Het rapport I Am Here, I Belong: The Urgent Need to End Childhood Statelessness van de Hoge VN-Commissaris voor de Mensenrechten (UNHCR), laat via verhalen van kinderen en jongeren in zeven landen zien welke impact statenloosheid op hun leven heeft. Het is het eerste rapport dat gebaseerd is op gesprekken met staatloze personen zelf, over hun ervaringen.
Een van de belangrijkste oorzaken van staatloosheid is discriminatie, stelt het rapport. Wereldwijd hebben 27 landen een wetgeving die vrouwen niet de mogelijkheid geeft hun nationaliteit op hun kinderen over te dragen op dezelfde wijze als mannen. Dat kan betekenen dat een kind staatloos wordt, als de vader staatloos of afwezig is.
Dit speelt bijvoorbeeld in Libanon voor Amal, die een 9-jarige, staatloze zoon heeft. “Mijn kinderen krijgen geen nationaliteit omdat hun grootvader staatloos was en hun vader ook. Ik kan niets voor mijn kinderen doen. Als dit niet verandert, hebben ze geen toekomst”, zei ze tegen onderzoekers van de UNHCR.
Geen nationaliteit hebben, of niet geregistreerd worden na de geboorte, betekent vaak ook geen toegang hebben tot gezondheidszorg. In meer dan dertig landen zijn nationaliteitsbewijzen nodig om medische zorg te krijgen.
Gesloten deuren
Pratap, een 15-jarige staatloze jongen uit Maleisië, verwondde zijn been bij het voetballen. Hij vertelt hoe moeilijk het was om medische hulp te krijgen. “Ik was kwaad omdat niemand mij wilde helpen. Ik kan er toch niets aan doen dat ik geen nationaliteit heb? Ik ben in dit land geboren, net als elke andere Maleisiër. Waarom overkomt mij dit?”
Staatloze kinderen en jongeren komen ook barrières tegen in het onderwijs. In Thailand en Italië bijvoorbeeld, gelden reisbeperkingen en is er geen studietoelage beschikbaar voor het hoger onderwijs. “Ik haal best goede cijfers op school”, zegt Patcharee, een staatloze 15-jarige uit Thailand. “Maar elke keer als er een studiebeurs beschikbaar komt, gaat die naar iemand met een identiteitskaart.” Staatloze jongeren vinden hierdoor vaak moeilijk werk.
Jirair uit Georgië wil graag beroepsworstelaar worden. Maar ook hij ziet zijn mogelijkheden beperkt. “De deuren naar de wereld zijn gesloten voor mij.”
Psychologische schade
De UNHCR constateert dat deze uitsluiting psychologische schade aanricht. Staatloze jongeren omschrijven zichzelf als “onzichtbaar”, “vreemd” en “waardeloos.” Sommige jongeren beschreven het paradoxale gevoel van “ergens bij horen, maar ook weer niet.”
“Ik voel me Dominicaans, ook al heb ik geen papieren”, zei Paloma, een 16-jarige uit de Dominicaanse Republiek. “Maar andere mensen zien mij als minder Dominicaans, omdat ik geen papieren heb.”
De VN-Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen, António Guterres, merkte bij de presentatie van het rapport op dat kinderen vaak voor de rest van hun leven veroordeeld zijn tot discriminatie, frustratie en wanhoop. “In de korte periode dat kinderen kinderen zijn, kan hun staatloosheid hun toekomstige problemen in steen beitelen.”
“Alle kinderen moet ergens bij horen”, zei hij. In zijn rapport dringt de UNHCR er bij de internationale gemeenschap op aan vier belangrijke stappen te zetten. Kinderen zouden de mogelijkheid moeten krijgen de nationaliteit van hun geboorteland aan te nemen; wetgeving die verhindert dat moeders hun nationaliteit op kinderen overdragen, moet worden afgeschaft; wetgeving die kinderen een nationaliteit ontzegt op grond van hun etnische afkomst, ras of religie moet worden afgeschaft en er moet een universele geboorteregistratie komen.
Het recht op een nationaliteit is vastgelegd in de VN-Conventie over de Rechten van het Kind. Die conventie is geratificeerd door 194 van de 196 landen. Hoewel het exacte aantal mensen zonder nationaliteit onbekend is, schat de UNHCR dat op minstens 10 miljoen wereldwijd. Ongeveer een derde daarvan is nog kind.
Meer dan 97 procent van de staatlozen kunnen gevonden worden in twintig landen, waaronder Ivoorkust, de Dominicaanse Republiek, Estland, Myanmar en Thailand.
