Geachte
leden van de overlegcommissie Stedenbouw
van de Stad Brussel

Ik schrijf
u deze brief als voormalig leraar in
de gevangenis van Sint-Gillis. Een
van de drie Brusselse gevangenissen,
die de
gevangenisautoriteiten willen sluiten en vervangen door een
mega-gevangenis in Haren.

Ik
heb eerlijk gezegd nog nooit te maken gehad met de
Overlegcommissie Stedenbouw.
Maar u blijkt
voor de inwoners van Brussel een van de
weinige overblijvende democratische
wegen te zijn
om hun stem te laten horen. Waarvoor dank.

Over
de democratie in deze zaak wil ik graag nog drie dingen kwijt.

Vooreerst
is de stem van diegenen die het meest betrokken zijn in deze zaak –
die van de gedetineerden en hun families – van in het begin
volkomen gebannen uit de hele discussie rond het Masterplan
2008-2016. Met mijn brief wil dan ook een stem geven aan die
stemlozen.

Ten tweede, ontvangen we, terwijl u een raadpleging
organiseert, bijna wekelijks berichten, die ons zeggen dat inzake de
bouw van Haren, alles al beslist is. Dat er niet zal worden
teruggekomen op genomen beslissingen. Dienen die berichten om de
mensen te ontmoedigen om zich nog te laten horen ? Bestaat de
democratie er vandaag alleen nog in om “de modaliteiten van wat al
vaststaat” wat bij te stellen?

Zo
lees ik in het Jusitieplan van minister Geens¹,
dat dateert van maart 2015, dat zowel “de
uitbreiding als de
renovatie van de
gevangenissen zal
worden voortgezet door het
uitvoeren van de bestaande Masterplan.” En, vooral, dat
er werk zal gemaakt worden van “de
prioritaire
realisatie van de gevangenissen in Haren,
Dendermonde en Merksplas. “(Punt 303 van het Plan).

Ik
lees ook in de pers dat er op de gemeenteraad van Sint-Gillis, al
volop gediscussieerd over wat er na de sluiting van de gevangenis van
Sint-Gillis komt”. Zo wordt overwogen om een deel van de gevangenis
te klasseren als “historisch erfgoed”. En een ander deel wil men
omvormen tot “woningen, een school of een kinderdagverblijf”. Dat
alles, “in de hoop” (sic!), zoals burgemeester Piqué het
verwoordde, dat er geen vastgoedproject van zal gemaakt worden.

Tenslotte.
“De werken zullen starten zodra de
vergunningen rechtsgeldig zijn”, zo lezen we op de website
van het ministerie van justitie².
Maar intussen werden er, zonder rechtsgeldige vergunning al bomen
omgehakt. Er werd een metalen omheining geplaatst en een betonnen pad
naast de fabrieken Wanson werd opgeruimd. Een onderaanneming die
werkt voor de Regie van de gebouwen liet begin mei al grondstalen
nemen op het terrein van de toekomstige gevangenis.

Er
is reden om te twijfelen aan de wil van de autoriteiten om een
echte democratische raadpleging te organiseren die ook zijn
effect zal hebben. We hopen maar dat we als burgers niet aan het
meespelen zijn in een democratische farce.

Avant-gardisme

Geachte
leden van de commissie,

De
argumenten om het kleine, groene Haren te beschermen tegen nog maar
eens een nieuwe megalomane inplanting zijn u voldoende bekend. Ze
zijn door anderen met verve ontwikkeld. Net als de bezwaren van een
groep architecten tegen het idee zelf om een “gevangenisdorp” te
bouwen.

Zelf
wil ik graag nog drie redenen aanhalen die aantonen waarom zich
radicaal verzetten tegen de bouw van een nieuwe gevangenis in Brussel
niet alleen een kwestie van gezond verstand is, maar een
maatschappelijke plicht.

Ten eerste wil ik het “humanitaire
argument” tegenspreken. Dat stelt dat zowel de sluiting van de drie
gevangenissen als de bouw van de nieuwe in Haren gebeurt voor het
welzijn van de gedetineerden.

Het
Masterplan 2008-2016, waarvan de bouw in Haren deel uitmaakt, zou het
antwoord zijn op, ik citeer, “de
overbevolkte en
bouwvallige gevangenissen en
een meer humane gevangenisinfrastructuur creëren”. Het
enige argument voor het bouwen in Haren was, en is nog steeds, de
verouderde staat van de drie gevangenissen in Brussel. Zo besliste de
Ministerraad op 14 december 2010 tot, ik citeer, : “Het
sluiten in 2016
van de verouderde
gevangenissen in Vorst,
Sint-Gillis en Berkendael.
Deze zullen
worden vervangen door een
nieuwe instelling in Haren”. Op de website
nieuwegevangenissen.be staat de bouw van Haren onder de rubriek
“Nieuwe instellingen – vervanging van verouderde inrichtingen”

Ik
wil aantonen dat de echte problemen van deze verouderde gevangenissen
elders liggen.

