De laatste maanden is de Koerdische PKK erg actief in stedelijke gebieden. Telkens wanneer de Koerdische separatisten een wijk ‘autonoom’ verklaren, kondigen de Turkse autoriteiten een uitgaansverbod af, waardoor de plaatselijke bevolking geen inkopen kan doen en in noodgevallen niet eens naar een ziekenhuis kan gaan. Deze situatie duurt vaak tot tien dagen, waarbij het gebied volledig afgesloten wordt, zodat de media er ook geen toegang toe hebben.

Zijn de Turkse veiligheidsdiensten eenmaal klaar met de PKK, dan kunnen journalisten het betreffende gebied weer betreden. Daar treffen ze dan een verwoesting aan die doet denken aan beelden uit Syrië en krijgen ze getuigenissen te horen over mensenrechtenschendingen tegen burgers.

Esedullah

In gebieden waar het tot confrontaties met de PKK komt staan opvallende teksten op de muren, vaak geladen met racisme en haat jegens vrouwen. Ook staat er ‘Esedullah Tim burda’, wat vertaald neerkomt op ‘het team van de leeuwen van Allah is hier.’ 

Esedullah is een paramilitaire eenheid die nauw betrokken is bij operaties tegen de PKK, maar burgers daarbij niet ontziet. Volgens het parlementslid van de Democratische Volkspartij (HDP) Caglar Demirel treedt Esedullah ongekend hard op: 

‘Ze richten geweren op vrouwen en kinderen. Ze dwingen mannen op de grond te liggen en trappen dan op hun handen, voeten en ruggen. Ze kennen geen wetten.’

Esedullah doet denken aan de beruchte beweging Özel Tim uit de jaren negentig, waarvan de leden veelal afkomstig waren uit de fascistische Grijze Wolven. Waar de drijfveer bij de Özel Tim uit nationalisme bestond, lijkt het Esedullah echter vooral door het geloof geïnspireerd te worden. 

Islamitische Staat

Op Youtube verscheen een video waarop leden van een speciale eenheid na een geslaagde operatie in de lucht schieten en het bekende ‘Allahu Akbar’ (Allah is groot) roepen. Met hun zwarte maskers doen ze denken aan de beruchte beul Jihadi John van de Islamitische Staat (IS).

Er zijn meer associaties met IS. Volgens Idris Baluken van de HDP wordt Esedullah ‘door de methoden van IS geïnspireerd.’ De leden roepen volgens Baluken ook slogans van IS. 

De nieuwssite Diken sprak met een inwoner van het door een uitgaansverbod getroffen Sur in de provincie Diyarbakir. Volgens hem leek het alsof de Esedullah-leden onder invloed van drugs waren. Hij zag hen zonder masker en merkte toen dat ze lange donkere baarden dragen, wat voor Turkse politieagenten ongebruikelijk is.

Dat laatste draagt bij aan de twijfel of dit wel een politie-eenheid is. De politie lijkt in ieder geval weinig ingenomen te zijn met het wel erg hardhandige optreden van Esedullah. Uit die richting klonken enige waarschuwende woorden. 

Vragen

De eerder genoemde HDP-volksvertegenwoordiger Caglar Demirel stelde in oktober vragen over Esedullah aan minister van Binnenlandse Zaken Selami Altinok, maar wacht twee maanden later nog steeds op antwoord.

Demirels collega van de Republikeinse Volkspartij (CHP) wilde ook meer weten over Esedullah en stelde er vragen over aan premier Davutoglu. Het ministerie van Binnenlandse Zaken begon vervolgens een onderzoek. Echter, niet naar Esedullah op zich, als wel naar de dreigende teksten op muren in Zuidoost Turkije.

Columbia Universiteit

Voor de een is Esedullah een speciaal door president Erdogan samengestelde eenheid, voor de ander gaat het om uit Noord-Syrië afkomstige jihadisten, mogelijk zelfs van IS. Die laatste veronderstelling wordt mede in de hand gewerkt door verklaringen dat de leden van Esedullah niet (of niet altijd) Turks of Koerdisch spreken, maar een andere taal. 

De Esedullah-kwestie sluit aan bij vermoedens over betrekkingen tussen de Turkse regering en jihadisten. Die vermoedens leven wereldwijd; van de Russische president Poetin, tot in de VS bij voormalig NAVO-opperbevelhebber generaal Wesley Clark. 

De Columbia Universiteit in New York gaf in 2014 opdracht aan een team onderzoekers om de publicaties in dit verband op een rij te zetten. Zonder direct bewezen te achten dat de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) inderdaad samenwerkt met de Islamitische Staat (IS), dan wel met aan al-Qaeda gelieerde groepen als Jahbat al-Nusra, kan het toch geen kwaad deze informatie in overweging te nemen.

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van de Diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (Uitgeverij EPO, Antwerpen)