Analyse -

Waarom deze staking over meer gaat dan je denkt

Het conflict bij de NMBS is een complex kluwen. Mocht u het overzicht verloren zijn, krijgt u hier nog eens alle verhaallijnen bij elkaar. Het gaat immers niet alleen over de nakende kaalslag bij de spoorwegen (die ook de reiziger veel zal kosten). Dwars daar doorheen loopt een aanval op het sociaal overleg en loert er ook een nieuwe communautaire ronde om de hoek.

dinsdag 5 januari 2016 17:21
Spread the love

Het eerste niveau van het drama speelt zich af binnen het openbare bedrijf. Het plan-Galant (genoemd naar de minister van Mobiliteit) zet het mes in de NMBS. In 2019 zou de NMBS 663 miljoen euro minder krijgen dan de 3,1 miljard in 2014. Die besparing wordt gerealiseerd door 7000 personeelsleden te laten afvloeien en door de werkdruk met 20 procent te verhogen. Dat betekent voor het personeel (nog) meer flexibiliteit en minder verlof- en kredietdagen.

Voor de reiziger betekent het minder loketten, treinen zonder begeleiders en duurdere ticketten. Het plan kiest ook voor ‘een optimalisering van het aanbod’. In het woordenboek van de manager staat bij dat lemma: minder rendabele lijnen zullen geschrapt worden.

Dromen van de privatisering

Op de achtergrond loert de privatisering van het spoor. Dat is geen ver doembeeld. N-VA-kamerlid Peter Dedecker schreef in december een stukje met daarin de tussentitel ‘Dromen van een deels private NMBS’. Volgens Dedecker zijn er maar twee scenario’s: het voorbeeld volgen van Bpost en Proximus (voorheen Belgacom) of de dieperik ingaan zoals Sabena. “Bpost en Proximus veranderden door een gedeeltelijke privatisering en depolitisering van de raad van bestuur in performante bedrijven”, aldus Dedecker.

Alexander De Croo (Open VLD) wijzigde eerder dit jaar de wet van 21 maart 1991 over de overheidsbedrijven, waardoor er geen hindernissen meer zijn als de regering de twee eerder vernoemde bedrijven wil privatiseren. De Tijd schreef daar toen over: “De regering heeft even overwogen ook de NMBS hierbij te betrekken, maar daar werd van afgezien uit vrees voor sociale onrust bij de spoorwegen.” Het plan om de NMBS te privatiseren ligt dus wel degelijk op tafel.

De directie van de NMBS probeert een aantal algemene richtlijnen uit dat plan-Galant om te zetten in concrete besparingsmaatregelen. Dat botst op verzet bij de spoorbonden die klagen dat er geen enkele ruimte is voor overleg en dat er met hun opmerkingen geen rekening wordt gehouden.

Op 9 december kwam het tot een confrontatie toen bleek dat de directie de forcing voerde. “De spoordirectie legt zijn visie op, zonder te luisteren, en wil al deze maatregelen doordrukken”, klaagden de vakbonden en zij kondigden een stakingsaanzegging aan voor vijf dagen.

De regering besloot toen een bemiddelaar aan te stellen om de onderhandelingen te deblokkeren. Die kon wel alleen aan de slag als de vakbonden hun stakingen opschortten. De vakbonden stonden daar niet helemaal weigerachtig tegen maar wilden eerst van de regering horen of er onderhandelingsmarge is. Om dat te onderzoeken stelden ze een ontmijner voor.

Barst in vakbondsfront

Dat voorstel werd afgeschoten door de regering. “Ik denk dat de regendans nu wel mag stoppen”, stelde Alexander De Croo (Open VLD) schamper. In de laatste dagen van december werd de druk opgevoerd op de vakbonden. Het gemeenschappelijk vakbondsfront kraakte. Deze keer liep de breuklijn niet tussen ABVV en ACV maar tussen de Franstalige en Nederlandstalige vleugels.

Waarom kwam er een barst in het vakbondsfront? Toen het sociaal conflict begin december ontplofte, kwam het tot een ongeziene hetze tegen de spoorbonden. Kranten pakten uit met opruiende voorpagina’s tegen de privileges van de NMBS-werknemers en commentaarschrijvers vonden geen superlatieven genoeg om hun onbegrip over de staking uit te schreeuwen.

