Op
11 september 1973 (de ‘eerste 9/11’) kwam
opperbevelhebber van het Chileense leger Augusto Pinochet aan de
macht met Amerikaanse steun, na een gewelddadige omverwerping van de
verkozen regering van Salvador Allende.
Politieke repressie onder Pinochet
Tijdens de dictatuur kwamen
meer dan 3000 opponenten van het regime om het leven – een aantal
werd nooit teruggevonden. Meer dan 200.000 Chilenen moesten het land
uitvluchten en duizenden anderen vlogen voor jaren achter de tralies,
waar zij bijzonder hard werden aangepakt door hun militaire bewakers.
Na
de val van de dictatuur in 1990, poogde de regering van de Concertación ( (het ‘overleg’, een coalitie van christen-democraten, radicalen en socialisten) een onderzoekscommissie te
starten over de schendingen van de mensenrechten tijdens de
dictatuur. Zo werd in 1991, onder president Aylwin, een
onderzoeksrapport gepubliceerd, het rapport-Rettig (naar de voorzitter
van de commissie), met de namen van slachtoffers die door de dictatuur
vermoord of verdwenen waren. Een aantal vooral lagere militaire
officieren werd vervolgd maar de leiders van de dictatuur waaronder
Pinochet bleven aan het gerecht ontsnappen.
Voor
een erkenning van de slachtoffers moest echter veel langer gewacht
worden. In 2003, onder president Lagos, werd de Commissie Valech
opgericht, die getuigenissen van ex-politieke gevangenen en
slachtoffers van folteringen onderzocht.
De
mensen die door deze commissie als slachtoffer erkend werden, kregen
vanaf dan ter compensatie een kleine uitkering, die kleiner was dan
de helft van wat de familieleden van de vermoorde en verdwenen
gevangenen krijgen.
Bovendien
werd bij wet vastgelegd dat hun getuigenissen voor 50 jaar geheim
blijven. Dit wil zeggen dat ze niet kunnen gebruikt worden om de
daders van folteringen te vervolgen. De meeste daders lopen dus nog
altijd vrij rond.
De
hongerstaking
De
meeste van deze voormalige politieke gevangenen hebben later nooit
degelijk werk gevonden. Velen van hen konden door hun gevangenisstraf
hun studies nooit afmaken. Zelfs na de dictatuur bleken het ontbreken
van een diploma, het ‘lege gat’ op hun cv (van hun gevangenschap) en hun
antecedenten als voormalig politieke gevangen een groot
discriminerend stigma om degelijk werk te vinden. Veel van hen bleven
al die jaren veroordeeld tot marginale of tijdelijke jobs, op het
randje van de armoedegrens.
Nu
zijn de meesten van hen oud, zonder dat ze enige pensioenrechten
hebben opgebouwd. Het pensioenstelsel werd onder de dictatuur
volledig geprivatiseerd in een soort privé-spaarsysteem, dat erop neerkomt dat je
alleen voor je eigen pensioen kan sparen als je
werk hebt en zelf afdraagt. Velen van hen hebben een slechte
gezondheid, als gevolg van de folteringen die ze jaren geleden
ondergingen en bijgevolg hoge medische kosten. Een
aanzienlijk aantal van hen is ondertussen al overleden. De
levensverwachting van deze gefolterde Chilenen ligt gemiddeld
tien jaar lager dan de gemiddelde levensverwachting in Chili.
Als
ze erkend zijn als slachtoffer van foltering krijgen ze van de
overheid een kleine uitkering ter waarde van 7,2 euro per dag, wat
volstrekt ontoereikend om eten en geneesmiddelen en
huishuur te kunnen betalen. Meestal leven ze dus in armoede en kunnen ze hun medische
kosten niet betalen.
Daarom
zijn 117 van deze voormalige politieke gevangenen, verspreid over het
hele land, sinds 13 april 2015 in hongerstaking. De gemiddelde
leeftijd van de hongerstakers is 70 jaar. Zij eisen dat de regering
van huidig president Bachelet (zelf een voormalige
politieke gevangene en slachtoffer van folteringen) hun uitkering
optrekt tot hetzelfde bedrag als dat van de familieleden van de
verdwenen en vermoorde slachtoffers van de dictatuur. Die krijgen een
bedrag dat iets hoger ligt dan het minimumloon (het Chileens
miniùumloon bedraagt ongeveer één vierde van het Belgisch minimumloon).
Ze
eisen ook dat de wet op 50 jaar geheimhouding van de getuigenissen
wordt opgeheven, zodat de schuldigen kunnen berecht worden. De
meesten daders zijn militairen die naar Chileense maatstaven riante
pensioenen krijgen, terwijl hun slachtoffers in armoede leven.
Voor
de hongerstakende voormalige politieke gevangenen is het pijnlijk dat de huidige socialistische president niet naar hen luistert. Het zijn zij die hun leven hebben gewaagd in de
strijd tegen de dictatuur, die veel hebben bijgedragen tot het einde
van een donkere en repressieve periode. Afgezien van hun openbare erkenning
als slachtoffer, hebben ze nooit de waardering gekregen
die ze verdienden. Velen van hen leven in een schrijnende, vaak mensonwaardige toestand. Om hun medische kosten te dekken zijn
ze afhankelijk van benefietavonden en andere beperkte vormen van
solidariteit.
Hun
eisen zijn eenvoudig: waarheid, rechtvaardigheid en herstel. De
regering heeft sinds het begin van de hongerstaking op 13 april
slechts met zeer halfslachtige voorstellen gereageerd. Er was een
voorstel voor een eenmalige uitkering ter waarde van ongeveer 895
euro, wat unaniem werd afgewezen. De nationale pers zwijgt de actie
van deze hongerstaking dood. Een aantal hongerstakers heeft al
onherstelbare schade opgelopen. De tijd dringt dus voor een oplossing
ten gronde.
De
Chileense schrijver Luis Sepúlveda lanceerde op 7 mei 2015 een open
brief aan de president om de eisen van de actievoerders te
ondersteunen.
Bronnen:
http://www.elciudadano.cl/2015/05/11/163992/gustavo-fuentes-ex-pp-en-huelga-de-hambre-es-ahora-o-nunca-y-vencer-es-nuestro-destino/