Ten tweede, stel ik dat de bouw van een nieuwe
gevangenis geen antwoord biedt op de sociale problemen waarmee
Brussel wordt geconfronteerd. Terwijl ik deze regels schrijf,
beëindigde het Dertiende congres van de Verenigde Naties over
misdaadpreventie en strafrechtspleging zijn werkzaamheden.³.
In de conclusies beveelt het Congres alle staten aan om “hun aantal
gevangenen te verminderen”. Om oplossingen te vinden die de
overbevolking van de gevangenissen tegengaan door de ontwikkeling van
oplossingen “buiten de gevangenis”. Het beveelt aan om een
“sociaal beleid en sociale programma’s te ontwikkelen en uit te
wisselen, die criminaliteit en geweld doen dalen”. Deze oproep is
niet alleen bedoeld voor de VS of voor Rusland. Hij geldt ook voor
België en in het bijzonder voor Brussel.

Tot slot, als het
niet de gevangenen en evenmin de Brusselse volkswijken zijn, die
profiteren van de bouw van nieuwe gevangenissen, wie profiteert er
dan wel ? De bouw van de nieuwe gevangenissen betekent een nieuwe en
belangrijke stap in de privatisering van de openbare diensten.

De
honderden miljoenen euro die voorzien zijn voor de bouw, de huur en
voor de dienstensector die deze gevangenissen moeten bedienen, zullen
door de staat aan de privé-fabrikanten van deze nieuwe gevangenissen
worden betaald. Het zijn deze privéondernemingen, die lange termijn
contracten binnenrijven en zich verzekeren van enorme winsten. De
bouw van een mega-gevangenis in Haren moet ook dienen om het
internationale prestige van Brussel te vergroten. Brussel zal zo niet
alleen het nieuwe mastodont NAVO-hoofdkwartier en een faraonische
Europese wijk op zijn grondgebied hebben, maar ook een heus
“gevangenisdorp” uitgerust met een hypermoderne en
geavanceerde technologie.

Als
u denkt dat ik overdrijf, hoeft u er maar op na te kijken hoe de
nieuwe gevangenis van Beveren op internationaal niveau wordt
gepromoot als een voorbeeld van Belgisch avant-gardisme inzake
gevangenisbouw. Voor Haren mag men zich aan hetzelfde en nog veel
meer verwachten.

Ik
pleit ervoor om de honderden miljoenen euro’s te investeren in het
onderwijs, de gezondheid, de psychosociale bijstand, de sport en de
cultuur in onze gevangenissen. De situatie is op dit vlak, sinds
decennia. gewoon catastrofaal Het recente verslag van de CAAP voor
de periode 2013-2014 toont aan dat er op dat vlak niets is
veranderd.

Eerste punt: de vervallen staat van de
gevangenis van Sint-Gillis, een staatsleugen

U
denkt wellicht dat u te maken hebt met een liefhebber of een
nostalgicus voor “oude gevangenissen”. Dat is helemaal niet zo.
Een gevangenis, oud of nieuw, is voor mij een opeenstapeling van
pijn, revolte en sociale miserie. Maar dit reikt verder dan de
discussie, die ons hier bezighoudt. Waar ik me in deze tegen verzet
is de voorstelling van de gevangenis van Sint-Gillis als een
“verouderde, ongezonde gevangenis”, die ons bijna moreel
verplicht om een nieuwe gevangenis te bouwen. In werkelijkheid
is het precies andersom.

Het
uitgangspunt in de bouw van Haren is niét het welzijn van de
gedetineerden in Sint-Gillis. Om de bouw van Haren te kunnen verkopen
moet Sint-Gillis wel verouderd, ongezond en dus onmenselijk en wat
weet ik allemaal meer zijn. Om de drie huidige gevangenissen uit de
stad te kunnen verbannen, moeten ze voorgesteld worden als
gevangenissen, die zo goed als op instorten staan. Om de mond te
snoeren van diegenen die gevoelig zijn voor de situatie van de
gevangenen, maar die zich tegelijk willen verzetten tegen de bouw van
een nieuwe gevangenis, wordt het argument van de veroudering
opgevoerd. In het nieuwe gevangenis-vakantiedorp van Haren zal het er
immers allemaal zoveel beter aan toegaan. Wie durft daar iets op
tegen te hebben ?
Die
manier van werken is ronduit volksbedrog.

