Dat er uitgerekend gisteren werd gemobiliseerd, is niet toevallig. Sinds 13 juni wordt het wetsvoorstel van El Khomri immers besproken in de Franse senaat. Een wet moet in Frankrijk door de twee kamers goedgekeurd worden alvorens ze van kracht wordt. De wet El Khomri werd door het parlement gejaagd door gebruik te maken van het grondwetsartikel 49.3. Dat artikel bepaalt dat de regering in naam van het algemeen belang een stemming in het parlement kan opschorten. Het feit dat de regering teruggreep naar dat artikel om de loi travail erdoor te krijgen, zette veel kwaad bloed in Frankrijk.

Maar nu moet de wet dus ook nog goedgekeurd worden door de senaat. Dit veroorzaakt nieuwe ongerustheid bij links. In de senaat heeft rechts immers een nipte meerderheid. De grote vrees is dat rechts samen met de PS de wet El Khomri verder zal aanscherpen en daarna opnieuw zal voorleggen aan het parlement. Daarmee zouden de kleine toegevingen die de voorbije maanden gedaan werden om de gemoederen te sussen, wel eens kunnen sneuvelen.

Dat de pogingen van de regering om de sociale vrede te herstellen op niks uitdraaien, blijkt ook uit de cijfers. Volgens van BVA/iTélé/Orange die afgenomen werd op vijf juni, was de steun voor de stakingen weliswaar met tien procent gedaald, maar dat betekent dat nog steeds 45 procent van de Fransen de stakingen wél steunt. Bovendien verwerpen de meeste Fransen ook de loi travail. Slechts 17 procent steunt de huidige ontwerptekst, 40 procent wil de tekst verder aangepast zien en 46 procent wil dat wet in zijn geheel wordt teruggetrokken.

Om het protest in te tomen grijpt de Franse regering ook naar meer drastische middelen. In Parijs kregen 130 activisten van de politie te horen dat het verboden was om deel te nemen aan de betoging van gisteren. Ook in Rennes kregen een vijftiental activisten een dergelijk verbod opgelegd. Midden mei werd deze tactiek al aangewend. Toen oordeelden rechtbanken reeds dat een dergelijk verbod niet wettig was omdat het een te sterke beperking inhoudt van fundamentele vrijheden.

Dat de Franse regering gebruik maakt van de noodtoestand om het recht op manifesteren in te perken, zet kwaad bloed. Naast de loi travail is immers ook de aanhoudende noodtoestand, en vooral de manier waarop die ingezet wordt om het sociaal protest te drukken, een blijvende reden om op straat te komen voor veel Fransen.

Miljoenenmars

En dat werd gisteren ook gedaan Volgens de vakbonden trokken één miljoen betogers door de straten van Parijs, de politie houdt het op 75.000. Dat de tellingen van politie en vakbonden zo ver uiteen liggen, is een beetje een Franse traditie. Maar het is ook meer dan dat. Het zegt iets over het bijzonder gespannen klimaat dat heerst. Politie en overheid willen er alles aan doen om de betogingen te minimaliseren en te discrediteren, goochelen met cijfers helpt daarbij natuurlijk. Maar ook de vakbonden stellen de werkelijkheid graag iets rooskleuriger voor dan ze is.

Hoeveel volk er dan werkelijk was gisteren in Parijs? Moeilijk te zeggen. Op basis van luchtbeelden als deze kunnen we echter wel met zekerheid stellen dat er honderdduizenden mensen manifesteerden. En dat is toch opmerkelijk. Want het betekent dat er na meer dan drie maanden van sociaal protest nog steeds zeer veel actiebereidheid is.

Er werd overigens niet alleen betoogd in Frankrijk. Ook de stakingsgolf zet zich onverminderd verder. Onder meer de taxichauffeurs legden het werk neer en 30 procent van het openbaar vervoer lag lam. Ook de helft van de crèches opende de deuren niet. Eerder deze maand legden ook de Parijse vuilnisophalers het werk neer en in mei werden raffinaderijen geblokkeerd waardoor de brandstofvoorziening in gevaar kwam.

Geweld

Als er al door buitenlandse media aandacht wordt besteed aan de Franse protesten, dan is het doorgaans om te focussen op het straatgeweld. Ook gisteren kwam het al heel snel tot rellen tussen manifestanten en politie. Echt uitzonderlijk is dat niet, in de Franse straten eindigt vrijwel iedere betoging in geweld.

Hoe komt dat? Er zijn verschillende factoren die op elkaar inwerken. Vooreerst is het zo dat het Franse sociale protest doorgaans militanter en radicaler is dan het protest dat wij kennen in België. Vakbonden hebben er bijvoorbeeld veel meer het karakter van strijdorganisaties in plaats van overlegorganisaties. Dat zorgt ervoor dat betogingen een net iets dreigender karakter hebben. Maar het betekent uiteraard niet dat ze per definitie moeten escaleren. Integendeel zelfs, vakbonden als de CGT  trommelen dikwijls een interne ordedienst op die rellen ten allen prijze proberen te vermijden.

