‘De Staatssecretaris schuift de bescherming van mensen op de vlucht door, buiten België, buiten de EU zelfs. We vinden enkele positieve maatregelen terug rond integratie en opvang, maar deze worden op hun beurt overschaduwd en ondergraven door het inperken van rechten. Tot onze ontstelling staat ook asielzoekers terugsturen naar Griekenland op de agenda, waar de rampzalige situatie zeer duidelijk is. Dit kan niet zijn hoe ons land wenst om te gaan met mannen, vrouwen en kinderen op de vlucht voor oorlog, geweld en vervolging.

Fort belgië deelt niet in de verantwoordelijkheid

Dat de opvang van vluchtelingen in de regio versterkt moet worden, is een feit. Maar volgens deze beleidsnota moet de opvang van vluchtelingen hoofdzakelijk in eigen regio gehouden worden, hoe schrijnend ook de omstandigheden daar, en paren we dit met een verminderde Europese verantwoordelijkheid om vluchtelingen te onthalen. Dat Europa en België het daarbij kunnen laten en moeten streven naar nog mínder asielbeleid, gaat aan de realiteit voorbij: 86% van de vluchtelingen wereldwijd verblijven nu al binnen hun eigen regio. Deze visie staat ook haaks op de in september 2016 genomen engagementen bij de top van de Verenigde Naties, waar de afspraak was dat internationale samenwerking de komende jaren moet leiden tot méér veilige toegang, en méér gedeelde verantwoordelijkheid.

De al bestaande programma’s voor resettlement (waarbij vluchtelingen worden uitgenodigd naar ons land), het aanreiken van visa om meer mensen veilig te laten overkomen, het opnemen van mensen die vastzitten uit Griekenland: al deze inspanningen moeten net verhoogd, niet teruggeschroefd worden. Deadline voor het Europese spreidingsplan was 2017. Wat met België’s engagement om 3812 mensen uit de Europese grenslanden te laten overkomen? Vandaag leveren we immers slechts een druppel op een hete plaat, met amper enkele honderden humanitaire visa en hervestigden, en een tweehonderdtal mensen uit de hel van de Griekse kampen. Ons land, zou samen met andere Europese landen, een veel groter verschil kunnen maken. Want versterken van de regio opdat vluchtelingen daar worden opgevangen, doe je ook door een deel van de verantwoordelijkheid mee te dragen.

Asielontkenning in plaats van asielbeleid

Asiel gaat in essentie over bescherming bieden. Die essentie is zoek in deze Belgische beleidsnota over asiel en migratie. Wat we wèl lezen op quasi elke bladzijde is hoe ons land, ongeacht de nood, aan minder mensen bescherming zal bieden, rechten kan inperken, zal ontraden of verkregen bescherming kan intrekken. Ook hier kiest het beleid voor struisvogelpolitiek met ontkenning van de nood aan asiel. Wereldwijd blijft het aantal vluchtelingencrisissen die meer dan vijf jaar aanslepen, groeien. De meeste vluchtelingen die nu in het buitenland bescherming krijgen zullen dus nog lang hun leven moeten uitbouwen buiten hun land van herkomst. Bescherming tijdelijk maken klinkt mogelijk streng en rechtvaardig, maar is in de feite een perceptiemaatregel, met als enig resultaat een negatieve invloed op de vlotte integratie van vluchtelingen, en een pak extra administratief werk. Hoe strookt dit met de zeer belangrijke aandacht voor het verbeteren van integratie?

Daarnaast wil de staatssecretaris opnieuw vluchtelingen terugsturen naar Griekenland als blijkt uit de eerste stap in de asielprocedure, dat vluchtelingen zich reeds in Griekenland registreerden. Ons land stuurt al sinds jaren geen vluchtelingen terug naar Griekenland omdat ze er in mensonwaardige omstandigheden moeten zien te overleven en een asielprocedure er jaren kan aanslepen. De staatssecretaris haalde er zelfs vorige week Belgische asielambtenaren weg omdat hij het er te gevaarlijk voor hen vond. Zich verschuilen achter de Dublin III-regels kan niet. België kan perfect beslissen deze dossiers ter harte te nemen, binnen de voorzieningen van de regelgeving.

Kwetsbaarheid en integratie: angst in de weg van oplossingen

Vluchtelingenwerk staat positief tegenover de intentieverklaring om aandacht te besteden aan het herkennen van kwetsbare mensen op de vlucht, en verstrekken van aangepaste begeleiding, alsook aan de extra maatregelen voor een betere integratie. Zeer belangrijke punten, die stevig aandacht verdienen. Hoe rijmen we deze verklaring in alle ernst met een verdere afbouw van de opvang voor asielzoekers, van de aanwezige expertise in begeleiding van vluchtelingen in ons land, en met een duidelijke keuze voor de grootschalige, eerder dan de kleinschalige aanpak.

Dat de kwetsbaarheid van veel asielzoekers in ons land net verhoogt door te lang in grootschalige structuren van wisselende kwaliteit te blijven, is ook een feit waaraan wordt voorbijgegaan. Geen betere manier om veiligheid te verzekeren, dan om preventief te werken, en stevig de kaart te trekken van kleinschalige opvang en kwalitatieve begeleiding. De beleidsnota laat deze kans alvast liggen. We lezen bijkomende sanctiemogelijkheden voor bewoners van opvangcentra, en in één haal worden mensen op de vlucht nogmaals gecriminaliseerd.

Niet een bindend en constructief toekomstverhaal voor vluchtelingen én onze samenleving is de rode draad in deze beleidsnota, maar een verdelend en stigmatiserend ‘wij-zij’ verhaal. De nota verspreidt een indruk dat asielzoekers mensen zijn die onze samenleving, overgaan tot onwenselijke praktijken door naar ons land te vluchten, en onze normen en waarden willen ondermijnen.

Recent nog gaf een peiling weer hoe 9 op de 10 asielzoekers zich volledig schaart achter de kernwaarden in onze samenleving. Neem de werkelijkheid als uitgangspunt, en een heel ander verhaal dient zich aan. Niet vluchtelingen ondermijnen onze waarden. Mensen laten sterven op zee of aan hun lot overlaten in vreselijke omstandigheden. Dàt ondermijnt onze normen en waarden.