“De bezuinigingen zijn niets anders dan klassenstrijd.” Noam Chomsky[ 1] 

De taxshift in een notendop

De afgelopen zomer waren de verwachtingen hoog gespannen. Bij de eerste besparingsronde was de regering exclusief gaan aankloppen bij de gewone werkende man of vrouw: langer werken, indexsprong en een rist andere maatregelen. De vermogenden werden netjes buiten schot gehouden. Maar niet getreurd, de veel besproken taxshift zou het evenwicht opnieuw herstellen en deze keer het kapitaal aanspreken.

Het pakte eventjes anders uit. Net zoals bij vorige bezuinigingsrondes mag Jan met de pet ook deze keer het gelag betalen. En de factuur loopt serieus op. Gezinnen zullen tot meer dan 1.000 euro per jaar inleveren.[2] Ook de zieken en gepensioneerden worden geviseerd. (Zie Annex.)     

De laagste verdieners, 5 tot 25% van het totaal, zullen met de ‘opbrengst’ in het beste geval tegen 2018 zo’n 40 euro netto per maand meer verdienen.[3] Maar dat is een pak minder dan ze zullen verliezen door de andere maatregelen.

En de rijken dan? Er is de taks op beursspeculatie, de Kaaimantaks voor het zwart geld in het buitenland en de strijd tegen de kleine fiscale fraude. In totaal gaat het volgens de regering over 800 miljoen euro. Dat zijn heel optimistische schattingen, want de algemene verwachting is dat die maatregelen veel minder zullen opbrengen. Al bij al zijn het peanuts.

Een taxmisser

Kortom, de gewone kostwinner, de werkloze, de gepensioneerde en de zieke betalen het gelag. Zij hoesten 83% van deze taxshift op. De resterende 17%, als dat percentage al bereikt zal worden, komt van de vermogenden.[4] Omgekeerd bedient de taxshift deze toplaag op zijn wenken. Met de verlaging van de patronale bijdragen aan de sociale zekerheid incasseren de bedrijfsleiders twee miljard euro. Die komen bovenop de vele miljarden die ze bij vorige bezuinigingsrondes al kregen. Zoals de bediendencentrale van het ACV schrijft: “Niet iedereen wordt armer van dit beleid. Deze regering wordt dan ook terecht de ‘rijkenregering’ genoemd.”[5] Geen wonder dat de patroonorganisaties tevreden zijn met deze taxshift.

Voor Marc Leemans, topman van ACV is het duidelijk: “De grote winnaars van deze taxmisser zijn de werkgevers en vermogenden. Met een shift binnen de portemonnee van de gewone mensen ontziet Michel I voor de zoveelste maal de portefeuilles van de vermogenden. Werkgevers krijgen nog maar eens een lastenverlaging geserveerd, zonder enige voorwaarde inzake jobcreatie.”[6] Rudy De Leeuw, voorzitter van het ABVV zit op dezelfde golflengte: “Deze regering bespaart zich kosten noch moeite om zich te profileren als een ‘sociale regering’ en ‘een regering voor iedereen’. Met haar daden bewijst ze het tegendeel. Ze laat de zwakkeren in onze samenleving – de lage inkomens – opnieuw zwaar betalen. De vermogenden worden behendig maar effectief ontzien.”[7] 

Hoezo, geen geld?

Dat er vandaag bezuinigd wordt op de kap van zieken, werklozen of gepensioneerden is onbegrijpelijk en een ware schande. België is een van de rijkste landen ter wereld. Het gemiddeld beschikbare inkomen van een gezin met twee kinderen bedraagt bijna 8000 euro per maand.[8] Er is niet de minste reden om aan de opgebouwde welvaart van de bevolking te raken. Ons land heeft meer dan rijkdom genoeg om alle inwoners ruimschoots te voorzien van een royaal (vervangings-)inkomen.