Bovendien speelt er een verschillende politieke dynamiek in de twee landsgedeeltes. In Vlaanderen ontpopte ex-Unizo-man Kris Peeters zich tot het sociale gelaat van de regering-Michel. Hij probeert telkens een opening te maken tot overleg. Dat staat in schril contrast met de hamertactiek van N-VA en Open VLD, maar uiteindelijk zijn het tweede zijden van een zelfde medaille. Als er al onderhandeld wordt, is het telkens over kleine accenten. Aan Franstalige kant is er geen figuur als Peeters.

Dat de Vlamingen willen overleggen en de Walen staken, is trouwens veel te kort door de bocht. De Vlaamse spoorbonden roepen wel niet op om te staken, maar de Nederlandstaligen die willen staken, krijgen wel een stakerspremie. Bovendien wordt de staking gesteund door de Brusselse afdelingen waar veel Nederlandstaligen werken. Zowel in Antwerpen als in Gent is er bij de vakbondsmilitanten animo om toch mee te staken.

Target: de vakbonden

Maar, en nu komen we op een tweede niveau, er is ook een frontale aanval ingezet op de vakbonden en het sociaal overleg. De spoorbonden zijn traditioneel de motor van het verzet tegen regeringsmaatregelen. Zij zorgen er voor dat algemene stakingen een visueel en numeriek succes zijn. Er ligt een batterij maatregelen klaar om de bewegingsruimte van de vakbonden in te perken.

Binnen de vakbonden vrezen sommigen dat deze staking zal aangegrepen worden om de minimumdienst in te voeren. Een effectieve minimumdienst betekent eigenlijk zo goed als het einde van het stakingsrecht bij de NMBS aangezien zowat alle personeel nodig is om op alle lijnen het grootste deel van de treinritten te verzekeren.

Vakbonden zouden ook hun beslissingsmacht kunnen verliezen binnen de ondernemingsraden van publieke bedrijven. “We bekijken of de wet van 1926 aangepast kan worden”, reageerde N-VA-kamerlid Inez De Coninck in december op de stakingsaanzegging. “Die bepaalt dat er een tweederde meerderheid moet zijn in het Nationaal Paritair Comité. Dat geeft de vakbonden het wapen om alles te blokkeren. We moeten de macht van de spoorbonden beknotten.” Dat zou betekenen dat er geen overleg meer nodig is in bedrijven als Bpost en Proximus. Nu kunnen veel hervormingen pas doorgevoerd worden na een akkoord met de vakbonden.

Op de achtergrond speelt ook een verschillende visie op de sociale strijd van de komende drie jaar mee. Sommige stemmen in de vakbonden trekken uit de krachtmeting van eind 2014, toen er verschillende keren gestaakt werd, de conclusie dat deze regering nooit door de knieën zal gaan. Al wat je nog kan doen, is de scherpe kantjes van de besparingsmaatregelen afvijlen en hopen dat er in 2019 een andere coalitie aan zet komt. Marc Goblet, de nummer van twee van het ABVV, verwoordt de andere visie: “Zij die denken dat we met deze regering zonder druk iets kunnen bereiken, vergissen zich”.

Vlaanderen boven

Het derde niveau gaat over de communautaire spanningen. Deze regering heeft het communautaire in de koelkast gezet maar dat wil niet zeggen dat N-VA alle hoop op een splisting van het land heeft opgegeven. Elk element wordt aangegrepen om het thema terug op de agenda te krijgen. Bart De Wever noemt de Franstalige socialistische vakbond de “gewapende arm van de PS” (lees: de krachten die alle rechtse hervormingen tegenhouden in dit land).

Dat de Vlaamse afdelingen van de spoorbonden niet oproepen om te staken, is koren op de molen voor N-VA. Bart De Wever pakte meteen uit met het voorstel om de NMBS te splitsen. “Een praktische splitsing”, zo luidde het in Het Laatste Nieuws. “Antwerpen-Charleroi en Charleroi-Antwerpen: knip die door in Brussel. Perfect mogelijk”, aldus De Wever. Het voorstel dook ook al op in het boek dat ex-ceo van de NMBS en huidig N-VA’er Marc Descheemaecker vorig jaar schreef.

Voor de vakbonden is het dus op eieren lopen. Zij worden geconfronteerd met een driedubbele uitdaging: de privatisering en bijhorende aderlating bij het openbaar vervoer afweren, de aanval op het stakingsrecht en sociaal overleg pareren en een nieuwe communautaire opstoot bezweren.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!