Beste Tine,

Het lijkt vanzelfsprekend. Het lijkt evident. ’s Morgens zetten wij de vuilniszak aan de straatkant. Op de juiste dag de gele zakken. Op de juiste dag de blauwe zakken. Op de juiste dag glas en papier. Elke keer als wij ’s avonds terugkeren van het werk zijn die zakken weg. Wij stellen ons hierbij geen vragen. Omdat het, zoals ik al zei, de evidentie zelve is. Buiten zetten en ophalen, beide acties koppelen wij automatisch aan elkaar. Wij lijken bijna te vergeten dat mensen verantwoordelijk zijn voor die automatische koppeling. Dat is zo met automatismen. Vragen worden niet gesteld. Het wordt aanvaard. Zonder meer.

Men vergeet dat de vuilnismannen en -vrouwen elke dag hun bijdrage leveren in die zorg om diezelfde volksgezondheid. Hun dagelijkse bijdrage mag en moet dan ook op een juiste wijze gehonoreerd worden. 

Pas als er getornd wordt aan dat automatisme worden er vragen gesteld. Pas als wij ’s avonds thuiskomen en de zakken nog aan de straatkant zien staan, wordt het vingertje bovengehaald. Pas op dat moment gaan wij ons realiseren dat mannen en vrouwen instaan voor het ophalen van onze afvalberg. Wij gaan dat beseffen omdat zij in gebreke blijven. Omdat zij hun deel van de afspraak niet nakomen. Wij zetten het afval buiten, zij halen het afval niet op. Die aanvankelijke vanzelfsprekendheid brokkelt af. Wij horen verontwaardigd te zijn. Dat menen wij toch. Dat recht hebben wij. Die plicht hebben wij. Wij moeten die dienstweigeraars aan de schandpaal nagelen. Want hoe durven zij? Wij voeden de verontwaardiging. Wij uiten de verontwaardiging. Terug aan het werk, schreeuwen wij. Eisen wij. Wij wijzen daarom die dienstweigeraars terecht. Soms diplomatisch. Soms hard en bruut. Maar telkens zonder enige nuance. Telkens zonder enig begrip.

Op hete, kritieke momenten is het altijd goed afstand te nemen. Geen stap vooruit, wel een stap achteruit. Want enkel vanop afstand krijgen wij een totaalbeeld. Een totaalbeeld, dat nodig kan zijn voor een heldere voorstelling van de zaken.

Ook in dit debat is een heldere voorstelling van zaken noodzakelijk. In de pers werd verteld dat de hele staking zou draaien om slechts één werknemer, die dreigde ontslagen te worden. Dat alles zou begonnen zijn bij één werknemer, die een broodje ging halen. Maar dat was het niet. Dat was het helemaal niet. Die ene werknemer was slechts de spreekwoordelijke druppel. Die ene druppel, die de emmer deed overlopen. Want het zat diep. Misnoegd waren de werknemers over het al te rigide systeem van evaluatiegesprekken. Over het eenrichtingsverkeer van die gesprekken. Want die gesprekken gaan enkel van top naar bodem. Omgekeerd werkt het niet. Directieleden kunnen door hun ondergeschikten niet terechtgewezen worden. Niet geëvalueerd worden. Daarvoor bestaan geen gesprekken. Over dat onevenwicht in machtsuitoefening zijn de werknemers terecht misnoegd. Want waar moeten zij heen met hun grieven? Met hun opmerkingen over de slechte prestaties van managers? Zij kunnen hun frustraties niet kwijt. Slechts één middel rest die werknemers. Het stakingsmiddel. Maar dan nog wordt hun verhaal niet altijd gehoord. Gemaakte beloftes door het stadsbestuur na een eendaagse staking in maart van dit jaar bleven zonder resultaat. Terwijl evaluatiegesprekken onmiddellijk ingrijpen in het functioneren van de werknemers, lijkt het wapen van diezelfde werknemers soms ongevaarlijk. Als een bot mes. Als een niet geladen revolver. Ook dat voedt de ergernis en zet arbeiders er toe aan in die ultieme kans tot het eind te gaan. Tot het gaatje.

Binnenkort verdwijnen ook de vuilnismannen uit ons gezichtsveld. Net zoals de postbodes. Om ons vervolgens te verbazen over de vereenzaming binnen de maatschappij.  

Maar meer nog dan die evaluatiegesprekken is het de richting die IVAGO inslaat, waarover wij ons, samen met de werknemers, zorgen maken. Al te vaak wordt vergeten dat het ophalen van vuilnis een openbare dienstverlening is. De belangen van de privé-aandeelhouders lijken echter de bovenhand te halen op het invullen van die openbare dienstverlening. Die dienstverlening wordt opgeofferd aan een hoger winststreven. Werkdruk wordt opgevoerd. Dienstverlening wordt afgebouwd. Een minder of gelijk aantal werknemers voor een steeds groter wordend takenpakket.

Ik heb een dergelijke ontwikkeling al eerder gezien. Bij het postwezen. De Post. Postbodes zijn bijna robotten geworden. Of neen, zij zijn het geworden. Weg is de sociale functie van de postbode. In het kader van efficiëntie en winstmaximalisatie is zijn of haar taak enkel beperkt tot het bezorgen van brieven. Niet meer aanbellen. Enkel bezorgen. In een reglementair opgestelde brievenbus. Anders mag het niet. De postbode jaagt zich voort. Op het ritme van strenge tijdslimieten, uitgewerkt door slimme managers. Onze vuilnismannen lijken eenzelfde richting uit te stappen. Binnenkort verdwijnen ook de vuilnismannen uit ons gezichtsveld. Net zoals de postbodes. Om ons vervolgens te verbazen over de vereenzaming binnen de maatschappij. Over een afbrokkelende sociale verwevenheid. Maar wij hoeven ons niet te verbazen. Wij hoeven niet verwonderd te zijn. Want wij weten dat onze zorg om een hoger dividend ons deze richting heeft uitgedreven.

Tijdens die tiendaagse staking werd het thema van de volksgezondheid plots een hot item. Alsof het voorheen anders was. Vergeten werd dat de vuilnismannen en -vrouwen elke dag hun bijdrage leveren in die zorg om diezelfde volksgezondheid. Hun dagelijkse bijdrage mag en moet dan ook op een juiste wijze gehonoreerd worden. Met het nodige respect. Respect betoond door het management. Respect betoond door de klant. Het nodige respect vertaald in het juiste gedrag.

Rutger Bregman en Jesse Frederik schreven onlangs een boek met de meer dan interessante titel Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers. Misschien wordt het hoogtijd dat dit debat meer weerklank krijgt. Het zou mooi zijn. Het zou juist zijn.

Met vriendelijke groeten.