‘Er is geen geld’ wordt steeds opnieuw beweerd. Dat is wellicht de grootste leugen van de naoorlogse geschiedenis. Wereldwijd zitten de grote bedrijven op een berg van 7.000 miljard dollar waar ze geen blijf mee weten. Het is bij wijze van spreken kapitaaloverschot. In België bedraagt dat ‘overschot’ tientallen miljarden euro.[9] Er is dus absoluut geen geldtekort. Aan de ene kant heb je kapitaaloverschot bij de grote bedrijven en aan de andere kant een geldtekort op de begroting van de overheid. Het toppunt is dat diezelfde overheid een groot deel van zijn middelen versast naar die bedrijven die met hun kapitaal al geen blijf weten, en het dan maar gaan halen bij de gewone verdieners en zwakken van onze samenleving. Het Mattheüseffect[10] heeft surrealistische proporties aangenomen.

Eén cijfertje maakt direct duidelijk hoe onfatsoenlijk de hele taxshift is. Die gaat over een bedrag van 3,7 miljard euro. Vergelijk dat met de 4,8 miljard euro die de aandeelhouders van Inbev vorig jaar op hun eentje geïncasseerd hebben.[11] Hoezo, er is geen geld?

De wraak van de rijken

Om te begrijpen wat we vandaag meemaken en wat er op het spel staat moet je het ruimer historisch plaatje bekijken. De verdeling van de rijkdom is het sociaaleconomisch kernvraagstuk van elke maatschappij. Ten tijde van Daens, iets meer dan honderd jaar geleden, was de kloof tussen rijk en arm weerzinwekkend. Langdurig en volgehouden sociale strijd van de ontluikende arbeidersbeweging zorgde toen voor een geleidelijke verbetering van die extreem ongelijke verdeling. Dat bereikte zijn hoogtepunt na de tweede wereldoorlog. Het fascisme was verslagen, (extreem-) rechts was zwaar gediscrediteerd en de arbeidersbeweging stond sterker dan ooit. Uit schrik voor het communisme werden door de elites toen ook heel wat toegevingen gedaan. In de woorden van Philippe Mouraux, PS-politicus en minister van staat: “Waarom hebben we in de naoorlogse periode zo’n grote sociale vooruitgang geboekt? Omdat de communisten de bourgeoisie met doodsangst vervulden.”[12] Het was in die omstandigheden dat de sociale welvaartstaat werd uitgebouwd.     

Maar dat was niet naar de zin van de toplaag, zij zagen hun aandeel in de rijkdom gevoelig zakken (zie grafiek).[13] Ze zonnen op weerwraak. De rijken van deze aarde begrepen dat ze de geesten van de mensen moesten proberen te winnen. Ze stopten daarom tientallen miljoenen dollars in rechtse denktanks, die een overtuigende ideologie moesten uitbouwen als alternatief voor de welvaartstaat. Net zoals topgeleerden in de jaren veertig bijeen waren gebracht om een atoombom te ontwikkelen, zo werden de knapste koppen nu aangeworven om een soort ideologisch kernwapen te maken.[14] De ideologie zou later omgedoopt worden tot neoliberalisme. Het ging om een sociaaleconomisch beleid gekenmerkt door minder belasting op kapitaal, bezuinigingen op sociale uitkeringen, verminderen van overheidsuitgaven, privatiseren, dereguleren en vrijhandel.

Het is heel belangrijk daarbij op te merken dat volgens de grondleggers van het neoliberalisme de voorwaarde om hun beleid te doen ingang vinden bestond in het neutraliseren van de bewaker van de welvaartsstaat: vakbonden. Daarmee kreeg deze sociaaleconomische ideologie ook een antidemocratische component.

