IJskappen smelten, bossen branden, bergen trillen en bronnen die voorheen onuitputtelijk leken te zijn, worden met de dag schaarser. Net zoals in de rest van de wereld, eist de klimaatopwarming ook hier zijn tol. Bolivia is een land dat al langer wordt gekenmerkt door extremen maar nu nog meer wordt uiteengereten in uitersten.

Wie arm was wordt armer. Wie rijk is, blijft rijk. Bolivia is het perfecte voorbeeld van het feit dat de gevolgen van de klimaatopwarming vooral de armsten uit onze maatschappij treffen en de sociale ongelijkheid versterken. Mensen die op de meest precaire plaatsen wonen en veel sterker afhankelijk zijn van hun lokale omgeving worden het snelst getroffen door milieurampen.

In La Paz, de administratieve hoofdstad van Bolivia, wonen de welgestelden in de lagergelegen gebieden. De armen leven in El Alto (betekent letterlijk ‘de hoogte’), 4050m boven de zeespiegel. Het is er droog, koud, hard en ruw.

Dankzij een divers en rijk grondstoffenpalet, is Bolivia een van de weinige landen die bijna volledig op zichzelf kan voorzien. Het is zowel haar troef als haar achilleshiel, want ze doet daardoor ook perfect dienst als prooi van uitbuiting. Cochabamba, Santa Cruz en La Paz hebben de grootste economische welvaart in vergelijking met de overige boliviaanse steden. In elk van deze steden valt er wel wat te graaien. Cochabamba is dé energievoorziener van het land op basis van hydrothermische energie; Santa Cruz voert gas, petrolium en suiker uit voor export en La Paz verdient tot op de dag van vandaag haar brood met het ontginnen van zeer begeerde grondstoffen uit de mijnen, zoals staal, lood, ijzer en goud. Deze processen brengen naast erbarmelijke werkomstandigheden ook een enorme waterverontreiniging met zich mee. Die laatste brengt op haar beurt de algemene gezondheid in gevaar. Het vervuilde water zet zich verder in de grond, de planten, bomen, fruit, groenten en dieren die we eten en komt zo uiteindelijk ook terecht in ons lichaam.

Overvloed

Je oogst wat je zaait en je eet wat je oogst. Doch zaaien we niet alleen. Het ‘zaaien’ is geen eigen keuze meer. De meesten onder ons bezitten geen grond om op te zaaien of worden geteisterd door het zaaien van anderen. We zijn ontvreemd van de basis van ons leven, zijn vergeten wat (over)leven inhoudt en kunnen er nog moeilijk een waarde aan toekennen.

We zijn deze basis ergens onderweg kwijtgeraakt. Wanneer juist weet ik niet. Misschien toen alles voor ons werd klaargemaakt, voorgekauwd en voorgeschoteld, ingepakt en voorverpakt. Liefst zo onherkenbaar mogelijk gemaakt van zijn oorspronkelijke vorm. Het gemonopoliseer en geïndustrialiseer van onder andere de vleessector heeft ons doen denken dat een dier slachten makkelijk is en vlees eten een dagelijkse behoefte is. De talloze advocado’s in onze supermarkt, laten ons hun lange afstandsreizen en maandenlange groei in een oogwenk vergeten en geven ons de indruk in overvloed aanwezig te zijn. Wanneer je enkel het eindproduct te zien krijgt, vergeet je het proces. Wanneer je schaarste nooit gekend hebt, gebruik je naar zin en wanneer je niet weet wat je mist, mis je dan iets? We nemen aan wat ons aangeboden wordt, maar hebben we het ook echt nodig? Die maandelijkse shoppingjacht, wekelijkse sushimaal en dat dagelijks stuk fruit uit het verre Brazilië? Of krijgen we slechts honger bij het zien wat ons werd aangeboden?

