Het boek van Joris Luyendijk (1) over
de Londense City geeft haarfijn weer waar democratie in Europa is
aanbeland, en meer bepaald waar wij het Griekse dossier moeten
plaatsen.

De laatste weken valt op hoe academici
in de sociologische en economische (2) invloedssfeer (zij krijgen in
onze media een grenzeloze rode loper, alles helpt immers voor de
oplagecijfers) mekaar ondersteunen of tegen spreken. Het volstaat
een paar namen te noemen: Geert Noels, Paul Krugman, Paul De Grauwe,
Boaventoura de Sousa Santos… (3)

Media en politici putten dankbaar uit
deze diepe gedachten voor eigen profiel (de eeuwige G. Verhofstadt kan ook hier niet ontbreken) of laten het over aan de wijsheid van de achteloze
lezer (die net bezig was met zijn vakantieplannen, het
belastingformulier of de schooluitslag van zijn beminde telgen) om
hic et nunc (4) de knoop van zijn gedacht door te hakken.

Laten wij Luyendijk even aan het woord
over de huidige rol van onze Europese politici (zij die dus verleden
weekend op het Shumanplein het mooie weer uit maakten) : “de
grootste politieke partijen zijn zich, samen met veel toezichthouders
(5), gaan identificeren met de financiële sector, en in de greep
geraakt van een soort kuddegedrag waarvoor de econoom en voormalig
Financial Times-columnist
Willem Buiter (6) de term capture
heeft gepopulariseerd. Bij corruptie doe je in ruil voor geld iets
wat je anders niet had gedaan. Capture
gaat een stap verder. Daarbij is er geen geld meer nodig, omdat je
als politicus, als toezichthouder of wetenschapper oprecht (7) bent
gaan geloven dat de wereld in elkaar zit zoals de bankiers ‘m
schetsen’ (blz 191).

Luyendijk
betoogt dat door de lobbygroepen, de zo gezegde lucratieve
sprekerscircuits en het uitdelen van postjes de ganse sector immuun
is geworden voor ontmaskering’ (blz 188). Hij maakt naadloos de verbinding met
de financiële crisis in 2008 : “zo staan we er meer dan zeven jaar
na ‘Lehman’ voor, en intussen zit de Londense City niet stil.

Sommige
bankiers hebben als werk om Europese burgers, bedrijven en overheden
te laten lenen. Anderen helpen die burgers, bedrijven en overheden
met complexe instrumenten zulke schulden aan het zicht te onttrekken,
of verkopen deze schulden op zo’n manier door dat daarna nog meer
geleend kan worden. Als de zeepbel barst komen weer andere bankiers
met voorstellen om met een serie privatiseringen de gaten in de
staatsbegroting te dichten. Groot-Brittannië (nvdr dat niet in de
Eurogroep zit) en Europa worden naar het evenbeeld van de City
herschapen …”

Naast
de niet los van mekaar te maken bedrijvigheden van de financiële en
de economische sector (zie bij wijze van voorbeeld het grootkapitaal
van de reders, waar premier Tsipras wel wat geld wil gaan halen, en
die in Griekenland weinig of geen belastingen betalen) maakt
Luyendijk nog volgende aanvulling : ‘Het maakt wezenlijk niet uit of
in Duitsland de christen- dan wel de sociaaldemocraten regeren, in
Amerika de Republikeinen of Democraten, en in Frankrijk rechts dan
wel links. Ook in Nederland en België blijkt het nauwelijks verschil
in welke combinatie de middenpartijen ditmaal een coalitie vormen”.

Het
boek verwijst tenslotte naar de mondiale dimensie: “Feit is dat
megabanken en grote financiële instellingen mondiaal opereren
terwijl politiek en toezicht nationaal of hooguit regionaal zijn
georganiseerd. Financiële instellingen kunnen landen en
landenblokken tegen elkaar uitspelen, en dat doen ze dus, volstrekt
schaamteloos: Hogere kapitaaleisen? Dan zijn we vertrokken’ blz. 192).

En zo
zijn we terug bij Griekenland. Vast staat dat velen, en wel in alle graagte, hen wel willen laten vertrekken. Immers, Spanje en Portugal (en zeker in de toekomst nog
anderen) staan voor de Europese deur. Solidariteit heeft een wrange nasmaak gekregen en het Europees Volkslied Ode an die Freude klinkt allesbehalve gelijkstemmig. 

Het is
voor Athene wachten op het referendum van zondag. Er is echter veel
meer dan dat. Niet alleen de verkiezingen van Spanje en Portugal
staan voor de deur. Op heel veel plaatsen in Europa roert het
ongenoegen. De vakbonden bij ons bijvoorbeeld kondigen voor 7 oktober
een nationale betoging en 24-uren staking aan, één jaar na de start
van Michel I.