De crisis helpt een handje

Het was een krachtige ideologie, maar in de naoorlogse jaren waren de krachtsverhoudingen te ongunstig om wortel te kunnen schieten. Daar kwam verandering in met de zware economische crisis van 1973. De grote werkloosheid betekende een flinke verzwakking van de vakbonden. Het neoliberaal gedachtengoed, dat na WOII marginaal was, werd nu volop gelanceerd, deze keer met succes. De val van de Berlijnse Muur in 1989 gaf dat ideologisch offensief een extra boost. Stilaan kreeg het uiterst asociaal neoliberaal gedachtengoed overwicht bij de publieke opinie. Tezelfdertijd geraakte de arbeidersbeweging meer en meer in het defensief.

Het is in die context dat je de huidige taxshift en afbraak van de welvaartstaat moet plaatsen. Het kadert in een offensief dat in alle ontwikkelde landen plaatsgrijpt. Het is een goed gecamoufleerde poging van de elites om hun ‘verloren rijkdom’ te heroveren. De rechtse populisten ontpoppen zich meer en meer als grootmeesters in die camouflage. Ze spelen sluw in op onzekerheden en angsten bij de bevolking en leiden de aandacht af naar andere kwestie: een (opgeklopte) terreurdreiging, een (zelfgeorganiseerde) vluchtelingencrisis, … Hun antisociaal offensief gaat geheel conform aan de neoliberale theorie, gepaard met aanvallen op de vakbonden en het buitenspel zetten van het maatschappelijk middenveld.

En vergis je niet, de geeuwhonger van het kapitaal is lang niet gestild. De grafiek laat zien dat de elites nog maar een deel van hun rijkdom terug hebben kunnen pakken. Het zal afhangen van de krachtsverhoudingen, dus van u en ik, en van de mate waarin ze de vakbonden verder kunnen verzwakken, of ze verdere rijkdom en welvaart zullen kunnen inpikken. 

7 oktober

De huidige koers is gebaseerd op het recht van de sterkste. Het beleid is hardvochtig, harteloos en onaanvaardbaar. Een ander beleid is dringend nodig en ook mogelijk. Samen met Hart boven Hard, een burgerinitiatief gesteund door meer dan 1200 verenigingen, pleiten de vakbonden voor een warme, solidaire en zorgzame samenleving.[15]

Daarom organiseren ze op woensdag 7 oktober 2015 een grote manifestatie in Brussel voor het herstel van de koopkracht, een faire belasting op grote vermogens en kapitaalinkomens, een ernstige bestrijding van fiscale fraude in plaats van amnestie voor fraudeurs, investeringen in welzijn, gezondheid, cultuur en openbare dienstverlening, jobcreatie als voorwaarde voor bedrijfssubsidies, versterking van de sociale zekerheid, pensioen op 65 jaar, met vroegere uitstap voor zware beroepen en een hoger wettelijk pensioen, en ernstig sociaal overleg.

Hierboven schetsten we het belang van deze manifestatie. De inzet is groot. Hoe zwakker het weerwoord t.a.v. het antisociaal offensief, hoe harder ze bij de volgende ronde zullen toeslaan. Het is alle hens aan dek, meer dan ooit.

Annex: De Factuur

Volgens de beurskrant De Tijd zal de elektriciteitsfactuur voor een gemiddeld gezin stijgen met 283 euro.[16] Voor wie met een dieselwagen rijdt (60% van de Belgen) kan daar jaarlijks ongeveer nog meer 100 euro bovenop komen.[17] Een winkelkarretje zal op jaarbasis tegen de 500 euro duurder worden.[18] Er komen tenslotte ook nog bijkomende belastingen op spaargeld en op klein kapitaal. De indexsprong, die iedereen 2% zal kosten, was vroeger al beslist.
Langdurig zieken moeten terug aan het werk of zullen een deel van hun uitkering moeten inleveren. De ziekte-uitkering zelf zal sowiesie voor iedereen verminderd worden met 240 à 540 euro per jaar.[19] De pensioenen worden verder aan gepakt, vooral dan de ambtenarenpensioenen. Leerkrachten worden bijzonder hard getroffen. Zij leveren ongeveer 30% in van hun pensioen, tenzij ze vijf jaar langer werken, dan is het maar een kleine 20% …[20]

Noten

[1] http://www.alternet.org/economy/noam-chomsky-austerity-just-class-war?sc=s&utm_source=facebook&utm_medium=socialflow.

