Het deksel gaat nu definitief van het riool. Het openlijke gewelddadige racisme krijgt een enorme boost. Progressieven krijgen het moeilijk. Haat zal hun dagelijkse lot zijn. Hun wettelijke bewegingsruimte zal beperkt worden. Trump heeft dan wel de hele elite tegen zich, maar kan steunen op een Republikeins Congres en senaat.

Hij mag ook een nieuw lid van het Hooggerechtshof aanwijzen. Daardoor zullen de conservatieven daar in de meerderheid blijven. Een meerderheid die in de toekomst nog versterkt zal worden, want één van de andere meer progressieve rechters  in het Hooggerechtshof is al 83. Dat betekent dat elke progressieve wetgeving de komende dertig jaar geblokkeerd zit en dat de al magere sociale rechten kunnen aangevallen worden.

Het klimaat? Vergeet het maar. Trump heeft al gezegd dat hij het klimaatakkoord COP21 van Parijs aan de kant wil schuiven. Hoe dan ook is dat akkoord net gebouwd op individuele engagementen van staten. Met een Congres gedomineerd door klimaatontkenners mag je je aan het ergste verwachten.

Spektakeldemocratie

Toen de Brexit in Groot-Brittannië een feit was, heette het nog een accident te zijn, een ontsporing, een jammerlijk ongeluk, de schuld van kiezers die niet geïnformeerd waren of die al te haastig een beslissing maakten, gebaseerd op emotie. Ook nu Donald Trump president is zullen we bedolven worden onder dergelijke analyses. Maar ze kloppen niet.

Trump is geen uitzondering en geen ongeluk. De verkiezing van Trump is ook geen systeemcrisis. Trump is wat het politiek systeem vandaag is, het politiek systeem van vandaag is wat Trump is. Wij zijn allemaal Trump. Vanaf de eerste minuut dat Trump bekend maakte dat hij een gooi wou doen naar het presidentschap was hij een hit op sociale media en smulden journalisten van zijn verschijning. Er was iets om over te schrijven, te tweeten, te debatteren en dat creëerde clicks en clicks betekenen inkomsten voor commerciële media.

Is het toeval dat een zakenman die de voorbije decennia in de VS op alle covers stond, bekend werd door hoogheidswaanzin, controverse en een eigen spelprogramma had, nu president wordt? Is het toeval dat ook Ronald Reagan (president 1981-1989) een acteur was die de kneepjes van het vak kende? Is het toeval dat Arnold Schwarzenegger het tot gouverneur van California schopte? Nee.

Dit is waar een gemediatiseerde spektakeldemocratie op neerkomt waarin alles draait om imago, waarin geen onderscheid meer bestaat tussen de manier waarop over Hollywoodsterren of politici bericht wordt. Een figuur als Trump is gemaakt voor dit soort democratie.

Evenmin is het toeval dat Hillary Clinton, de vrouw van een voormalig president, tegenover Trump stond. Naast een spektakeldemocratie is de VS immers ook een aristocratie geworden. Het politiek spel wordt beheerst door clans die dynastieën zijn, politiek is een familiezaak.

De keuze waartoe Amerikanen gedwongen werden was er één tussen twee aristocraten die een verschillende etiquette hadden. Democratie is een spelprogramma geworden dat qua diepgang kan wedijveren met ‘Komen eten’.

Neoliberalisme

De verantwoordelijkheid van de Democratische elite is immens. Uit een interne mail die lekte via Wikileaks blijkt dat het tot de strategie van Clinton behoorde om extreme Republikeinse kandidaten als Donald Trump, Ted Cruz en Ben Carson te promoten. Clinton hoopte zo de Republikeinen naar extreemrechts te duwen waardoor zij het centrum zou kunnen bezetten.

Uit andere lekken blijkt dat de elite van de Democraten vervolgens alle middelen inzette om Bernie Sanders van een nominatie te houden. Clinton verliest nu net in strijdstaten waar Sanders een ruime overwinning behaalde. Uit de exit polls bleek dat zij er minder dan Obama in geslaagd is om mensen met Spaanse roots of zwarte Amerikanen en jongeren naar de stembus te krijgen en op haar te laten stemmen.

Maar zelfs dat is nog een te oppervlakkige analyse. De Democraten hebben de voorbije decennia vol enthousiasme meegewerkt aan de neoliberale machtsgreep die van de VS een diep verdeeld land maakte met schrijnende armoede en vervreemding aan de ene kant en decadente rijkdom aan de andere kant.

Cijfers

Het is een vreemde paradox. In een tijd waarin we bedolven worden onder peilingen, data en statistieken slaagden de Democraten er niet in de juiste strategische keuzes te maken. Nog tot gisteren keek iedereen in het verblindende licht van de peilingen die een makkelijke overwinning voor Clinton voorspelden.

Opnieuw valt hier een analogie met de Brexit te trekken. Ook toen klonk het dat het nooit tot een Brexit zou komen en stonden de peilingen gunstig. En ook toen was het hard ontwaken.

Als er één illusie is waaraan we ons moeten onttrekken, dan is het die van een samenleving die kan gevat en begrepen worden aan de hand van steekproeven en haastig uitgevoerde onderzoekjes. Politiek laat zich niet vangen in een enquête en het is meer dan een populariteitspoll. Cijfers verklaren, uiteindelijk, niks.

Don’t mourn, organize

Wat nu? Ja, wat nu? Toen de activist en liedjesschrijver Joe Hill in 1915 werd terechtgesteld, had hij nog één boodschap aan zijn kameraden en volgelingen. Don’t mourn, organize (rouw niet, organiseer).

Organiseren is wat progressieven nog kunnen doen de komende jaren. Organiseren om zichzelf te beschermen als ze van kleur, vrouw of holebi zijn. Organiseren tegen de repressie en het geweld van extremistische groepen. Organiseren tegen de verdere afbouwen van werknemersrechten en de armoedige sociale zekerheid. Organiseren om verandering af te dwingen, want uit Washington zal enkel onheil komen. Organiseren dus op de werkvloer, in de wijken en op straat.

Kan het? Het zal moeten. Er zijn lichtpuntjes. Grassprieten van hoop. Kijk hoe Black Lives Matter op korte tijd uitgroeide van hashtag tot massabeweging. Denk terug aan de laaiend enthousiaste menigten overal waar Bernie Sanders passeerde. Weet dat in de vier staten waar de kiezers zich konden uitspreken over een substantiële verhoging van het minimumloon, ze dat ook massaal gedaan hebben.

Dit is niet alleen de taak van de Amerikaanse progressieven. In Europa hebben we dezelfde problemen, met Brexit en binnenkort de Franse en Nederlandse verkiezingen waar gelijkaardige kandidaten surfen op de golf van racistisch ressentiment. Ook hier hebben we maar een paar dagen de tijd om met de handen voor het gezicht achterover te leunen.