De
regering had zich die verjaardag misschien wel anders voorgesteld. Na
de zich opstapelende problemen en protesten (8) het voorbije jaar en
vanuit alle sectoren (wij gaan ze niet opsommen, deze ruimte is te
klein) had Michel en Co zich (als deadline en ultieme
overlevingsstrategie) de vakantieperiode 2015 voorgesteld.

Immers,
na de vakantie kan men beginnen met een nieuwe lei (9), en kunnen
dossiers zoals tax-shift (de gelijke verdeling van de lasten) of
pensioenen (welke tewerkstelling willen wij voor wie) met frisse moed
aan de onderhandeling aangepakt worden.

Zijn de bikkelregeringen
(nationaal en Vlaams regionaal) ten andere meer dan de stijlfiguur ‘open
debatcultuur’ destijds van Verhofstadt en Co, om de aandacht te
trekken in onze media dat zij, de politici, er nog wel degelijk zijn?
Een vorm van gratis reclame voor de een, een blad- en
programmavulling voor de ander?

Wij
kennen dat ‘onderhandelen’ onderhand wel van de filosofie zoals het Europees bij Merkel, Dijsselbloem, Tusk en Juncker bedoeld wordt. De marsrichting van ‘economische groei’ waar onze nationale Van Overtveldt (na zijn BBL-, Knack– en Trends-periode) het als Minister van Financiën en trouwe Angelsaksisch-Duitse adept steeds op militante wijze over heeft.

Ook omdat Bart De Wever, de feitelijke leider van de huidige
nationale regering, ons meedeelt dat ‘de tanker aan het keren is’
(10 en 11). Immers, de inspanningen die de regering vraagt zullen
lonen in de toekomst. Of anders gezegd : de crisis als een bewuste
strategie voor sociale afbraak (12).

Dit laatste toont vooral aan dat “wij allen Grieken zijn”. Vooreerst internationaal, maar ook nationaal
(Ringland, lokale voorzieningen, tax-shift, Uplace, politieke
vluchtelingen…).

Immers
‘wij zitten op een gevaarlijk hellend vlak van harteloos beleid,
zonder mededogen, zonder medeleven’ zoals voorzitter Marc
Leemans het op het congres van april 2015 in Oostende op het ACV-congres verwoordde. En hij zegt over de vakbond : “wij zijn een stoorzender. Inderdaad, wij storen, wij belemmeren, wij zijn hinderlijk, wij zijn ‘disruptief’, volgens dat nieuw modewoord. Maar wij doen dat met recht en reden. In een vrije markt moet er een vakbond zijn als tegenmacht. In een gepolariseerde samenleving, met een almaar grotere ongelijkheid, moet die er nog meer zijn. Als tegengewicht tegen het lobbywerk van de rijken, tegen de alleenheerschappij van de vermogenden. Vele internationale gasten in deze zaal ondervinden dat elke dag. Een faire samenleving, die kansen biedt aan mensen, die krijg je nooit zonder sterke vakbond’.

Hoe
het verder moet ? Een paar gedachten (op mensenmaat) uit het boek
van Tine Hens (13) tot besluit :

1. (en
   omdat de Tour bijna begint): “we brengen de politiek terug op
   mensenmaat. Niet op de maat van de grote bedrijven en daarvoor mogen
   heilige huizen op de schop. Grenoble ligt in de schaduw van Alpe
   d’Huez, maar de stad is niet langer van plan veel geld te geven aan
   de Tour de France. Als de organisatie van de Tour de renners over de
   col wil jagen zal ze dat zonder financiële bijdragen van de stad
   moeten doen. Natuurlijk morden de grote bonzen van de Tour, maar
   verder veranderde er niets. Alpe d’Huez is te cruciaal. Gewoon
   uitgaan van je eigen kracht had Piolle (ingenieur, ecologist en
   activist, en kersverse burgemeester) rustig gezegd tegen iedereen
   die vreesde dat de Tour Grenoble zou verlaten.”

2. “Je
   wordt heen en weer geslingerd tussen hoop en wanhoop. Als ik thuis
   op mijn balkon sta en uitkijk over die auto’s die over de ring
   razen, dan lijkt het nogal betekenisloos waar we mee bezig zijn. Ik
   ga nog te weinig in debat met mensen die een andere mening hebben.
   Maar als ik dan bedenk wat er in Europa aan het gebeuren is, aan
   Podemos in Spanje en Syriza in Griekenland, dan denk ik : zou het
   kunnen dat het aan het kantelen is ?” (14)

(1) ‘Dit kan niet waar zijn’, onder
bankiers. Uitgeverij Atlas Contact, 2015.

