“Er is iets begonnen en het zal niet meteen
weer stoppen.” Zo klonk de geboortekreet van burgerbeweging Hart boven Hard,
een slordig half jaar geleden. Wat begon als een spontaan initiatief van een
aantal bezorgde middenvelders groeide in geen tijd en op organische wijze uit
tot  een breed gedragen en diverse
burgerbeweging, met de Grote Parade van 29 maart als voorlopige apotheose.

Op zaterdag 9 mei blikte de beweging tijdens
de tweede “Hartslag” terug op wat ze in gang zette, maar ook vooruit naar wat
nog moet komen. Hoe beweegt Hart boven Hard zich in de politieke en
maatschappelijke context? Wat zijn de krachtsverhoudingen en de cruciale
thema’s? Hoe moeten en kunnen we verbinden, verbreden en verdiepen? En hoe
houden we het vuur brandend?

De reflectiedag ging van start met een
aantal constructief-kritische beschouwingen door Manu Claeys, boegbeeld van
burgerinitiatief Straten Generaal, die voor zijn aanbevelingen put uit de eigen
ervaring. Hij wees erop dat Hart boven Hard geen klassieke belangengroep is,
maar wel een volstrekt nieuw en mobiliserend soort burgerbeweging, die zich
profileert aan de hand van denkwerk, veldwerk en weerwerk.

Claeys wees erop dat de breedte en de diversiteit van een beweging een sterk wapen is, dat
een eigen smoel niet in de weg staat.

Daarnaast pleitte hij ervoor de collectieve
expertise goed te benutten, omdat die een alternatief kan bieden voor de
autoritaire expertise. Kennis is essentieel om te overleven. Weerwerk bieden moet door doordachte en
wervende tegenvoorstellen te formuleren. 

Tenslotte wees hij op het belang van
mobiliseren door actieve participatie. Burgerbewegingen richten zich niet tot
kiezers, maar tot burgers die dissidentie willen tonen en actief willen participeren.

Hij sloot af met een overtuigd “Volhouden
is de boodschap.”

Strategie

De rest van de voormiddag werd er in diverse werkgroepen nagedacht rond verschillende thema’s, zoals diversiteit, actie en de lokale werking.

Een van de drukst bijgewoonde werkgroepen
was die rond strategie. Hoe moet de beweging verder na de Grote Parade? Welke
concrete strategieën en partnerschappen zijn daarvoor nodig?

Veel aandacht ging naar de tegenstellingen
die eigen zijn aan een diverse burgerbeweging als Hart boven Hard: een breed samenlevingsmodel versus heldere,
concrete doelstellingen; harde en directe actie versus zachte waarden en lange
adem; bruggen naar de politiek of van onderuit een eigen, parallel systeem
creëren. Hoe vallen die schijnbare tegenstellingen te verenigen in een
helder verhaal? Daarnaast werd er gereflecteerd over hoe de beschikbare
expertise die binnen de beweging aanwezig is, beter en concreter
benut kan worden. De nood aan kennis en onderbouwing, waar Manu Claeys al naar verwees, kwam
ook hier ruim aan bod.

Hart boven Hard biedt onderdak

Socioloog en hoogleraar Luc Huyse mocht het namiddaggedeelte
inleiden met een lezing over de toekomst van de beweging en putte hiervoor onder meer uit
zijn boek De Democratie Voorbij.

In welk maatschappelijk politiek klimaat moet
Hart boven Hard de komende jaren werken? Welke agenda streeft de beweging na?

Huyse ziet drie evoluties die tot een
ontwaarding van de democratie leiden.

–     De invasie van de marktlogica in
de politiek en in de samenleving in het het algemeen, met als inzet liberaliseren,
privatiseren en het ontvetten van de overheid. Hij noemt het “het ondernemingsmodel als gps
voor de samenleving”.

–    Ten tweede ziet hij een risicovolle invulling van
de begrippen democratie en democratisch burgerschap. Men herleidt burgers tot individuen die
rechtstreeks door de politiek worden aangesproken. Alles wat tussen de burger
en de politiek staat, wordt dan overbodig. Geïsoleerde burgers zijn bovendien
kwetsbare burgers. Daarnaast worden burgers herleid tot consumenten, in plaats
van coproducenten van de samenleving. De participatiemaatschappij
stelt zelfredzaamheid als hoogste doel. Waar de overheid terugtreedt en
zelfhulp faalt, dringt de markt echter binnen.

–    Tenslotte  hekelt hij de idee van verkiezingen als hart van de
democratie: eens de stem van de kiezer is gegeven, is het aan de verkozenen om
te doen wat hem of haar is opgedragen. Dat houdt in dat spreken en gehoord
worden tussen verkiezingen in niet meer aan de orde is. Burgerinitiatief wordt
zo al snel beschouwd als ondemocratisch.

Gelukkig ziet Huyse
ook reden tot optimisme. De Grote Parade was daarvan een sprekend voorbeeld en
breekt met de tradities van vroegere burgerinitiatieven.

Hart boven Hard
bouwt een brug, een “overkapping”, tussen honderden organisaties en individuen die
waardevol zijn, maar bruggen nodig hebben om te floreren. Hart boven Hard biedt
onderdak.

Hart boven Hard
kan de beweging zijn die voortdurend en onafgelaten hamert op de alternatieven
en illustreert dat solidariteit niet dood is. 

Tenslotte pleit
hij ervoor dat Hart boven Hard een uniek plek inneemt, door op grote schaal en
breed te werken aan inburgering van elke burger. We zijn allemaal aan
inburgering en herinburgering toe, aan een herontdekking van wat democratisch
burgerschap betekent. Dit soort
inburgering moet van onderaan beginnen en is een moeizaam en langzaam proces
dat op lokaal niveau begint.

      Springlevend

De denkdag sloot af met een panelgesprek waarin sprekers uit het brede middenveld zich bogen
over het politieke perspectief van de burgerbeweging.

Als deze reflectiedag iets duidelijk maakte, dan wel dat Hart boven Hard nog veel denk-, veld en weerwerk voor de boeg heeft, maar het enthousiasme en de motivatie zijn in ieder geval springlevend.