Tweede factor: een groeiende groep jongeren radicaliseert in Frankrijk. In betogingen als die van gisteren lopen makkelijk enkele duizenden meer anarchistisch geïnspireerde jongeren mee die lak hebben aan vakbonden of partijen en die vooral geloven in directe actie. Directe actie dat betekent: slogans spuiten op muren, symbolen van het kapitalisme aanvallen of bijvoorbeeld reclamepanelen vervangen door zelfgemaakte posters. Het is een deel van deze groep die snel betrokken geraakt bij confrontaties met de ordediensten.

En dat brengt ons bij de derde en voornaamste factor: het gedrag van de ordediensten. Dat is altijd provocerend en offensief. Net zoals bij vorige manifestaties koos de politie er ook deze keer voor om aan het hoofd van de betoging een vijfhonderdtal agenten in gevechtsuitrusting mee te laten lopen. Bovendien is ook iedere zijstraat langsheen het parcours afgesloten door rijen agenten. Gevolg: er is een voortdurend contact tussen manifestanten en de oproerpolitiek waardoor er in geen tijd rellen ontstaan.

De Franse politie reageert bovendien nooit gericht op het geweld. Meestal wordt er willekeurig met traangas geschoten in de menigte. Effect daarvan is dat mensen kwaad worden en hun woede richten op de agenten. Ook leidt het tot nodeloos veel gewonden en gekwetsten. Iets wat op zijn beurt bijdraagt tot een toenemende haat tegenover de politie. Het is die vicieuze cirkel van haat en dwaas politieoptreden die ervoor zorgt dat de betogingen steeds gewelddadiger worden.

Deze nacht was het nog onrustig in Parijs. Vanop de Place de la République vertrok gisteravond omstreeks half tien een spontane manifestatie. Een vijfhonderd tal activisten nam daaraan deel. Minsten drie auto’s brandden uit in de loop van de avond.

Genoeg

Ondertussen heeft Premier Valls aan de CGT gevraagd om geen manifestaties meer te organiseren in Parijs. Hoewel Valls niet gezegd heeft dat er een algemeen betogingsverbod zal komen, kondigde hij wel aan dat iedere aanvraag voor een nieuwe betoging ernstig zal onderzocht worden en dat een verbod tot de mogelijkheden behoort. Valls verwijt aan de CGT dat ze de “casseurs” niet kan of wil in de hand houden.

Dat laatste is een regelrechte aanval op de CGT. Valls probeert de grootste vakbond van het land te criminaliseren en daarmee ook het protest zelf. Die criminalisering is overigens al enige maanden bezig. Er zijn 662 activisten tegen wie momenteel een onderzoek loopt, 250 personen zitten reeds in de cel.

Eén van die personen is het CGT-lid Antoine C. Hij zal acht maanden in de gevangenis moeten doorbrengen. Tijdens de betoging van 17 mei in Lille werd hij aangevallen door drie mannen. Antoine C. ging instinctief in de tegenaanval. Iets wat hij beter niet had gedaan, want de mannen bleken naderhand agenten. Agenten die echter op geen enkele wijze herkenbaar waren als agent op het moment dat Antoine C. aangevallen werd. Toch werd Antoine C. veroordeeld voor het toebrengen van slagen en verwondingen aan agenten.

Ook het gros van de Franse media doet duchtig mee aan de criminalisering van het protest. Dat er gisteren enkele ramen beschadigd werden van het kinderziekenhuis Necker, dat langsheen het parcours van de manifestatie lag, wordt breed uitgesmeerd. Voortdurend wordt gesuggereerd dat het ziekenhuis massaal werd aangevallen door manifestanten. Ook premier Valls bracht deze ochtend reeds een bezoek aan het ziekenhuis.

Wat betreft “de aanval” op het hospitaal is de werkelijkheid echter iets prozaïscher. Tijdens de rellen hadden politieagenten post gevat voor de ramen van het hospitaal. Stenen die richting het hospitaal geworpen werden raakten ook enkele ramen. Op beelden is te zien hoe één iemand sloeg op een raam met een stok en één raam werd beklad. Niet bepaald iets om fier op te zijn natuurlijk, maar spreken van een regelrechte aanval op het hospitaal is nogal overdreven.

Premier Valls lijkt vastbesloten om verder te polariseren en te criminaliseren. Tijdens zijn bezoek aan het hospitaal verklaarde hij tegenover de pers dat de manifestanten de intentie hadden om agenten te doden.

What’s next?

Op 23 juni en 28 juni zijn alvast nieuwe acties en betogingen aangekondigd. Maar de grote vraag is: hoe zal deze krachtmeting eindigen? Valls en Hollande lijken nog steeds niet van plan om in te binden, maar de vakbonden en activisten lijken dat ook niet meteen van plan. Alles wijst erop dat de Franse regering erop hoopt dat de zomervakantie de gemoederen zal doen sussen. De zomervakantie zal vermoedelijk ook aangewend worden om het wetsontwerp te laten goedkeuren. Naar alle waarschijnlijkheid zal deze strategie werken.

Maar de vraag is welke prijs er zal voor betaald worden. De PS is nu al electoraal dood en het Front National wordt ondertussen slapend rijk. Ondertussen neemt de radicalisering onder jongeren steeds verder toe. Vele jongeren hebben het gehad met de noodtoestand, met geïnstitutionaliseerd links en met het establishment in het algemeen. In combinatie met een neergang van de PS en een verdere groei van het FN, zal dat de komende jaren voor een bijzonder explosieve cocktail zorgen.