De tijgermug (Aedes albopictus – in feite een muskiet1) die in het Nederlandse Veenendaal werd gevonden heeft zich volgens de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit nog niet buiten die plaats verspreid. Het is nog niet duidelijk waar het insect vandaan komt. Er zijn maatregelen genomen om dit te voorkomen.
De VN-Voedsel- en Landbouworganisatie FAO wijst op het feit dat olielekkages op zee veel meer aandacht en afschuw veroorzaken dan deze ‘biologische lekken’, het ongewild overbrengen van invasieve soorten. Deze biologische lekken zijn op lange termijn echter een grotere bedreiging voor de volksgezondheid.
Fytoftora
“Meer dan 50.000 handelsschepen zijn wereldwijd actief en transporteren allerlei soorten lading. De zeevloot is geregistreerd in honderdvijftig landen en wordt bemand door meer dan een miljoen zeelieden van bijna elke denkbare nationaliteit”, zegt de VN-Conferentie voor Handel en Ontwikkeling UNCTAD. In financiële termen gaat 70 procent van de internationale handel over zee. Qua volume is dat zelfs 80 procent.
“De exotische schimmel Cryphonectria parasitica heeft aan het begin van de twintigste eeuw miljarden Amerikaanse kastanjebomen (Castanea dentata) vernietigd. Daardoor zijn het Amerikaanse landschap en ecosysteem drastisch veranderd”, zegt de FAO.
“Momenteel dreigt de essenprachtkever (Agrilus planipennis), een andere plaag die meeliftte via wereldwijde handelsroutes, hetzelfde te doen met de es (Fraxinus), een waardevolle boomsoort die mensen al lang gebruiken om bijvoorbeeld handgrepen voor tuingerief, bijlen, hamers, gitaren en kantoormeubilair te maken.”
De FAO stelt dat het grootste biologische lek wellicht de komst van schimmels (fytoftora) is geweest. De aardappelziekte (Phytophthora infestans) kwam vanuit Amerika over zee mee naar Europa. Enkele maanden nadat de ziekte was opgedoken in Ierland, leidde die daar tot misoogsten die uitmondden in hongersnood en massale emigratie.
Tijgermug
De tijgermug is dus uitzonderlijk in de Benelux, maar komt reeds jaren voor in het zuiden van Frankrijk, in Spanje, Italië, de Balkan en Griekenland. In Rome heeft het stadsbestuur de jaarlijkse campagne tegen de tijgermug, die in de jaren 1970 eveneens per schip uit Albanië kwam, opgevoerd. De mug heeft zich verspreid in Italië en het risico bestaat dat hij zich door de klimaatverandering ook naar delen van Noord-Europa zal verspreiden.
Deze ‘invasieve’ soorten komen in een nieuwe leefwereld terecht op verschillende manieren, waarvan scheepvaart de belangrijkste is, maar niet de enige, zegt de FAO. “Scheepvaart betekent tegenwoordig zeecontainers: wereldwijd zijn er elk jaar 527 miljoen verschepingen met zeecontainers. Het gaat niet alleen om de lading van die containers, maar ook om de stalen constructies zelf. Die kunnen soorten herbergen die in staat zijn elders in de wereld ecologische of landbouwschade aan te richten.”
Uit een analyse van meer dan 116.000 lege zeecontainers die aankwamen in Nieuw-Zeeland in de afgelopen vijf jaar, bleek dat 10 procent was besmet met ziektekiemen aan de buitenkant, twee keer meer dan aan de binnenkant.
Bruingemarmerde stinkwants
Uit inspecties in de VS, Australië, China en Nieuw-Zeeland is gebleken dat duizenden organismen van verschillende soorten per ongeluk meeliften met zeecontainers, meldde Eckehard Brockerhoff van het New Zealand Forest Research Institute op een bijeenkomst van de Commissie voor Fytosanitaire Maatregelen (CPM) van de FAO. Fytosanitaire maatregelen, gericht op de gezondheid van planten, zijn bedoeld om planten die geïmporteerd worden, vrij van bepaalde ziekten te houden.
Invasieve soorten kunnen meer doen dan schade aanrichten aan de landbouw en menselijke gezondheid. Ze kunnen door wildgroei ook waterwegen verstoppen en het functioneren van energiecentrales hinderen. “Ladingen worden na aankomst in de havens vaak snel landinwaarts vervoerd, om op tijd in de toeleveringsketen terecht te komen.
Op die manier is bijvoorbeeld de bruingemarmerde stinkwants (Halyomorpha halys) een paar jaar geleden zijn Europese tour begonnen in Zürich.” Deze wants tast fruit en andere gewassen aan. Het dier verbergt zich bij voorkeur in gaten en kieren in het staal van de containers tijdens de reis. Eenmaal aangekomen, nestelt hij ‘s winters in de warmte van woningen.
1 Er zijn duizenden soorten muggen, maar niet alle muggen steken. De soorten muggen die dat wel doen worden muskieten of ‘steekmuggen’ genoemd. Ook al spreekt iedereen van muggenbeten, toch kunnen steekmuggen dus niet bijten. Ze steken met hun angel om bloed te zuigen. Om bloed op te kunnen zuigen moeten ze eigen vloeistof inpompen als tegendruk. Die vloeistof veroorzaakt de allergische reactie die we ‘muggenbeet’ noemen. In die vloeistof zitten ook de bacteriën die ziektes veroorzaken (voetnoot nvdr).
