Waarom blijven met Cuba solidaire organisaties zich verzetten tegen de blokkade?
Beeld je even het volgende in: de lidstaten van de EU hebben een economische blokkade afgekondigd tegen België omdat ons land een ander beleid voert en bijvoorbeeld blijft weigeren om het CETA-vrijhandelsverdrag met Canada goed te keuren.
De invoer van medicijnen stopt, geld lenen op de internationale markten kan niet meer, de handel met bedrijven uit de EU wordt stopgezet. Invoer van landbouwproducten, medicijnen, bouwmaterialen enzovoorts valt stil. Handel doen met bedrijven waar andere EU-lidstaten ook handel mee drijven is onmogelijk.
Dit fictief scenario is al 56 jaar lang realiteit voor Cuba. Op 19 oktober 1960 legde Amerikaans president John F. Kennedy een economische blokkade op aan Cuba, twee jaar nadat een rebellie onder leiding van Fidel Castro de door de VS gesteunde dictator Fulgencio Batista had afgezet. Dit is de langstlopende blokkade in de geschiedenis. Ze heeft invloed op bijna alle aspecten van het dagelijks leven op Cuba en loopt door tot op de dag van vandaag.
Deze blokkade heeft het eiland niet minder dan 125 miljard dollar economische schade gekost in de loop der jaren. De kostprijs van een jaar blokkade kwam het afgelopen jaar neer op ongeveer 5 procent van het jaarlijkse bruto national product van het land, de totaalsom van alles wat het land voorbrengt in financiële termen. Om een idee te geven, in België zou zo’n verlies neerkomen op 21 miljard euro per jaar.
Een korte geschiedenis van de Blokkade
De economische blokkade werd verder aangescherpt in 1962 en had overduidelijk de bedoeling om het Revolutionair bewind van Fidel Castro ten val te brengen. Dat blijkt onder meer uit volgende citaat:
“Wij moeten er voor zorgen dat het Cubaanse volk voldoende uitgehongerd wordt opdat het zich voldoende kwaad zou maken en zich van Castro zou ontdoen.’ William Safire (Amerikaans publicist en schrijver de toespraken van oa. President Richard Nixon) in de New York Times.”
In 1992 werd de wet die de termen van de blokkade bepaalt nog verscherpt door de zogenaamde wet-Toricelli, naar de initiatiefnemer, het Democratisch parlementslid Robert Torricelli. Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie dachten de VS immers de definitieve doodsteek te kunnen geven aan de Cubaanse Revolutie. De aangescherpte blokkade zorgde echter voor nog meer vastberadenheid van de Cubaanse bevolking om op zoek te gaan naar alternatieven om de blokkade te omzeilen en het leven dragelijk te houden (zie ook verder).
Men kan deze Amerikaanse maatregelen ook niet los zien van pogingen tot destabilisatie tegen Cuba, inclusief terroristische aanslagen. De VS regering ging in de loop der jaren all the way, zonder enig resultaat
Sinds eind 2014 besloot President Obama het geweer van schouder te veranderen en in te zetten op een onderhandelde oplossing. Op 17 december 2014 hielden zowel president Barack Obama als Cubaans president Raul Castro tegelijk elk in hun land een toespraak, die het officiële startpunt van de ontdooiing van de VS/Cuba relaties betekende. Sindsdien blijkt de blokkade echter de olifant in de kamer die de echte normalisatie van de VS-Cuba relaties nog steeds verhindert.
De Blokkade: struikelblok in de VS-Cubaanse relaties
Hier in Belgie leeft bij velen de perceptie dat de blokkade al opgeheven zou zijn, omdat Cuba en VS recent hun relaties verbeterd hebben. Het is uiteraard niet omdat er heel wat struikelblokken tussen de VS-Cuba relaties uit de weg zijn geruimd, zoals de opheffing van bepaalde reisbeperkingen, het wederzijds openen van ambassades, het schrappen van Cuba van de lijst van land die terrorisme zouden steunen, etc dat alles nu terug koek en ei zou zijn tussen beide landen.
