Brazilië beleeft een hegemoniecrisis,
zegt socioloog Cándido Grzybowski, directeur van het Braziliaans
Instituut voor Sociale en Economische Analyse (IBASE). Geen enkele
politieke partij slaagt er nog in de koers van het land te bepalen.
“Het risico van zo’n vacuüm is dat er plotseling een ‘redder
des vaderlands’ aan de macht kan komen.”

Petrobras

De Braziliaanse bevolking leidt vooral
onder een economische crisis. In 2014 ging de Braziliaanse economie
in recessie. Die houdt volgens experts zeker aan tot 2016
Werkloosheid en inflatie nemen toe. Daarbovenop komt het enorme
corruptieschandaal in het staatsoliebedrijf Petrobras. Verscheidene
grote zakenmensen zitten al in de cel. Voor heel wat politieke
toppers dreigt eenzelfde lot.

President Dilma Rousseff, die Lula in
2011 opvolgde, verliest in de Kamer van Volksvertegenwoordigers de
steun van de bondgenoten van haar regeringscoalitie. In
opiniepeilingen scoort ze slechter dan ooit. De manifestaties tegen
haar regering nemen in aantal en omvang toe.

Lula

De Arbeiderspartij (PT) van Lula en
Rousseff is haar overwicht kwijt dat ze sinds 2002, toen nog met
Lula aan het roer, bezat, aldus Grzybowski. In 2005 weerstond ze nog
een ander corruptieschandaal, eveneens in het staatsbedrijf
Petrobras. Verscheidene PT-leiders gingen toen achter de tralies maar
Lula werd in 2006 herverkozen en in 2011 volgde Rousseff hem op.

Het huidige gerechtelijke onderzoek
over de corruptie bij de toekenning van licenties voor grote
olieprojecten is vernietigend voor de PT. De partij wordt aangewezen
als de spin in een web die naar schatting 1,6 miljard euro afleidde
naar eigen rekeningen. Twee PT-leiders zitten sinds 3 augustus 2015
in de cel.

Minstens 23 beklaagden besloten mee te
werken met justitie in ruil voor strafvermindering. Zeker 31
zetelende parlementsleden zijn betrokken in de zaak, onder wie de
voorzitters van beide parlementen, Kamer en Senaat. Ook twee
provinciegouverneurs en veertien voormalige parlementsleden. Het zijn
bijna allemaal leden van de PT en haar belangrijkste coalitiepartner,
de Partij van de Democratische Braziliaanse Beweging (PMDB).

Einde van PT-hegemonie

Door de zaak-Petrobras kampt de PT met
interne dissidentie en verliest ze de steun van sectoren die haar
vroeger onvoorwaardelijk steunden. “Het is een einde van een cyclus
van PT-hegemonie, een cyclus met praktijken die de Braziliaanse
politiek al sinds het begin van de Republiek (in 1889) toepast”,
geeft partij-ideoloog Tarso Genro toe. Haar betrokkenheid in dit
corruptieschandaal is “een gevolg van een traditionele kijk op
politiek”.

Om uit deze crisis te geraken zal de
partij zich moeten heruitvinden, zegt de voormalige minister.
Grzybowski betwijfelt echter of de PT daartoe in staat is. Brazilië
zit namelijk met een verouderd politiek systeem, dat het van de
militaire dictatuur (1964-1985) heeft geërfd. “De grondwet van
1988 is er niet in geslaagd de politiek te vernieuwen. Die heeft de
spelregels voor politieke partijen niet veranderd, waardoor ze hun
monopolie behouden op het verkiezingsproces.”

Verkiezingscampagnes financieren

“Niet alleen Rousseff ziet haar
geloofwaardigheid ondermijnd, ze vormt de synthese van de nationale
politiek, waarbij ook het parlement in diskrediet is geraakt”, zegt
senator João Alberto Capiberibe van de Braziliaanse Socialistische
Partij, die tot 2013 deel uitmaakte van de regeringscoalitie met de
PT.

Volgens de senator is niet zozeer de
grondwet zelf het probleem, maar “het cliëntelisme, het teveel aan
ambtenaren en de corruptie”, die de regeringen op alle niveaus tot
“ongebreidelde uitgaven” dwingen. Hij pleit voor een hervorming
van het kiessysteem. “Geen enkel land ter wereld geeft zoveel uit
aan verkiezingen als Brazilië.” De bedrijfswereld mag niet langer
verkiezingscampagnes financieren, “zodat de economische machten
niet langer bepalen wie verkozen wordt.”

Een groot deel van het geld dat in de
zaak-Petrobras werd afgeleid, ging volgens de beklaagden naar de
financiering van verkiezingscampagnes en partijen. Steun voor een
hervorming van het kiessysteem is er echter niet in het parlement.

Bron: Crisis política en Brasil: fin de un
ciclo sin otro a la vista