[2] De berekening van het verlies aan koopkracht voor verschillende gezinssituaties (tabel) is van BBTK: http://www.bbtk.org/nieuws/Pages/RegeringDeWever-Micheleengepeperdefactuur.aspx.

[3] Het gaat om werknemers die tussen de 2.000 en 2.400 euro bruto verdienen. http://pvda.be/sites/default/files/documents/2015/09/07/tax-shift-een-regering-voor-de-1-die-ons-zwaar-bedriegt.pdf

[4] http://pvda.be/sites/default/files/documents/2015/09/07/tax-shift-een-regering-voor-de-1-die-ons-zwaar-bedriegt.pdf.

[5] https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2015/09/08/regering-michel-stelt-gewone-mensen-zwaar-teleur.

[6] http://www.demorgen.be/opinie/de-grote-winnaars-van-deze-taxmisser-zijn-de-werkgevers-en-vermogenden-a2402695/.

[7] http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/opinieblog/opinie/1.2398676.

[8] De berekening voor het gemiddelde gezin gaat van de aannemelijke veronderstelling uit dat het besteedbaar gezinsinkomen 66% van het bnp bedraagt. In sommige landen is dat meer, in andere minder. Het cijfer houdt rekening met de prijsverschillen tussen landen voor dezelfde goederen of diensten en drukt de reële koopkracht uit. Bnp van België: http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/File:GDP_at_current_market_prices,_2003%E2%80%9304_and_2012%E2%80%9314_YB15.png. De mediaan ligt veel lager dan het gemiddelde, precies omdat de rijkste 10% met een schandalig groot deel van het inkomen gaan lopen.

[9] http://www.telegraph.co.uk/finance/11038180/Global-firms-sitting-on-7-trillion-war-chest.html. Indien de bedrijven in België met een evenredig groot overschot zitten dan komt dat ongeveer neer om een kleine 100 miljard euro.

[10] Mattheüseffect: zij die al veel hebben krijgen meer, en zij die weinig hebben, wordt afgenomen wat ze verdienen. Gebaseerd op de uitspraak van Jezus: “Want wie heeft zal nog meer krijgen, en wel in overvloed, maar wie niets heeft, hem zal zelfs wat hij heeft nog worden ontnomen.” (Mt 25,29)

[11] http://www.ab-inbev.com/content/dam/universaltemplate/abinbev/pdf/cg/sr/sm/2015/6_%202014_Statutory_Management_Report_nl.pdf.

[12] Knack 17 oktober 2007, p. 48.

[13] Piketty T., Capital in the Twenty-First Century, Londen 2014, p. 324.

[14] http://www.globalexchange.org/resources/econ101/neoliberalismhist.

[15] https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2015/08/12/het-vbo-geeft-goede-punten-aan-de-tax-shift-wij-niet.

[16] http://netto.tijd.be/energie/Elektriciteitsfactuur_tientallen_procenten_duurder.9665033-4102.art.

[17] http://www.hln.be/hln/nl/943/Consument/article/detail/2413042/2015/08/05/Tax-shift-diesel-wordt-nog-duurder-dan-geraamd.dhtml.

[18] http://www.hln.be/hln/nl/943/Consument/article/detail/2453065/2015/09/12/Regering-maakt-winkelkar-4-5-procent-duurder.dhtml

[19] http://www.demorgen.be/binnenland/langdurig-zieken-krijgen-tot-540-euro-minder-a2412056/2aRqWz/.

[20]http://www.coc.be/files/newsitems/.785/20150829%20besparingsmaatregelen%20pensioenen.pdf.