“Inburgering en integratie worden in theorie gezien
als een tweezijdig proces waarin een engagement wordt gevraagd van nieuwkomers, maar even goed van de autochtone
burger.” De Wereld Morgen sprak met Zeynep
Balci, politicologe en medewoordvoerder van het platform #DailyRacism. Op basis
van haar onderzoekservaringen plaatst ze een aantal kanttekeningen bij de invoering van de
inburgeringstest. 

Inburgeringstest

Vanaf 1 januari 2016 is de inburgeringstest een feit, kondigde Liesbeth Homans aan. Het nieuwe
onderdeel van de inburgeringscursus bepaalt of nieuwkomers een inburgeringsattest
mogen krijgen of niet. Uit de test moet blijken dat inburgeraars de
Nederlandse taal voldoende beheersen en voldoende kennis hebben van de samenleving .

Tot nu toe hoeven nieuwkomers alleen een inspanningsverbintenis
aan te gaan door de cursus te volgen. Na afloop krijgen ze een attest. Maar met
de komst van de inburgeringtest wordt deze inspanningsverbintenis vervangen
door een resultaatverbintenis. Pas nadat nieuwkomers voor de test slagen krijgen
ze hun inburgeringattest.

“Maar welke inspanningsverbintenis verwacht men van de
modale Vlaming of van de overheid? Daarover houdt
men de lippen stijf op mekaar”, zegt Balci die eerder veldonderzoek heeft gedaan
naar de starterspakketten voor inburgering.

Starterspakketten 

Op deze starterspakketten heeft de partij van
minister Homans in 2012 scherpe kritiek gekregen. De starterpakketten ontvangen
de nieuwkomers al in het land van herkomst. Het lesmateriaal werd algemeen als betuttelend beschouwd en
staat vol vooroordelen. Zo staat erin dat men in Vlaanderen stipt op tijd is en geen vrouwen slaat.

In haar veldonderzoek constateerde Balci dat het
lesmateriaal voor de nieuwkomers weinig relevant is. “De periode tussen
het aanvragen van een visum en de aankomst in België is voor velen kort.
Hierdoor hadden ze wel andere zaken te doen dan de DVD of het pakket te
bekijken”, licht ze toe.

Het inburgeringattest zou de aanvraag voor de
Belgische nationaliteit en toegang tot de arbeidsmarkt kunnen vergemakkelijken.
Minister Homans: “Het attest zal door een resultaatsverbintenis aan waarde
winnen, in de eerste plaats voor de inburgeraar, maar ook voor werkgevers en de
bredere samenleving.”

Contraproductief

Dat is nog maar de vraag, vindt politieke partij
Groen. Vlaams parlementslid Moerenhout
geeft aan De Wereld Morgen de
volgende toelichting: 

“Het invoeren van een inburgeringsexamen met een
resultaatsverbintenis zoals minister Homans wil, is een contraproductieve maatregel.
Het niveau van de taaltest is immers niet haalbaar voor heel wat nieuwkomers,
zodat ze naast een inburgeringsattest zullen grijpen. En dat zal immense
gevolgen hebben voor de nieuwkomers. Ze zullen geen recht meer hebben op een
sociale woning, ze zullen minder snel een job vinden en dus zullen ze minder
goed integreren.

De reden waarom veel nieuwkomers de nieuwe
taalvereisten niet kunnen halen, is omdat ze in hun land van herkomst amper of
geen scholing kregen. In 2012-2013 volgden 44.374 laaggeschoolde anderstaligen
les in de centra voor basiseducatie, 38 procent van deze cursisten kan niet
lezen en schrijven. Deze mensen moeten meerdere jaren les volgen om te leren
lezen en schrijven, alvorens zij nog maar de Nederlandse lessen kunnen
aanvangen. Voor al deze mensen is het een onmogelijke opgave om het verplichte
integratietraject af te leggen dat minister Homans voor ogen heeft.” 

De inburgeringcursus is verplicht voor de mensen die
niet uit de EU komen. Ze kunnen een boete krijgen als ze minder dan de
helft van de lessen volgen. Mensen van een EU-lidstaat hoeven de cursus niet
volgen. Maar zijn er steeds meer nieuwkomers die zich vrijwillig inschrijven.  

De minister wil bovendien dat ook in de avonden en
weekenden meer mogelijkheden bestaan om
lessen te volgen. Zo zal ze na de zomer leerprojecten beginnen voor jongeren
tussen de 16 en 18 jaar, en voor laaggeschoolde moeders  die tijdens de les opvang krijgen voor hun
jonge kinderen. 

Saoedi-Arabië

In haar onderzoek ziet Balci eveneens de wil van
nieuwkomers om onderdeel van de samenleving te worden: “Heel wat van die mensen
komen aan in een nieuw land. Sommige hebben het emotioneel moeilijk, missen het
thuisland, hebben economische of financiële problemen. Toch proberen ze om de inburgeringslessen
te volgen. Soms is dat zeer moeilijk.”

Zeker als leerkrachten de realiteit van de
inburgeraar niet kennen, stelt Balci. Zo deelt ze een anekdote over een lesje
recycling dat eindigde met de stelling
dat moslims radicalen zijn. Na het bespreken van plastic afval ging men over
tot petroleum. “Van petroleum naar Saudi-Arabië en vandaar kwam men terecht
bij moslims zijn radicalen. Denk je dat de nieuwkomers dan nog gemotiveerd zijn
om naar die lessen te komen?”

Het Europese Hof van Justitie

Met de aankondiging van de inburgeringstest heeft de
Vlaamse regering vrijwel geen twijfels meer over het standpunt dat het Europese
Hof  van Justitie kan innemen over het
vernieuwde inburgeringstraject. Het Hof oordeelde in juni dat EU-lidstaten een
examen aan een inburgeringscursus mogen toevoegen.

Een dergelijk examen moet wel aan een aantal
voorwaarden voldoen. De Standaard
schrijft dat bijvoorbeeld het vereiste kennisniveau mag niet te hoog zijn, en
lidstaten moeten rekening houden met de individuele omstandigheden,
zoals leeftijd en
opleidingsniveau. Ook mogen de inschrijvingskosten en eventuele boetes niet te
hoog liggen.

Balci voegt nog een extra maatschappelijke
relevantie toe aan de inburgeringscursus: “Inburgeraars moeten zich welkom
voelen. Enkel op die manier zullen ze gemotiveerd zijn. Dus eerst dient men te
investeren in geëngageerde leerkrachten die de nieuwkomers niet betichten, maar
dicht bij hun leefwereld staan. De inburgeringscursus mag mensen niet
afschrikken. Het moet net een plaats zijn waar men met plezier en interesse
lessen kan volgen.”