Foto Rob Stevens - dcom.kuleuven.be (Wikimedia Commons)
Opinie - Progress Lawyers Network

Voor een toegankelijke en democratische justitie

Minister van Justitie Koen Geens is op promo-tour. Hij heeft een hervormingsplan gelanceerd, een wetsontwerp is goedgekeurd door de Ministerraad: de vaart zit erin. Het is ook niet moeilijk om aan een oude burcht, die justitie is, verbeteringen aan te brengen. Maar bij al die mooie woorden hoort een echt publiek debat, zeker als de macht in de burcht verschuift naar het openbaar ministerie en de uitvoerende macht.

maandag 1 juni 2015 15:28
Spread the love

Sinds de lancering van zijn justitieplan op 18 maart is minister van Justitie Koen Geens op promo-tour. Hij doet zijn best om het protest van alle actoren van de derde macht te framen als een soort steunbetuiging voor zijn plan. Hij schuwt daarbij de mooie woorden niet. Iedereen is toch voor een modernisering van justitie, iedereen wil toch meer efficiëntie. De 10% besparingen van deze legislatuur “zullen niet ten koste zijn
van het huidig personeel”, klinkt het, en natuurlijk zullen de rechten van
verdediging gerespecteerd worden.

Fundamenten van justitie

Op
8 mei werd het eerste wetsontwerp van Geens goedgekeurd door de
Ministerraad. Het is het eerste in een reeks van vier “potpourri”- wetten. Een aantal voorstellen zijn interessant. Bijvoorbeeld zijn
project “E-Box”, waarmee eindelijk een aanzet gegeven wordt voor de
informatisering van justitie. Maar het is belangrijk door de bomen het
bos te blijven zien.

Het is niet moeilijk om aan een oude burcht, die
justitie is, verbeteringen aan te brengen. Maar als onder het mom van
die verbeteringen de fundering wordt aangetast, de toegangsdrempels
worden verhoogd en de deuren en ramen verkleind, dan is er een
ernstig probleem. En als bovendien één groep in die burcht, in casu het
openbaar ministerie en de uitvoerende macht, steeds meer te zeggen
krijgt, dan is er een nog veel fundamenteler probleem.

Potpourri-voorontwerp

Geens
zet bij het innen van niet-betwiste schuldvorderingen tussen handelaars
zowel de advocaat als de rechter buitenspel. Alles kan via een
gerechtsdeurwaarder geregeld worden. Het voorontwerp voorziet dat de
Nationale Kamer van Gerechtsdeurwaarders van België de bevoegdheid
krijgt om uitvoerbare titels te creëren. Dat kan men toch bezwaarlijk
een adequate rechtsbedeling noemen? De deurwaarderslobby heeft duidelijk
het pleit gewonnen.

Geens plant ook een belangrijke
wijziging inzake de mededeelbaarheid van bepaalde burgerlijke zaken aan
het openbaar ministerie. Een materie waar zeker aan gesleuteld kan
worden. Maar de huidige voorstellen zijn onduidelijk of echt
problematisch. In sociale zaken bijvoorbeeld wordt de verplichte
mededeelbaarheid aan het Arbeidsauditoraat afgeschaft.

Lieven Lenaerts,
kamervoorzitter in het Arbeidshof te Brussel, schrijft daarover in de
Juristenkrant: “Deze ontwerptekst is geschreven door mensen die niet
weten hoe het terrein werkt. … Ik begrijp werkelijk niet hoe men in
naam van efficiëntie iets dat goed werkt zo de nek kan omwringen”. Voor
de arbeidsgerechten speelt het auditoraat nu een belangrijke
voorbereidende rol, ook in het belang van de rechtzoekende. Dat wordt
met één pennentrek van tafel geveegd.

Rechten van de verdediging

In
tegenstelling tot wat de minister beweert, stellen een aantal van zijn
voorstellen ook ernstige problemen wat betreft de rechten van de
verdediging. In het eerste potpourri-voorontwerp gaat het o.a. over het
verbod van wijziging van een vordering in hoger beroep, over de
uitsluiting van hoger beroep tegen tussenvonnissen en over het
onderwerpen van procesbesluiten aan vormvereisten.

De
geplande wijzigingen van de strafprocedure zijn nog fundamenteler.
Vooral het voornemen van Geens om voor bepaalde onderzoeksdaden geen
onderzoeksrechter meer te moeten aanstellen, krijgt terecht veel
kritiek. Hierdoor valt immers de waarborg van de onpartijdigheid van een
onderzoeksrechter weg.

Maar ook heel wat andere
maatregelen bouwen de rechten van de verdediging af. Zo is er het
voorstel om de maandelijkse controle door de raadkamer op de verlenging
van de voorlopige hechtenis af te schaffen, de beperking van het recht
van de verdachte om op elk moment een schriftelijke verdediging neer te
leggen, de beknotting van het recht om verzet aan te tekenen tegen een
vonnis dat gewezen is zonder dat de beklaagde aanwezig was op het
proces…

Toegang tot een rechter

Al
deze maatregelen worden verdedigd vanuit het mantra “efficiënte
justitie”. Strafpleiter Walter Van Steenbrugge zegt hierover op zijn
blog
: “Laat efficiëntie vooral de basisrechten niet smoren, want net
daar knelt het schoentje nogal stevig. Want met de bescherming van de
rechten van de mens gaat het van kwaad naar erger”.

De
invoering van BTW voor advocatendiensten door de vorige regering maakte
juridische bijstand op slag 21% duurder. Vandaag treedt de wet in
werking tot verhoging van de griffierechten. Verder plant minister Geens
de verstrenging van het systeem van gratis juridische bijstand en een
aanzienlijke vermindering van het aantal vredegerechten. De toegang tot
het gerecht wordt zo voor veel mensen feitelijk onmogelijk.

De
justitiehervorming zou aan een echt publiek debat moeten worden
onderworpen.  De burger heeft het recht te weten dat het plan-Geens de
rechten van burgers op een onaanvaardbare wijze uitholt en justitie nog
ontoegankelijker en ondemocratischer maakt. Een bloedarme justitie zal
de rechten van de burger niet beschermen, zeker als de macht in de
burcht verschuift naar het openbaar ministerie en de uitvoerende macht.

take down
the paywall
steun ons nu!