De blokkade is er nog steeds en blijft Cuba handen vol geld kosten. De eis van Cuba is en blijft een volledige opheffing van de blokkade. Zonder het inlossen van deze eis zal er geen sprake zijn van ‘normale’ Cuba-VS relaties. Hoe kan je immers spreken van een ‘normale’ relatie tussen twee landen, als het ene land het andere een blokkade oplegt?
Wat houdt de Amerikaanse wet voor de economische en financiële blokkade eigenlijk in?
De blokkade is van toepassing op in theorie alleen betrekking op de economische en financiële sector, maar heeft in feiten impact op alle aspecten van de samenleving. Er leeft bij veel mensen hier het misverstand dat de blokkade enkel de handel tussen de VS en Cuba belemmert. De tentakels van de Amerikaanse blokkadewet reiken echter veel verder.
De wet laat verbeidt elk buitenlands bedrijf dat handel drijft met de VS en daar dus ook een afzetmarkt heeft, niet toe om ook handel te drijven met Cuba. Minstens zo ingrijpend is de belemmering van Cuba van elke toegang tot de internationale financiële markten.
Dergelijke wetgeving wordt ‘extraterritoriaal’ genoemd, omdat ze betrekking heeft op personen en entiteiten buiten het eigen grondgebied. Zo werd de Franse bank BNP Paribas (ook actief in de VS) in mei 2015 veroordeeld tot een recordboete van 8,9 miljard dollar omdat ze, onder andere, financiële betrekkingen met Cuba heeft onderhouden. Het is belangrijk om daarbij te vermelden dat deze Franse bank door haar relaties met Cuba nochtans geen enkele Franse wet had overtreden en ook alle regels van het Europees en internationaal recht had nageleefd.
Wat zijn de concrete gevolgen voor de Cubanen?
Het meest schrijnende voorbeeld van de aangehouden blokkade is dat bepaalde essentiële medicijnen niet kunnen geleverd worden aan Cuba. Zo kan het land, om maar een van de vele voorbeelden te geven, geen hersenstimulatoren kopen om neurologische ziekten te behandelen omdat die apparaten exclusief door het VS-bedrijf Medtronic worden gefabriceerd. Honderden Parkinsonpatiënten die dankzij dat toestel een betere levenskwaliteit zouden genieten, worden daarmee in de kou gezet.
Enkele Cubaanse sleutelsectoren worden in het bijzonder getroffen. Ten eerste de uitvoer, omdat Cuba geen goederen of diensten mag leveren aan de VS (de onderzoekskosten naar andere en verdere afgelegen afzetmarkten zijn bovendien heel hoog). Ten tweede de financiële sector omdat Cuba nog steeds de dollar niet mag gebruiken om internationaal handel te drijven. Het geschatte economische verlies voor Cuba sinds 1960 wordt naar actuele monetaire waarde geschat op liefst 125 miljard dollar.
Hoe gaan de Cubanen zelf om met de blokkade?
Meerdere generaties Cubanen zijn opgegroeid onder de blokkade. Die eisen logischerwijze gerechtigheid en vragen zich terecht of waarom zij gestraft worden voor wat in feite een uitloper is van de Koude Oorlog. De VS-blokkade heeft de Cubanen bovendien bewust gemaakt van het feit dat hun machtige overbuur niet goed overweg kan met landen die een eigen maatschappijproject trachten uit te bouwen en hun eigen koers proberen te varen.
De blokkade heeft daarenboven gezorgd voor een enorme trotsheid om ‘Cubaan’ te zijn en voor de ontwikkeling van een enorme creativiteit. Zo begon de Cubaanse overheid, hand in hand met de bevolking, in de jaren 1990, na de val van de Muur en het einde van de Koude Oorlog, met grote stadslandbouwprojecten om de bevolking van voldoende voedsel te voorzien.
