Momenteel zijn er ongeveer 19 miljoen mensen op de vlucht buiten hun thuisland. (Personen die hun woonplaats ontvluchten maar nog in hun eigen land verblijven worden ‘ontheemden’ genoemd (‘internally displaced persons’ -IDPs). Zij hebben een ander legaal statuut dan ‘vluchtelingen’, nvdr).

Het succes van de komende UNGA High-Level Meeting on Refugees and Migrants “hangt af van de kracht van de voorgestelde afspraken”, zegt Sherif Elsayed-Ali van de mensenrechtenorganisatie Amnesty International. Hij stelt dat nu een klein aantal landen alleen moet omgaan met steeds grotere aantallen vluchtelingen, terwijl rijkere landen die veel meer zouden kunnen doen, “niet veel doen.”

Een van de landen die al tientallen jaren lang buitenproportioneel veel vluchtelingen opvangt, is Kenia. De Keniaanse regering heeft recentelijk opnieuw gedreigd om Dadaab te sluiten en duizenden Somaliërs het land uit te zetten. Dadaab is met 330.000 vluchtelingen sinds zijn oprichting in 1996 het grootste vluchtelingenkamp ter wereld.

“Dit is een manifestatie van de complete weigering om verantwoordelijkheid voor vluchtelingen te delen tussen landen, zegt Elsayed-Ali. “De huidige situatie is ontstaan doordat de internationale gemeenschap situaties zoals de Somalische vluchtelingencrisis in Kenia heeft genegeerd.” 

Meer financiële steun om eigen inzet te beperken

Kenia is niet het enige ontwikkelingsland dat worstelt met de opvang van vluchtelingen. Bijna negen van de tien vluchtelingen ter wereld bevinden zich in een ontwikkelingsland, zegt Karen AbuZayd, speciaal adviseur voor vluchtelingenstromen van VN-secretaris-generaal Ban Ki-Moon. Zij heeft als taak de vluchtelingentop van 19 september voor te bereiden.

AbuZayd zegt dat de top enerzijds nodig is om VN-lidstaten te herinneren aan de internationale wetgeving waar ze al mee ingestemd hebben. Er zullen anderzijds ook nieuwe oplossingen aan bod moeten komen, zoals een plan om de ontwikkelingshulp te verhogen voor die landen die veel vluchtelingen opvangen.

Landen zoals Turkije, Libanon en Jordanië, waar miljoenen Syrische vluchtelingen verblijven, vragen om extra financiële steun voor de opvang, onderwijs en gezondheidszorg van de vluchtelingen. “Deze landen moeten op behoorlijke wijze gecompenseerd worden voor de kosten die ze maken”, zegt Elsayed-Ali.

Australië’s aanpak is desastreus

Het is onduidelijk of het door de VN voorgestelde Global Compact zich ook richt op situaties waarin rijke landen armere landen betalen voor de vluchtelingenopvang, om op die manier zelf geen vluchtelingen te hoeven opvangen. Tot nu toe is Australië een van de weinige landen die op deze manier werken. Elsayed-Ali noemt het Australische beleid om vluchtelingen te vestigen op Papoea-Nieuw-Guinea, Nauru en Cambodja echter zonder meer “desastreus.”

“In essentie onttrekt Australië zich aan de verantwoordelijkheid die het heeft onder de voorwaarden van de geldende verdragen over het internationaal vluchtelingenrecht”, zegt hij. Op Nauru, waar twee vluchtelingen zichzelf onlangs uit protest tegen hun behandeling in brand staken, hebben volgens Elsayed-Ali “geen onafhankelijke waarnemers de kans gekregen om de situatie van de vluchtelingen te beoordelen of met hen te praten.”

Bron: UN Releases Plan to Increase Refugee Responsibility Sharing