Een maatschappij gebaseerd op consumptie speelt al een tijdje vuil spel met de sociale psyche van de mens terwijl consumptie en mentale gezondheid steeds minder goed bij elkaar lijken te passsen. Met geld, status en macht op nummer één zien we meer en meer gevallen van burn-out en depressie tevoorschijn komen. Onze ratio weet, net zoals de rest van ons lichaam, dat geld ons op lange termijn geen geluk brengt en ons huidig monetair systeem niet bekwaam is om een toereikende levensstandaard te voorzien voor iedereen. Noch kan het ons de bescherming van onze ecosystemen garanderen. Het ecologische scenario brengt mensen weer samen in solidariteit en verbondenheid, strijdend voor een natuur die ons elk aanbelangt. Wij maken deel uit van de Pachamama en zij van ons. Onze keuzes beïnvloeden onze toekomst, de toekomst van onze kinderen en die van onze kleinkinderen. 

Op de goede weg?

Persoonlijk merk ik een mentaliteitsverandering op in België. Twee jaar geleden zijn er 1000 Belgen afgezakt naar de klimaattop in Warshau. Nu waren er 9300 geëngageerde Belgen ingeschreven om samen met Climate Express naar Parijs te trekken voor de klimaattop eind deze maand. Het is nu meer dan ooit nodig onze hand naar elkaar uit te reiken in teken van solidariteit. Ook met de verschrikkelijke gebeurtenissen in Parijs en nu terreur als dreiging boven Europa hangt. We moeten leren inzien dat daden gevolgen kunnen hebben die elkaar beïnvloeden op kleine en grote schaal. We nemen elk deel aan het levensspel. De ene met wat meer invloed dan de ander. Niet alleen Parijs, maar ook Beirut, Yemen, Palestina, Iraq, Ankara, Afghanistan, Syrië en talloze andere zijn daar een herinnering aan. Net zoals Bolivia.

Het bewerkstelligen van concrete gedragsveranderingen zal echter slechts lukken indien het een publieke verantwoordelijkheid wordt. Een verantwoordelijkheid die door elk van ons wordt uitgevoerd mét de samenwerking en steun van onze overheden. Zo is het in Frankrijk reeds verboden om als supermarkt groenten in plastiek te verpakken en lelijke groenten worden niet meer gediscrimineerd van de perfect-uitziende maar even lekkere groentjes. Het is bovendien volgens de wet aangeraden om bij het bouwen van nieuwe gebouwen groendaken aan te leggen. In Marokko is het verboden plastiek zakken te produceren, te importeren, te verkopen of te verspreiden. Scholen en universiteiten dienen als voorbeeld op te treden, zodat studenten leren hoe het anders kan en als inspiratiebron kunnen dienen.

Zelf heb ik verleden jaar meegeholpen aan de opzet van een milieuvriendelijk project aan mijn eigen universiteit, de Vrije Universiteit Brussel, waarbij we een bloemenweide aanlegden ter bescherming van de uitstervende bij en er bovendien een antipesticidevrijbeheer op nahielden. Op de katholieke universiteit van La Paz zijn nu gsm-opladers voorzien op basis van zonne-energie en de meeste schoolmaaltijden in Finland zijn tegenwoordig vegetarisch. We lijken op de goede weg te zitten…

Desalniettemin zijn dit slechts regels op papier zolang onze bossen blijven branden, bergen blijven trillen en ijskappen blijven smelten, als gevolg van een honger naar economische groei. De strijd is nog lang niet verlopen. Het wordt tijd dat de mens de wereld vanuit een globaal toekomstperspectief bekijkt, Pachamama respecteert en beschermt, en denkt aan de komende generaties. Het wordt tijd dat we onze angst omzetten in liefde, woorden in daden, en het leven dat ons werd gegeven eren; in om het even welke vorm dan ook: groot, klein, zwart, wit, plant, dier. Je kans is nu om er aan te beginnen: laat u horen, laat uw hart zien!

Lycia Van Roy (met dank aan mijn eigen moeder, Anne Van Der Straeten // Maxim Lammens, toekomstig landschaps- en tuinarchitect // Isabel Melina Balderrama Duran, hoofd departement geo-engineering Universidad Católica Boliviana)