgesteld in zijn relatie met Israël en de VS en de Palestijnse kwestie, dan Ban Ki-moon, die eind december 2016 zijn tweede mandaat beëindigt. “Zijn benoeming is een ramp geweest voor de Palestijnse rechten en zijn vertrek is dan ook welkom nieuws.”

Vijay Prashad, hoogleraar Internationale Studies aan het Trinity College in Connecticut (VS), zegt dat de tweestaten-oplossing verwoest wordt door de steeds maar uitbreidende koloniale nederzettingen van Israël in de bezette gebieden. Het VN-beleid houdt volgens hem geen enkele rekening met die realiteit.

Welke toekomst is dan wel mogelijk voor de Palestijnen? Dat is de echte vraag die gesteld moet worden, zegt Prashad, die uitgebreid gepubliceerd heeft over de politiek in het Midden-Oosten. Israël zal zich tegen elke oplossing keren, of die nu van één of twee staten uitgaat, zegt hij. “De Palestijnen zitten in de verdediging. Welke positieve strategie is mogelijk voor de Palestijnen, en zal de nieuwe VN-secretaris-generaal daar een discussie over mogelijk maken? Ik hoop van wel”, zegt Prashad.

Rabbani vindt het moeilijk te voorspellen hoe Amerikaans president-elect Donald Trump zich zal opstellen. Hij verwacht dat die zich zal laten beïnvloeden door de adviseurs in zijn directe omgeving. “En dat wijst op niet veel goeds”, volgens hem.

Nieuw VN- secretaris-generaal Guterres krijgt volgens hem te maken met dezelfde beperkingen als zijn voorganger, maar heeft het voordeel dat de VN niet langer volledig gedomineerd worden door de VS, zoals in de afgelopen decennia het geval was.

Het lijkt ook redelijk te verwachten dat zijn ambities verder zullen gaan dan een loopjongen te zijn voor Washington, “zoals zijn voorganger”, stelt Rabbani. “Ik weet echter weinig over Guterres’ persoonlijke visie op het Israëlisch-Palestijnse conflict. Gezien het feit dat hij een voormalige Europese sociaaldemocratische eerste minister is, zal zijn visie waarschijnlijk binnen de Europese mainstream vallen.”

Het gaat echter niet zozeer om de persoonlijke visie van de VN-secretaris-generaal, nuanceert Rabbani, maar om de omgeving waarin hij zal functioneren en zijn bereidheid om zijn politieke invloed effectief te gebruiken. Dat hangt niet alleen af van zijn prioriteiten en voorkeuren, maar ook van het gedrag van de VN-lidstaten en van de internationale publieke opinie.

Bron: Israeli-Palestinian Conflict Heads for 50 Years of UN Failure