Het eerste beeld dat bij velen opkomt als ze aan Cuba denken zijn de Amerikaanse oldtimers uit de jaren 1950 in het straatbeeld. Die zijn eveneens een gevolg van de blokkade. De Cubanen moesten noodgedwongen hun bestaande wagenpark blijven repareren in plaats nieuwe auto’s te kunnen kopen.
Wie zijn ze de voor en tegenstanders van de blokkade?
Het gekke is dat er eigenlijk vooral tegenstanders van de blokkade zijn, ook in de VS zelf. De op export en buitenlandse investeringen gerichte zakenwereld is al jaren voorstander van een volledige opheffing van de economische sancties.
Meer dan 70 procent van de Amerikaanse bevolking is gewonnen voor volledige normalisering van de betrekkingen tussen beide landen. Ook religieuze organisaties in de VS veroordelen de blokkade. Zelfs een grote meerderheid van de Cubaans-Amerikanen, nochtans dikwijls nakomelingen van Cubanen die zijn gevlucht na de revolutie willen een opheffing van de blokkade.
De felste tegenstanders van een opheffing van de blokkade is de anti-Cubaanse lobby in het Congres, vooral Cubaans-Amerikaanse rechtse congresleden. Die is daar nog steeds heel sterk aanwezig en het is uiteindelijk alleen het Congres dat officieel een opheffing van de blokkade kan beslissen.
Op het internationale toneel is de positionering nog duidelijker. Tijdens de stemming van de resolutie tegen de blokkade vorig jaar in de Algemene Vergadering van de VN stemden 191 landen voor de opheffing van de blokkade. Er was geen enkele onthouding. Slechts 2 landen stemden tegen: de VS en Israël.
President Obama heeft op 14 oktober 2016, op basis van zijn volmachten als staatshoofd, een aantal besluiten genomen die ervoor zorgen dat rum en sigaren voortaan zonder beperkingen kunnen ingevoerd worden. Ook zou het mogelijk worden om medicijnen en landbouwproducten uit de VS terug in te voeren in Cuba. De maatregelen die Obama nu neemt zijn zeker toe te juichen maar komen eigenlijk te laat, slechts een paar weken voor het eind van zijn ambtstermijn, met het risico dat de volgende president ze gewoon terug intrekt.
Waarom moet er een einde komen aan de blokkade?
De blokkade is op geen enkele manier te verdedigen. Ze is ondemocratisch, onrechtvaardig en belemmert de vrije toegang van Cuba op de internationale markten. Zonder blokkade zou Cuba zich sterk kunnen ontwikkelen en verder medische innovaties ontwikkelen. Het land zou zijn gebouwen beter kunnen onderhouden en herstellen met de juiste materialen en nog meer hulp kunnen sturen naar derdewereldlanden. Men heeft berekend dat zonder de blokkade het bnp van het land 75 procent hoger zou liggen dan nu. Druk van onderuit blijft dus meer dan noodzakelijk.
Op 26 oktober wordt er voor de 25ste maal in de VN een resolutie tegen de blokkade ter stemming voorgelegd. Vorig jaar stemden enkel de VS en Israël nog tegen. Initiatief Cuba Socialista en de organisatie Vrienden van Cuba http://www.cubamigos.be/indexned.html roepen op voor een volldige beëindiging van de blokkade. Daarom roepen deze organisaties op tot een muzikaal protest op 26 oktober om 18 uur aan de trappen van de Albertinabibliotheek in Brussel vlakbij het Centraal Station. Zij roepen op zeker een muziekinstrument mee te brengen. Zelf zorgen ze voor een glaasje rum.
Kasper Libeert is Beleidsmedewerker van de organisatie Iniciativa Cuba Socialista
Bronnen:
De blokkade blijft de grootste hinderpaal voor de ontwikkeling van Cuba
