Een vrijhandelsakkoord

Een
aantal jaren geleden startte een Associatieakkoord tussen de Europese Unie en
de landen van Centraal-Amerika. De Europese Unie zorgde ervoor dat deze
associatie niet zou vergeleken worden met een platvloers vrijhandelsakkoord op
zijn Amerikaans. Daarom hechtten de onderhandelaars aan het akkoord rond de handel
twee bijkomende luiken, een politiek en een akkoord voor ontwikkeling.
Organisaties van het middenveld hier en overzee hebben onafgebroken gehamerd op
de noodzaak om sociale clausules in de afspraken van dat akkoord in te bouwen:
eerbied voor de mensenrechten, syndicale en arbeidsrechten, inheemse en
vrouwenrechten, het milieu en dies meer.

Grote landbouwbedrijven

Schrijver
Ollantay Itzamná ging van dichtbij een kijkje nemen.

En ‘s
middags, gehurkt in de brandende zon en onder het waakzame oog van een
ploegbaas, kan José zijn stijfgeworden tortillas opeten. Als zijn energie en
zijn machete het zolang volhouden zal hij tegen vijf uur in de namiddag klaar
zijn met de taak die de ploegbaas hem willekeurig heeft opgelegd. En tussen
acht en negen zal hij weer thuis zijn. Daar wacht alleen zijn moeder hem op,
want al de anderen slapen reeds. Zo verloopt zijn veertiendaagse oogstperiode.
Daarvoor krijgt hij 900 quetzales (minder dan 90 euro). Dat zal amper volstaan
om zwarte boontjes en maïs te kopen, want voor het ogenblik vindt zijn vader
geen grond om te huren en zelf maïs te zaaien. Alle gronden zijn namelijk
opgeslokt door de grote landbouwbedrijven (die meestal alleen maar één gewas
kweken: maïs, suikerriet, bananen..)

Suikerzoete winsten

In de
loop van 2013 gaven de kranten PrensaLibre en SigloXXI enkele cijfers. Sinds
Guatemala de eerste lading suiker in het begin van de jaren ’60 naar de
Verenigde Staten stuurde is de suikerindustrie in het land onafgebroken blijven
stijgen. De productie van het suikerriet breidde zich de laatste jaren bijzonder
sterk uit. In 2003 bedroeg de oppervlakte 188.775 hectares. Tien jaar later zijn reeds 13 suikerrietfabrieken actief. Tijdens het
seizoen van 2012-13 leverden ze samen 2.782.000 ton suikerriet op, 11%  meer dan bij de vorige oogst. Er werd een
oppervlakte van 248.000 hectares gebruikt. Samen zorgt de suikerindustrie voor
350.000 directe en indirecte jobs tijdens de oogstperiode, waaronder 35.000
suikerrietkappers. Guatemala wordt gezien als de zevende grootste
producent ter wereld. 72% van de productie ging naar
de export. Daardoor staat het land op de tweede plaats in het
Amerikaanse continent, na Brazilië.  In
2012 werden 2 miljard 951 miljoen liters ethanol geproduceerd. 80% daarvan werd
geëxporteerd voor de verwerking van biobrandstof en cosmetische en farmaceutische
producten. De overige 20% bleef in het land om alcohol en andere
consumptieartikelen te produceren.

Mistoestanden tussen het suikerriet

De
Nederlandse Confederatie van de Christelijke Nationale Vakbond (CNV), Fairfood
International en het Centraal-Amerikaans Instituut voor Sociale Studies (ICAES)
gingen aankloppen bij het Subcomité van Handel en Duurzame ontwikkeling, een
creatie van het Associatieakkoord, om de mistoestanden tussen de
suikerrietvelden aan te klagen. Tevens richtten ze zich tot de opkopers van
suiker in Centraal-Amerika. Een van de grote afnemers is Bacardi die
suikerriet, rietsuikerstroop en alcohol vanuit Guatemala en Nicaragua inslaat.
De drie organisaties publiceerden half juli dit jaar het rapport: ‘Ze verdienen een adempauze.’ Want
wat blijkt?

De
laatste jaren zijn duizenden arbeiders van de suikerrietindustrie gestorven aan
de Dodelijke Chronische Nierziekte door niet Traditionele Oorzaken (CKDnT –
Engelse afkorting).

Studies
kwamen tot de conclusie dat de ziekte gelinkt is aan de werkomstandigheden,
lange werkuren, weinig rustmomenten, uitputtende arbeid en te weinig toegang
tot drinkbaar water en schaduwrijke plekken. Dergelijke toestanden beantwoorden
volgens de onderzoekers van de drie organisaties niet aan de internationale
normen. Lieneke Wieringa van Fairfood International zegt dat sommige
gemeenschappen erg blootgesteld zijn aan de ziekte en nu vooral door weduwen bewoond
zijn.

Vervloekte monoculturen

Ollantay
Itzamná :

In de
tuin van José staan nog altijd een paar bomen, eigenlijk skeletten. Vroeger,
voor die vervloekte monoculturen ontstonden, droegen ze overvloedig vruchten.
Daar hebben de overvliegende sproeivliegtuigen met insecticiden dus een eind
aan gemaakt.

En ’s
nachts is het in de oogstperiode vrijwel onmogelijk om te slapen in de wijk
waar hij woont, want reusachtige tractoren en vrachtwagens denderen brullend
voorbij om het overdag gekapte suikerriet op te halen.

In deze
groene gevangenis, is alle ‘ochtendgloren’ broeierig en nevelig, zelfs de zon
glimlacht niet  doorheen de rookwolken
die door de suikerrietplantages de lucht ingestuwd worden.

En de
rivieren liggen er ofwel vervuild ofwel uitgedroogd bij, leeggezogen om de
groene woestijn van de monocultuur te irrigeren. Geen wet die dat tegenhoudt!
Grond waar voedsel verbouwd wordt is bijna onbestaande. En de woonwijken zijn
langs alle kanten ingesloten door de grote landbouwbedrijven, een echte groene
gevangenis.

Naar oplossingen

Lieneke Wieringa zegt dat de bedrijven ingelicht zijn over de relatie tussen
slechte arbeidsomstandigheden en het ontstaan van de chronische
nierziekte CKDnT.
 ‘We hebben oplossingen om te helpen bij het aanpakken van
deze kwestie. Nochtans tonen de bedrijven geen enkele
verantwoordelijkheid om deze oplossingen ook toe te passen. Dat is
onaanvaardbaar, gezien de grote invloed
die ze kunnen hebben op het leven van de suikerrietkappers bij middel
van hun leveranciers. Indien ze blijven weigeren om veranderingen in te
zetten, zullen wij nieuwe stappen voorbereiden.’