In oktober 2016 waren er volgens de statistische dienst Arvastat van de VDAB 12,3% minder werkzoekenden in onderwijs dan in dezelfde periode vorig jaar. In de rubriek “onderwijzend en leidinggevend personeel in scholen” staan nu 6.867 werkzoekenden opgetekend. Goed nieuws is dat. Die dalende trend loopt overigens parallel in de meeste andere beroepsgroepen. Tegelijkertijd stegen de vacatures met 33,6%. In oktober 2016 ontving de VDAB 1.348 nieuwe vacatures voor “onderwijzend en leidinggevend personeel in scholen”. Ook goed nieuws voor de werkzoekende leerkracht?

Korte deeltijdse jobs

Een eenvoudige zoekopdracht in de job-databank van VDAB (op 14 november) leerde ons dat er voor een ‘leraar’ in het jobdomein ‘onderwijs’ en beroep ‘leerkracht lager of kleuteronderwijs’ 241 aanbiedingen zijn. In 221 gevallen gaat het om een jobs van korte duur. Dat is bijna 92%. Vaak zijn het opdrachten voor enkele weken. Soms ook voor maar enkele uren per week. 36,5% van die korte jobs zijn immers deeltijds.

Uit cijfers voor het schooljaar 2013-2014 bleek dat in het kleuter- en het lager onderwijs respectievelijk 35% en 36% van de starters over een heel schooljaar beschouwd een opdracht heeft van minder dan 1/3 van een voltijdse baan. Nog eens 30% werkt meer dan 1/3 maar minder dan 2/3. Tenslotte is er nog 33% die kan terugvallen op een opdracht die groter is dan 2/3. Vaak hebben jonge starters doorheen het schooljaar zowel opdrachten in het kleuter- als in het lager onderwijs.

Het is duidelijk: als je tijdens de zomervakantie geen voltijdse job voor een heel schooljaar aangeboden kreeg, is het je lot om de rest van het schooljaar deeltijdse jobs aan elkaar te sprokkelen. Met een beetje geluk vind je in de herfstperiode nog een vervangingsopdracht tot op het eind van het schooljaar. Maar dat geluk is niet iedereen gegund. Onzekerheid troef dus.

Valse en moeilijke loopbaanstart

Door het aan elkaar rijgen van tijdelijke jobs in verschillende scholen en misschien ook verschillende scholengemeenschappen, bouwt een jonge leerkracht weinig anciënniteit op. Een eigen klas blijft dan een verre droom.

Bovendien wordt er van die starter verwacht dat hij van alle markten thuis is. De ene dag in het derde leerjaar, de volgende week in het zesde. Soms wordt er expliciet ervaring gevraagd met een digitaal bord, of moet je verschillende klassen ondersteunen.

Om ook financieel het hoofd boven water te houden proberen jonge leerkrachten verschillende deeltijdse jobs te combineren. Maar dat betekent ook lessen voorbereiden voor verschillende leerjaren, personeelsvergaderingen bijwonen in verschillende scholen, meehelpen op allerhande schoolfeesten, zich telkens opnieuw aanpassen aan andere schoolculturen.

Begeleiding?

Jammer genoeg is aanvangsbegeleiding in veel scholen een vrijwillige taak die een meer ervaren collega op zich neemt. In een heleboel andere scholen bestaat de begeleiding van jonge leerkrachten zelfs niet, of is ze tot een minimum beperkt. Zeker leerkrachten die maar voor enkele weken in een school worden aangenomen in een vervangingsopdracht, worden vaak niet of onvoldoende begeleid en krijgen achteraf geen evaluatie mee.

Nochtans is het zo belangrijk dat er op zijn minst iemand van het team wordt aangeduid waarbij ze terecht kunnen! Leerkrachten die van tijdelijke vervangingsopdracht naar tijdelijke vervangingsopdracht hoppen, krijgen geen eerlijke kans om in hun job te groeien. Ze worden vaak afgerekend op die enkele weken of dagen dat ze in een bepaalde school gewerkt hebben. Een moeilijke opdracht, een slechte dag, een conflict met een leerling of ouder kunnen hun toekomst in een scholengemeenschap al hypothekeren.

Financiële onzekerheid

Jonge leerkrachten moeten niet alleen omgaan met de praktische problemen, de vele sollicitaties, de flexibiliteit en het bijkomende werk dat die vele korte en versnipperde opdrachten met zich meebrengen, ze hebben ook geen financiële zekerheid. Voor een jonge leerkracht die vervangingsopdrachten, al dan niet deeltijds, afwisselt met periodes van werkloosheid, kan het soms lang duren voor hij recht heeft op een werkloosheidsuitkering.

Bovendien kan hij op het matje geroepen worden en gevraagd worden om te bewijzen dat hij de voorbije jaren of maanden wel actief naar werk heeft gezocht. Soms wordt zo’n jonge leraar ook onverbloemd gevraagd om buiten de sector onderwijs te solliciteren.

Het systeem wordt er ook niet vriendelijker op. Zoals in dit artikel duidelijk wordt geïllustreerd worden jonge leraren bij het begin van hun loopbaan vaak geconfronteerd met periodes van (gedeeltelijke) werkloosheid. Voortaan zal hun werkloosheidsuitkering na een werkloosheidsperiode van 1 jaar geplafonneerd worden op een forfaitair bedrag van 1.948 euro bruto per maand. Dit heeft zeker ook invloed op de latere pensioenberekening.

Waar blijft de oplossing?

Laat het duidelijk zijn: we hebben flexibele jonge leerkrachten broodnodig. Zonder leerkrachten voor korte en langere vervangingen kunnen we niet garanderen dat elke leerling een schooljaar lang kan rekenen op een juf of meester.

Maar kwaliteitsvol en duurzaam werk voor starters en jonge leerkrachten is een hardnekkig probleem in het basisonderwijs. Er moet een oplossing komen voor het precair statuut waarin ze nu werken. Het is maar dankzij het engagement en de vastberadenheid van deze jonge generatie afgestudeerden dat zeven op de acht jonge leerkrachten na vijf jaar in het basisonderwijs nog steeds de moed niet verloren heeft.

Lies Van Rompaey werkt voor de studiedienst van COV

Lees het volledige artikel met getuigenissen in Basis-12.