In maart van dit jaar lanceerde Antwerps OCMW-voorzitter Fons Duchateau (N-VA) een – volgens hem – geweldig idee in de pers. Hij wil het sociale beleid in de stad vermarkten. Hij zet projecten op de markt, en de bieder die de beste prijs/kwaliteit kan leveren haalt ze binnen. Ook commerciële bedrijven mogen meedingen.
Als eerste staat het daklozeninloopcentrum De Vaart op de markt. Al snel ook de arbeidszorg en het zorgteam (paramedische zorgen voor daklozen). Duchateau licht toe: ‘De huidige monopoliepositie in de sociale sector is ongezond. Het sociale middenveld is vastgeroest. Het krijgt een aantal problemen in de stad niet opgelost. Ik denkt daarbij aan een tweehonderdtal daklozen die kampen met een drugsverslaving en daaraan gekoppelde psychologische problemen. Zij zijn meestal ook verantwoordelijke voor het grootste deel van de overlast en de kleine criminaliteit.’
In plaats van een beleid te voeren dat armoede aanpakt in plaats van versterkt, wijst hij de sociale sector met de vinger. Zij brengen te weinig innovatie. Want dat wil Duchateau bereiken met de vermarkting: hij wil nieuwe frisse ideeën vinden, innovatie brengen in de sector.
Wat Duchateau precies verstaat onder innovatieve sociale zorg, wordt duidelijk op de gemeenteraad van maart. Hij wil kansen geven aan ‘organisaties die meer inzetten op zelfredzaamheid of de eigen verantwoordelijkheid anders benaderen’. De huidige sociale organisaties krijgen het verwijt dat ze te weinig dwang uitoefenen, dat ze te lang op het tempo van hun cliënten werken, rekening houdend met hun beperkte mogelijkheden, met hun vallen en opstaan.
We gaan terug naar het daklozencentrum De Vaart. Het is een inloopcentrum, waar dak- en thuislozen kunnen gebruik maken van enkele praktische diensten: douches, wasmachines, lockers en computers. Er heerst een drukke maar gezellige sfeer rond een pooltafel. Oorspronkelijk was het idee niet meer dan dit te bieden, en bezoekers voor hulpverlening door te verwijzen. Maar al gauw bleek dat bij veel bezoekers niet te lukken. Zelf op een aangepaste wijze budgetbegeleiding en andere hulp bieden werkte wel. Professor Peter Raeymaeckers (UIA) legt dat dat innovatieve sociale zorg is: oplossingen zoeken voor mensen die elders uit de boot vallen. De Vaart begeleide vorig jaar zo een 600-tal mensen.
Eind juni wordt de projectoproep voor De Vaart uitgeschreven door het Antwerpse OCMW. Slechts twee kandidaten sturen een voorstel in: de vzw Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) dat De Vaart al 18 jaar uitbaat en G4S Care NV, die reeds een aantal asielcentra uitbaat. Een jury moet beoordelen welke van de twee de beste prijs/kwaliteit bied. G4S Care NV komt er als beste uit. Als OCMW-raadslid krijg ik dat juryrapport in handen. En dat was toch niet erg geloofwaardig.
De beoordelingscriteria die in de projectoproep staan komen niet overeen met de criteria die het juryrapport hanteert. Er wordt er in de projectoproep bijvoorbeeld nadruk gelegd op laagdrempeligheid, het CAW biedt dit maar krijgt er geen punten voor. Ook vraagt men ervaring, maar levert anciënniteit het CAW net slechte punten op. En staan nog meer vreemde zaken in. G4S krijgt punten voor een efficiënte inzet van personeel, maar wat later lezen we dat de personeelsbezetting van G4S onrealistisch lijkt. G4S krijgt punten voor expertise omdat ze ervaring hebben met asielcentra, maar er staat ook dat ze te veel uitgaan van een opvangcentrum, in plaats van een inloopcentrum. Als kers op de taart wordt het CAW afgestraft omdat ze geen uitgebreid veiligheidsbeleid neerschrijven, alhoewel het OCMW bestuur zelf weet dat dit wel bestaat. Het was ook geen vraag in de projectoproep. Bovendien is het geweten dat er zeer weinig incidenten zijn, omwille van de manier waarop de hulpverleners met de bezoekers omgaan.
Vooringenomenheid
Men kan niet anders dan concluderen dat er een algemene vooringenomenheid bestaat tegen de huidige werking van De Vaart, waardoor een voortzetting ervan als negatief wordt geduid. Het bevestigt de vermoedens dat de keuze is gebaseerd op kosten (lagere personeelskost) en efficiëntie (nadruk op uitstroom) en dus niet op inhoud.
Dat G4S een zeer kwalijke reputatie heeft op vlak van mensenrechten en personeelsbeleid wereldwijd wordt trouwens niet als negatief punt weerhouden.
Op de OCMW-raad van 29 september moest de OCMW raad goedkeuring geven voor de start van de onderhandelingen met G4S. Opmerkelijk was dat de enige CD&V-er van de raad, Paul De Vroey voor dit punt de zaal verliet, omdat hij zich te betrokken voelde. Hij zei nog net dat hij vertrouwen had in de jury. Na een verhit debat stemde de oppositie ( PVDA, Groen en Sp.a) tegen, en een meerderheid (N-VA, OpenVLD en een onafhankelijke) voor. Op de OCMW raad van 27 oktober zal dan de finale toewijzing van De Vaart ter stemming voorliggen.
Ondertussen raakte op de Antwerpse gemeenteraad bekend dat een hele reeks andere diensten ook op de markt zullen worden gezet. Dat gaat bijvoorbeeld om twee buurtwerkingen (Samenlevingsopbouw), projecten in de drugshulpverlening (De Sleutel, Free Clinic en CGG VAGGA) en woonbegeleiding (ADIC en CAW). Het wordt duidelijker waar het hier eigenlijk om draait. Het Antwerpse stadsbestuur en OCMW plant een afbraak van het kritische sociale middenveld.
Het gaat om een ideologische keuze. De stad wordt een supermarkt voor bedrijven die nieuwe markten willen veroveren. De overheid wordt uitgekleed en sociale zorg wordt in handen gegeven van commerciële bedrijven. Belastinggeld komt terecht bij aandeelhouders. Zorg wordt een koopwaar, en omschreven in cijfers. In bepaalde commerciële woonzorgcentra krijgt een bewoner zo 18cl koffie, de pamper wordt vervangen als hij 65% verzadigd is, de maaltijden van een hele dag mogen maximaal 3 euro kosten. Zorg voor de medemens wordt ontmenselijkt.
Maar er is veel tegenkanting. Steeds meer sociaal werkers staan op straat voor ‘sociaal werk is niet te koop’ en verenigen zich in het Sociaal Werk Actienetwerk (SWAN). Bezoekers van De Vaart halen 3000 handtekeningen op. Professoren en lectoren sociaal werk schrijven hun ongerustheid neer in een open brief. Een honderdtal studenten bezoekt het solidariteitspiket aan De Vaart.
Lise Vandecasteele is huisarts bij Geneeskunde voor het Volk en OCMW-raadslid (PVDA) in Antwerpen.
