Het
kantoor van de Democratische Volkspartij (Halklarin Demokratik
Partisi of HDP) nabij het Taksimplein in Istanboel is minder
indrukwekkend dan dat van de Koerdische beweging in Brussel, zowel
qua architectuur als qua inrichting. Eén ding hebben beide gebouwen
echter gemeen: tralies voor de ramen. Vanuit onze Westerse visie kan
dat wel romantisch lijken, maar hier is het vooral noodzaak en
verstandig.

In
de aanloop naar de verkiezingen zijn er namelijk op verschillende
lokalen van de HDP aanslagen gepleegd, een campagnebus werd in brand
gestoken waarbij een dodelijk slachtoffer viel en over het hele land
telde de partij al meer dan 200 incidenten.

Het ergste vond zaterdag
6 juni plaats: bij een verkiezingsmeeting in de stad Diyarbakir in
het zuidoosten van het land ontploften twee bommen waarbij 4 mensen
gedood werden en meer dan 100 gewond. Verschillende slachtoffers zijn er erg aan
toe, verloren ledematen en balanceren op het randje van de dood.

Gendergelijkheid

Op
de meeting zou Selahattin Demirta? spreken. Hij is een van de twee
co-voorzitters van de HDP, samen met Figen Yüksekda?. Hij een man,
zij een vrouw. Dat is niet alleen typerend voor de HDP, maar voor de
hele Koerdische beweging waaruit de partij is voortgekomen: op alle
niveau’s wordt er bestuurd met een mannelijke en vrouwelijke
verantwoordelijke. Zo vind je ook in de Koerdische steden in de
Syrische bevrijde regio Rojava aan de grens met Turkije mannelijke en vrouwelijke co-burgemeesters.

De
verkiezingsmeeting in Diyarbakir werd na de bomaanslagen stopgezet.
Iedereen is er hier nog wat van onder de indruk. Terwijl we op de
eerste verdieping van het HDP-kantoor in het salon wat zitten bij te
praten, wordt plots op straat geroepen, metalen vuilbakken vallen om.
Iemand gaat aan het raam even poolshoogte nemen. De zenuwen staan
strak gespannen.

Het
maakt volgens Sebahat Tuncel allemaal deel uit van de politiek van de
regerende conservatieve partij . Sebahat is de vorige co-voorzitster
van HDP. Ooit werd ze vanuit de gevangenis in het parlement verkozen, als enige die dit ooit verwezenlijkte in Turkije. Ze is ook het
jongste Turkse vrouwelijk parlementslid ooit.

We
overlopen wat de onafhankelijke observatoren kunnen doen en waarop ze
moeten letten. Die stromen hier toe vanuit verschillende hoeken van
Europa om de verkiezingen te monitoren. Het zijn de vrouwen die hier
de vergadering leiden, die de vragen beantwoorden, juridisch advies
geven en vertalen. Een man brengt een dienblad met thee en koekjes,
een andere man veegt de vloer aan. Niet met argumenten, maar met een
bezem.

Als
je er niet op let, zou het je niet eens opvallen, maar dat is een
beetje de kern van de zaak: rollenpatronen vallen niet noodzakelijk
op, maar ze zijn er wel. Dat geldt ook voor genderongelijkheid en
structurele discriminatie. Bij HDP maken ze er een punt van. In de
praktijk, maar ook in theorie.

Gendergelijkheid
is immers het eerste punt van hun verkiezingsmanifest dat “de Grootse
Mensheid” als titel heeft. In de lijsten van de kandidaten in de
reguliere media is het de enige partij die telkens met twee
kandidaten wordt afgebeeld. Het is eveneens de enige partij in Turkije met een
vrouw aan het hoofd.

Een
onconventionele partij

De
volgende punten van het programma zijn al even opvallend en bijzonder
onconventioneel voor de Turkse politiek (maar ook voor onze eigen
Belgische politiek). Alle aandacht gaat naar jongeren, kinderen, de
LGBT-gemeenschap. Bij navraag blijkt dat het ook daar niet alleen om
een principe gaat, maar om een praktijk. diverse kandidaten zijn
openlijk homo of lesbisch en voor de samenstelling van de lijsten
geldt een quotum van minimum 10 procent, ongeveer aan hun aandeel in
de bevolking dus.

