Een paar weken geleden lanceerde Staatssecretaris Theo
Francken het plan om de boten van mensensmokkelaars te
bombarderen. Her en der klonken er wat kritische reacties, maar in
het algemeen bleef de verontwaardiging verbijsterend beperkt.
Nu blijken de suggesties van Francken niet zomaar een denkpiste te zijn in bepaalde politieke salons, maar het inmiddels tot Europees
beleid hebben geschopt. Uit een interne gelekte EU-nota blijkt dat de
mogelijkheid wordt overwogen van een “aanwezigheid aan wal” in
Libië door “speciale troepen van de deelnemende landen”. Zij
moeten dan zorgen voor de “inbeslagname of fysieke vernietiging van
de smokkelinfrastructuur” zoals “boten, brandstofplaatsen en
inschepingsfaciliteiten”. De nota waarschuwt bovendien voor “het
hoge risico aan collaterale schade met inbegrip van het verlies aan
mensenlevens”.

Soevereniteit

De Hoge
Vertegenwoordiger van Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid van de
EU, Federica Mogherini, briefte vorige week de VN-Veiligheidsraad
om te melden dat Groot-Brittannië een resolutie voorbereidt om gewapende acties in Libische territoriale wateren en
grondgebied mogelijk te maken. Libië is een jaar geleden in een
geweldspiraal en politieke chaos terechtgekomen. Inmiddels telt het
land twee regeringen. Het is nu net de regering die door de EU erkend
wordt en in het oostelijke Tobruk in ballingschap verblijft, die hard
uithaalt naar de geplande Europese militaire missie. Volgens de
regeringswoordvoerder kan de “militaire optie tegen de boten in en
buiten Libische wateren niet als humaan worden beschouwd”. Hij
voegt eraan toe dat de regering “geen schendingen van de Libische
soevereiniteit” zal aanvaarden en het plan niet kan accepteren,
tenzij het gecoördineerd wordt met de Libische autoriteiten.

Humanitaire catastrofe

Nu de, volgens
toenmalig NAVO-secretaris-generaal Rasmussen, “meest succesvolle
operatie in de geschiedenis van de NAVO” uiteindelijk een complete
mislukking is gebleken, dreigt er opnieuw een militair optreden die
het land verder kan destabiliseren. Het is tekenend dat de NAVO,
die nu al bij deze Europese operatie wordt betrokken, zich blijkbaar
niet geroepen voelt om schuld te bekennen aan de situatie waarin
Libië verkeert. De NAVO, die geen heil zag in een politiek
proces, koos resoluut voor een militaire aanpak, door luchtsteun te
geven aan de opstandelingen. Die zijn sinds het verdwijnen van
Khadaffi verdeeld geraakt over vele honderden elkaar bekampende
milities.

In naam van het humanitaire hebben de bombardementen mee gezorgd voor de huidige humanitaire catastrofe in het land.
Mensen verloren hun werk en ontvluchtten de onveilige situatie.
Bovendien verviel met het verdwijnen van Khadaffi ook het akkoord dat
deze met de Europese landen had gesloten voor het aan banden leggen
van de migratie. Zo ontstond er een ideaal klimaat voor
mensensmokkelaars, die hun kans grepen om grof geld te verdienen door
het instabiele Libië om te tornen tot een platform vanwaar Afrikanen
proberen te ontsnappen in de hoop op een nieuwe toekomst in Europa.
Met de gekende dramatische gevolgen.

Deze mensensmokkel
is onmenselijk en kan uiteraard niet getolereerd worden. Maar het
Europese recept dreigt nog meer menselijke miserie en wantoestanden
te creëren. Het is schokkend om vast te stellen dat zelfs de interne
diensten erkennen dat een dergelijke militaire operatie mensenlevens kan eisen.
Hoe valt het Europese humanitaire discours te rijmen met een
dergelijke risicovolle operatie? Hoe gaat men uitsluiten dat er zich
geen vluchtelingen op de te vernietigen boten bevinden of dat er
zich onschuldige werknemers bij de betrokken installaties ophouden?

Tijd voor debat

Europa doet aan
symptoombestrijding en kijkt de andere kant op als wat betreft de
dieperliggende oorzaken van de vluchtelingenproblematiek.
Klimaatproblemen, scheefgetrokken handelsrelaties, lage
landbouwprijzen, strijd om schaarse grondstoffen en gewelddadige
conflicten zijn zelden louter lokale fenomenen, die je met militair
machtsvertoon de wereld uit helpt. Het wordt tijd dat Europa hierover
een debat voett en de eigen verantwoordelijkheden erkent en
ook aanpakt. Met een beetje ontwikkelingssamenwerking alleen komen we
er niet. Er is een structurele aanpak nodig, gebaseerd op een globale
visie op migratie.