“Het onderzoek moet helemaal anders worden aangepakt”, zegt Spaans psycholoog Carlos Beristáin, een van de vijf leden van een interdisciplinaire groep van onafhankelijke experts, die werd aangesteld door de Inter-Amerikaanse Commissie voor Mensenrechten om de verdwijningen te onderzoeken. Deze groep heeft haar rapport klaar.

Op 26 september 2014 verdwenen de 43 studenten in de stad Iguala na een charge van de lokale politie op hun bus. Ze studeerden in de stad Ayotzinapa, in de zuidwestelijke deelstaat Guerrero, aan een van de zeventien Mexicaanse scholen die plattelandsleerkrachten opleidt.

Drughandel

De onderzoeksgroep stelt voor alle elementen samen te brengen en de overheidsambtenaren die het onderzoek dwarsboomden duchtig aan de tand te voelen. Volgens de experts is drughandel het belangrijkste motief voor deze gang van zaken. De groep onderzocht de 115 delen van het gerechtelijk dossier, bezocht de betrokken plaatsen en praatte met familieleden van alle slachtoffers.

Hun 550 pagina’s tellende rapport bevat een opeenstapeling van fouten in het onderzoek. De zwaarste fouten maakte het openbaar ministerie. Bepaalde feiten werden helemaal niet onderzocht, bewijsmateriaal werd vernietigd, grote contradicties in de getuigenverklaringen werd genegeerd, er waren klachten over foltering, een onderzoekshypothese op basis van de feiten ontbrak en het onderzoek over deze verdwijningszaak werd niet in verband gebracht met het gelijklopend onderzoek naar de uiteindelijke bestemming van de studenten.

Afvaloven

De groep haalt de centrale stelling van het gerecht onderuit. In januari 2015 stelde toenmalig procureur Jesús Murillo Karam dat de studenten vermoord waren en verbrand waren in de afvaloven van Cocula, een buurgemeente van Iguala.

Het gerecht baseert zich daarvoor op verklaringen van drie mannen die de moord zouden hebben gepleegd. Ze zeiden dat ze twaalf uur lang het vuur hebben gevoed met onder meer hout, autobanden en diesel. Nadien vermaalden ze de botten en gooiden ze de as in plastic zakken in de rivier.

Chileens advocaat Francisco Cox zegt dat hier niets van klopt. “Die feiten hebben niet plaatsgevonden.” Volgens vuurexpert José Torero van Universiteit van Queensland, Australië heb je om 43 lichamen te verbranden zeker 30 ton hout en 13 autobanden nodig en duurt de verbranding minstens 60 uur. Bovendien zou dat een vlam van 7 meter hoog hebben veroorzaakt en een rookpluim van 300 meter hoog. Door de ligging van de betrokken verbrandingsoven zou dat bovendien een bosbrand hebben veroorzaakt.

Leger

Het rapport bevestigt dat soldaten gesignaleerd zijn op minstens twee plaatsen die met de verdwijning verband houden. Dit onafhankelijk onderzoek veegt de stelling van tafel dat de aanval op de studenten het gevolg zou geweest zijn van een misverstand.

“De studenten werden in de gaten gehouden door de overheid en het leger”, zegt Guatemalteeks advocate Claudia Paz. “Het is niet dat ze niet wisten wie die studenten waren en wat ze deden.” Volgens de officiële versie waren de studenten van plan een politieke meeting van María de los Ángeles Pineda, vrouw van de burgemeester, te verstoren.

“De studenten droegen geen wapens, bij de politie vielen geen gewonden, ze kwamen in de stad aan lang nadat het betreffende evenement had plaatsgevonden en ze hadden niet de intentie de stad binnen te gaan”, zegt Paz. De burgemeester van Iguala wordt reeds jaren verdacht van banden met de drughandel.

Vijfde bus

Een spoor dat niet onderzocht werd is dat van een vijfde bus, die de busterminal in Iguala als laatste verliet, met de studenten aan boord en die een andere richting nam dan de overige lijnbussen. Die vijfde bus duikt even op in het dossier en verdwijnt dan weer.

Volgens de expertgroep is een netwerk van drughandelaars actief in Iguala. Die vervoeren heroïne naar de VS aan boord van commerciële lijnbussen. De studenten stapten zonder het te weten aan boord van zo’n bus, besluit de groep. Dat zou “de extreem gewelddadige reactie en het massale karakter van de aanval” kunnen verklaren. Het ging om een simultane aanval, die minstens drie uur heeft geduurd op negen verschillende plaatsen, met de bedoeling te voorkomen dat de bussen de stad zouden verlaten, zeggen de experts.

Na de publicatie van het rapport kondigde Mexicaans president Enrique Peña Nieto in een twitterbericht aan dat hij opdracht heeft gegeven om de aanbevelingen van de experts te onderzoeken. De nieuw aangestelde onderzoeksrechter verklaarde aan de pers dat er een nieuw onderzoek komt naar de verbrandingsoven. De expertgroep zelf zal nog zes maanden voortwerken in Mexico.

Bronnen:

Investigation of 43 Missing Mexican Students Back to Zero

Investigators Dismiss Mexican Government’s Official Story on Missing Students