Analyse -

Het interview met Crombez was één grote communicatieve blunder, en daar is niemand mee gediend

Het interview met John Crombez doet nogal wat stof opwaaien. Maar nog los van de concrete standpunten die erin verkondigd worden, is het vooral een staaltje van bijzonder slechte politieke communicatie. Als sp.a denkt zo kiezers voor zich te winnen, zijn ze er alvast aan voor de moeite. Daarom: wat gratis advies.

dinsdag 16 augustus 2016 15:04
Spread the love

Hoe win je een politiek debat? Hoe zorg je ervoor dat je mensen overtuigt en meekrijgt in een verhaal? Er zijn mensen die een beroep uitgebouwd hebben rond deze vraag. We noemen die spindoctors, reclamemakers of communicatieadviseurs. Maar eigenlijk volstaat het om wat politieke geschiedenis en wat klassiekers uit de politieke theorie (de Sofisten, Machiavelli of Gramsci bijvoorbeeld) te lezen om te weten wat je best doet en niet doet. Vandaar, vijf tips voor de Vlaamse socialisten en alle andere die er baat bij hebben:

1. Geef je tegenstrever nooit gelijk

Het is regel nummer één in een politiek debat of een politieke strijd: hoe aanlokkelijk en ridderlijk het ook lijkt, geef je tegenstrever nooit gelijk. Zelfs als je vindt dat hij of zij wel degelijk gelijk heeft. Je tegenstrever gelijk geven is hetzelfde als jezelf gewonnen geven. En het gevolg is dat je tegenstrever, die de oorspronkelijke boodschap bracht, enkel aan geloofwaardigheid en belang wint.

Uiteraard, John Crombez gaf nergens de N-VA letterlijk gelijk. Er viel hier en daar een kritische noot te lezen over het beleid van N-VA. Maar de ondertoon die ook de nieuwswaarde van het interview bepaalde, was er één die N-VA en andere rechtse stemmen volmondig gelijk gaf. De in den treure herhaalde beschuldiging vanuit de rechterhoek “dat links te lang gezwegen heeft” of “te naïef” is, wordt door Crombez bevestigd. Het interview krijgt daarom de toon van een bekentenis, een biecht.

Welnu, bekentenissen leggen we af tegenover een instantie of een macht die onze meerdere is, de politie of de rechter. Wie bekentenissen aflegt, verkeert altijd in een ondergeschikte positie. Dat geldt uiteraard ook voor de biecht. De biecht leggen we af bij de priester die een goddelijke orde representeert waaraan de gelovige ondergeschikt is. Ook de bijhorende zwart-wit foto’s stralen die onderschikking uit: ze tonen Crombez met een neergeslagen hoofd, als iemand die een fout toegeeft, een zondaar.

Geen wonder dus dat “de biecht van Crombez” op stil gejuich onthaald werd bij N-VA. Onder andere Zuhal Demir tweette “John Crombez maakt sp.a pijlen van N-VA hout”. Daarin heeft ze natuurlijk gelijk. En de reden waarom ze dat tweet is ook omdat Crombez het gelijk van haar en haar partij bevestigt. Als zelfs sp.a ons gelijk geeft, hoe kunnen we dan ongelijk hebben, is ongetwijfeld een zinnetje dat nu al op de debatfiche van menig N-VA’er staat.




 

2. Wees offensief, niet defensief

Het hele interview met Crombez was eigenlijk het antwoord op een vraag. Of misschien zelfs niet op een vraag, maar op een verwijt dat al jaren op opiniepagina’s en internetfora floreert, namelijk: “wat heeft links eigenlijk te zeggen over terreur, diversiteit, Islam en migratie”? Dat is vanzelfsprekend een retorische vraag, want het geïmpliceerde antwoord is “niks!”. Maar Crombez en enkele van zijn partijgenoten vatten het op als een oprechte vraag waarop een oprecht antwoord moet gegeven worden.

Probleem is: wanneer je moet antwoorden op een vraag die uit het andere kamp komt speel je onvermijdelijk defensief. De inspanning is er volledig op gericht om de aanval van de andere te neutraliseren, maar daardoor laat je de politieke tegenstrever binnendringen op jouw terrein.

Het is trouwens een klassieke, en vaak gebezigde techniek in ieder politiek debat: probeer je tegenstrever op te zadelen met een vraag en dwing hem of haar daarop te antwoorden. De truc is dan om vooral niet op die vraag in te gaan, en deze elegant te ontwijken. Want de gestelde vraag is doorgaans een val. Welnu, Crombez is met open ogen in de val gelopen. En dat is onbegrijpelijk.