(2) Een paar mopjes uit het boek van
Luyendijk: “Wat is een econoom? Iemand die het oneens is met een
andere econoom. Overigens zijn er drie soorten economen: zij die
kunnen tellen en zij die dat niet kunnen. Economen hebben zeven van
de laatste drie crises goed voorspeld, dus de economische wetenschap
is niet waardeloos. De helft is zelfs nuttig – jammer dat economen
het er nooit over eens kunnen worden welke helft”.

(3) Die laatste is minder bekend in de
mainstream media. Daarover dus later meer.

(4) Wij leren het dus niet meer af.
Eigen schuld, dikke bult.

(5) ‘Deskundigen’ die nationaal en
internationaal toezicht houden op de financiële sector.

(6) Luyendijk wou deze W. Buiter graag
nog citeren over verdere bevindingen. Helaas ‘werkt hij niet langer
voor wetenschap en journalistiek. Hij is overgestapt naar de bank
Citigroup’ (blz. 192).

(7) Een kleine kanttekening toch met
een uittreksel van Luyendijk (blz 191) over politici (nvdr : ik maak
me weinig illusies over de Russische of de Chinese variant) : ‘Na
hun ambtstermijn gaven de Amerikaanse minister van Financiën
Timothy Geithner en de minister van Buitenlandse Zaken Hillary
Clinton een aantal speeches bij Goldman Sachs waarvoor ze 200,000
dollar kregen. Per stuk. Elders (blz. 137) vermeldt de auteur dat
‘Oud-Labour premier Tony Blair al jaren minstens 2,5 miljoen pond
verdient als adviseur voor megabank JPMorgan en Hekcor Sants, die
als hoofd van de Britse toezichthouder in 2008 zijn sector in elkaar
zag zakken, en begin 2013 een baan kreeg bij de megabank Barclays.
Zijn geschatte ‘compensatie’: 3 miljoen pond per jaar’. Omdat
Luyendijk van boven de Moerdijk is haalt hij ook een paar
voorbeelden van daar aan : ‘Oud-premier Balkenende (nvdr: de
Hollandse Cd&V dus) werd partner bij een financieel
dienstverlener en voormalig Minister van Financiën Zalm (VVD,
zonder open maar wel VLD strekking) leidt voor iets meer dan een
miljoen per jaar ABN AMRO (nvdr : iedere lezer kent wel enige
voorbeelden uit eigen streek). Ter lering haalt de auteur nog aan,
zoals de Engelsen zeggen : ‘Nice work if you can get it’.

(8) Het
ontlokte aan de correspondent in De Morgen zelfs de wanhoopskreet over Brussel: “wij staken ons dood”.

(9) Het
is in werknemerskringen zeer bekend: de vakantiedossiers.
Werkgevers willen het in ondernemingen graag doordrukken tijdens de
juli-augustus periode

(10) Deredactie.be,
23 mei 2015

(11) De
beeldspraak van ‘een tanker die langzaam de goede richting uit
vaart’ vanwege de deskundig sprekende Antwerpse
havenstad-burgemeester doet mij wat denken aan de tekst die ik
onlangs las bij Ludo Abicht in Democratieën sterven liggend (Houtekiet, 2014) : “…een voorbeeld of parabel gebruikt voor al de vergelijkbare
momenten waarop de ware of zachte stem van de rede en de logica het
moet afleggen tegen het luide gebrul van de slogans, die niet voor
niets in het Duits als Slagwörter (en
in het Nederlands als slagwoorden)
vertaald worden. Wanneer bijvoorbeeld een Amerikaans president na de
aanslag op de torens van het World Trade Center misbruik maakt om
zowel over een ‘kruistocht tegen de terreur’ als over de daarvoor
verantwoordelijke landen die ‘de As van het Kwaad’ vormen te spreken
roept hij niet alleen heel hard en irrationeel, maar beroert hij
bewust of advies van zijn spindoctors (!) een aantal emotioneel
geladen snaren: zowel zijn christelijk georiënteerd publiek als
zijn islamitische vijanden weten of menen in ieder geval te weten
wat kruistochten waren of kunnen zijn… En met de as van het kwaad
(the Axis of Evil) verwijst hij naar de vroegere absolute vijanden
van de westerse democratieën, de Asmogendheden, die na een lange en
bloedige strijd met succes verslagen werden en die nu opnieuw onder
een andere vorm de kop zouden opsteken”. De kunst van het woord,
dus.

(12) ‘De
crisis is een bewuste strategie voor sociale afbraak’. Je kan het
zeer lezenswaardig interview van Alma De Walsche van Mo*redactie met
de Portugese socioloog Boaventura de Sousa Santos loezen op de site
van Mo° mondiaal nieuws.

(13) Het
Klein Verzet, Epo, 2015

(14) Interview
van Tine Hens in haar boek met (ex) woordvoerder Wouter Hillaert van
Hart boven Hard.