Ook
de rest van het programma en de lijsten zijn een afspiegeling van de
samenleving van Turkije: christenen, alevieten, atheïsten, Koerden,
linkse Turken enz. De HDP pleit ook voor stemrecht vanaf 16 jaar.
Gemakkelijk maakt dat de strijd er niet op.

Het wekt geen
verwondering dat een reactionaire partij als de regerende AKP-partij
van president Erdogan er zich vanaf maakt met een populistische
oneliner als “Wil je een homo als premier van Turkije?” om het
thema te neutraliseren. De verkiezingscampagne wordt echter nog veel
smeriger gespeeld, gezien de aanslagen. Zelfs dat lijkt de AKP niet
afdoende: nu al is er sprake van verkiezingsfraude.

Zoals
elke politieke partij heeft ook de HDP observatoren die voorafgaand
de stembiljetten, de urnes, de lokalen en andere details mogen
controleren. De namen en adressen van de controleurs van de
deelnemende partijen moeten aan de overheid overgemaakt worden voor erkenning. Nu
blijkt de politie van die lijsten gebruik te maken om de monitoren van de HDP op te pakken. Er is al melding van
tientallen arrestaties.

Hier
wordt gegrapt: “Deze mensen werden aangehouden voor het
respecteren van de wet…” Observatoren van verkiezingen arresteren heeft
geen zin als je geen fraude plant. De geplande fraude werd overigens
al aangekondigd een week voor de verkiezingen op de twitteraccount
van een klokkenluider, die het in het verleden vaker wel dan niet bij
het rechte eind had.

Intimidatie

De
AKP van Erdogan ziet de politieke strijd een beetje als een jihad,
wordt hier ook gezegd. Dan zijn alle middelen toegelaten. Die
intimidatie werkt natuurlijk: mensen zijn bang om zich in het
gezelschap van HDP te vertonen, publieke meetings zijn op sommige
plaatsen om veiligheidsredenen uitgesloten, soms zijn zelfs besloten
meetings niet mogelijk.

Ook
bij vorige verkiezingen was er sprake van intimidatie en meer nog,
van bedrog en fraude. Getuigen meldden hoe ze politieagenten
stembiljetten zagen vervalsen, uit zakken en urnes halen en vervangen
door andere biljetten, enz. Daarover werden toen door de Organisatie
voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) ook rapporten
opgemaakt, waarin de onregelmatigheden werden bevestigd.

In
sommige regio’s viel ook de elektriciteit in de stemlokalen enkele
uren uit, zodat men daar letterlijk in het duister tastte wat de
stembiljetten betreft. De minister verantwoordelijk voor energie zei
daarover laconiek dat “een kat in een schakelkast was gesprongen”.
Daar hecht niemand geloof aan.

Het
wordt dus bang afwachten hoe deze verkiezingen zullen verlopen en of
de HDP ondanks de intimidatie, aanslagen en gevreesde fraude de
kiesdrempel van 10 procent zal kunnen overschrijden. Als dat niet
gebeurt en de AKP behaalt de absolute meerderheid, kan dat de
polarisatie in Turkije alleen maar versnellen.

Gezi
Park

Daar
zijn de activisten die zich twee jaar geleden tegen de bouw van de
zoveelste shopping mall op Gezi Park verzetten zich terdege van
bewust. Het geldt ook voor de linkerzijde die in de coalitie rond HDP
is gestapt. Het is nog duidelijker voor de Koerdische beweging die in
deze verkiezing een belangrijke laatste strohalm ziet voor democratisering van Turkije.

Het
alternatief is niet alleen het verder afglijden naar een
presidentiële dictatuur en een doorgezette fascisering, maar
wellicht ook het noodgedwongen heropnemen van de wapens door het
Koerdisch verzet.

Zondag
7 juni springen we om zes uur ‘s morgens gezwind uit bed en gaan we
in een volksbuurt langs de Aziatische kant van de Bosporus – waar de
HDP populair is en men dus voor fraude vreest – stemlokalen bezoeken
en de procedures volgen. Hopend op een feestje in de vooravond en de
verderzetting van de evolutie zoals we die in Griekenland en Spanje
hebben gezien.