Maar hoe ontwijk je de vraag? Wel, door offensief te zijn. De aanval is de beste verdediging, zo luidt een oud spreekwoord. In het geval van politieke strijd is het alvast een spreekwoord dat steek houdt. Een lastige vraag moet je beantwoorden met een aanval. Een tegenvraag, of een uiting die je tegenstrever dwingt om zelf positie tegenover jou in te nemen. Dat is in wezen waar een debat om draait. Maar die hele eenvoudige les is blijkbaar aan Crombez voorbijgegaan.

3. Vertel een verhaal, wees authentiek

Maar wat houdt dat precies in, offensief zijn? Wel, het betekent dat je een duidelijke en scherpe boodschap brengt waarover mensen enthousiast worden. Een boodschap die, net omdat het een sterke boodschap is, zowel felle voor- als tegenstanders creëert en die net daardoor ook resoneert binnen de publieke opinie. Een boodschap, kortom, die een nieuwe debatruimte opent waarin het debat kan gevoerd worden volgens de termen die de brenger van de boodschap bepaald heeft.

Een sterke boodschap is een verhaal: ze bevat een spanningsboog, de nodige metaforen, stelt mensen in staat om zich te identificeren met de boodschap of de werkelijkheid op een nieuwe manier te zien. Het stemt tegelijk kritisch en hoopvol. Kijk naar wat Bernie Sanders deed. Kijk naar wat Jeremy Corbyn doet. Zij trokken wél  volle zalen. Zij zorgden ervoor dat honderdduizenden mensen opnieuw belangstelling toonden voor politiek en deed de rechterzijde zweten.

Overigens, dat hele idee over links dat geen verhaal heeft over diversiteit, migratie en terreur is een verzinsel waar een deel van zogenaamd links in ging geloven. Links heeft wel degelijk een verhaal, maar een verhaal waar rechts evident niet mee akkoord gaat. Het verhaal van links is dat van de vredesbeweging, het humanisme, het anti-racisme, de mensenrechten en de democratie. Als iemand een patent heeft op de zogenaamde Verlichting, is het dus wel links. Alleen ontbreken we in Vlaanderen stemmen die dat luid durven verkondigen.

4. Overtuig, in plaats van de kiezer te willen behagen

Eigenlijk vertrekt de lijn Crombez vanuit een erg eenvoudig schema: het discours in de samenleving lijkt steeds rechtser te worden en er is een “culturele angst”, dus moeten we de rechtse en racistische kiezer wat tegemoet komen door zelf op te schuiven naar rechts. Het is platte marketinglogica die hier speelt: het volk denkt X, dus zullen we X verkondigen. Helaas, zelfs op het niveau van marketing zit die redenering volledig fout.

Een groot deel van de producten worden niet verkocht omdat er vraag naar is, maar omdat er vraag wordt naar gecreëerd. Vandaar net dat er marketing bestaat, en dat we overdonderd worden met reclame. Het is de aanbieder van het product die de vraag moet creëren en ook kan creëren.

Dat geldt evengoed voor politiek. Of misschien zelfs nog meer. Een politicus schept evenzeer de volkswil als hij die representeert. Wat een politicus doet en moet doen is een verhaal vertellen waarvan mensen overtuigd geraken. Dat vergt creativiteit, charisma en lef, helemaal iets anders dan inspelen op wat mensen denken of op de resultaten van de zoveelste peiling. Wanneer je dat doet ontken je de kracht van politiek zelf en heb je politici die niet langer overtuigd zijn van hun eigen kunnen.

5. Zwalp niet

In het interview met DeStandaard beweert Crombez dat de Vlaamse sociaaldemocraten te lang ‘gezwalpt’ hebben. Crombez verkondigt trots dat het tijd is om klare wijn te schenken. Maar nauwelijks enkele regels verder lezen we alweer: “Onze standpunten zijn duidelijk. Maar ook: gematigd, en soms letterlijk dubbel.” Faut le faire, in één zelfde adem verkondigen dat je vanaf nu duidelijk zal zijn, maar tegelijk dubbel, zeggen dat je stopt met zwalpen en terwijl je al zwalpend het evenwicht verliest.

Uiteraard, geen enkel politiek vertoog is vrij van contradicties. Maar het komt erop aan om die vooral niet verder uit te vergroten en het vertoog als zo rechtlijnig mogelijk voor te stellen. Je kan er natuurlijk ook voor kiezen om van nuance en ‘enerzijds-anderzijds’-retoriek je verhaal te maken, wat CD&V bijvoorbeeld doet. Wat echter niet pakt is én zeggen dat je duidelijke taal verkoopt én nuanceren.

Netto resultaat: je verliest ongeveer alle bondgenoten. Linkse kiezers stoot je af omdat de uitspraken te rechts overkomen. Rechtse kiezers overtuig je niet omdat je te genuanceerd bent. Op die manier holt sp.a steeds verder zijn eigen politieke identiteit uit, met alle gevolgen van dien.

take down
the paywall
steun ons nu!