De
problemen van de gevangenis van Sint-Gillis zitten niet in “de
facade” of in “het gebouw”.

Ik
baseer me hiervoor op mijn eigen ervaring als leraar in de lokalen
van de vleugels C en A in deze gevangenis. Of op mijn bezoeken van
gevangenen op cel. Of op mijn gesprekken met gevangenen, die
doorgingen in de gang van de gevangenis. Ik daag de
gevangenisautoriteiten uit om een ?opiniepeiling te houden onder de
verenigingen die actief zijn in de gevangenis, onder het personeel,
onder de gevangenen en hun families. Zij zullen u vertellen dat ze de
voorkeur geven aan de oude gevangenis van Sint-Gillis boven een
aseptische nieuwbouw in Haren. En zij zullen vooral en heel zeker met
een heel ander lijstje van problemen aankomen, die de discussie over
“het gebouw” wil verborgen houden.

Er
werden enorme vernieuwingswerken verricht in de gevangenis van
Sint-Gillis tijdens de afgelopen jaren. Ik neem hiervoor de eigen
publicaties van de Belgische overheid als getuige. Die dateren uit
2012⁴
. Dat wil zeggen, ze dateren van twee jaar na de beslissing tot
sluiting van Sint-Gillis. Ik geef u hieronder enkele lange citaten
die duidelijk maken waarover het gaat. Het loont de moeite hierbij
stil te staan en het geheel erop na te lezen op de site van
nieuwegevangenissen.be.

Vooreerst
lezen we daar dat “vier
cellenvleugels werden gerenoveerd voor 2009”, en dat de
renovatie van vleugel B startte “in april 2009 en werd afgerond
in 2012”. Het ging niet alleen om renovatie, ook “de
celcapaciteit werd uitgebreid.” Vleugel B bevat nu
“100 eenpersoonscellen, 4
polyvalente zalen, 3 wachtzalen, 5 kantoorruimten en 18 douches.”

En
verder:

“De hele draagstructuur werd blootgelegd en
gecontroleerd, verstevigd en afgestemd op de behoeften van de
gebruiker… Alle buitenschrijnwerk en traliewerk werd vervangen.
De daklijsten werden vervangen en de regenafvoerbuizen zijn nu van
beneden tot aan de eerste verdieping in de gevel verwerkt. Ook het
meeste binnenschrijnwerk werd vervangen.”

(…)
“volledige vernieuwing van de
sanitaire voorzieningen. Nieuwe douches.. Convectors
vervangen..elektrische
installaties vernieuwd..
nieuw
branddetectiesysteem geïnstalleerd.” Dan
volgde de afwerking : “vloeren, bepleistering, schilderen,
rookafvoersysteem..” “De
cellen zijn voorzien van een wastafel en toilet. De vensters hebben
een vast en een beweegbaar gedeelte met fijn mazennet. Hierdoor
kunnen geen voorwerpen meer naar buiten gegooid worden. De meeste
celdeuren en alle sloten werden vernieuwd. de sfeer doet allesbehalve
kil aan.. kleur zorgt voor de nodige warmte en intimiteit en
rustgevend effect.”

De
werken waren “zwaar”,
leest men op de site, om ervoor te zorgen dat de vleugel “aan
alle normen en reglementeringen van een moderne gevangenis zou
voldoen, onder andere op het vlak van hygiëne en comfort.”
Een zin die de moeite loont om nog eens te herlezen.

De
werken in vleugel B hebben de gevangeniscapaciteit in Sint-Gillis met
100 cellen vergroot. Maar daarbovenop hebben de
gevangenisautoriteiten van de gelegenheid gebruik gemaakt om een
nieuw gebouw toe te voegen aan de gevangenis, een soort Amerikaanse
high-security unit van “zes cellen
voor de meest agressieve gedetineerden.” “Daar
oogt het geheel vrij kaal”, kan men lezen. “Er is daglichtinval
van boven en dubbelstroomventilatie (een must voor dergelijke
afzonderingscellen). Elke cel heeft een bed in beton, een inox toilet
met spoeling aan de buitenkant en een “Amerikaanse” deur
met een luik om de gedetineerden handboeien aan te reiken. Alles is
volledig uitgevoerd in glad beton; een douchehoek; twee kamers voor
gesprekken met advocaten, acht
individuele wandelingen in open lucht voor weerspannige
gedetineerden. De wandelingen zijn voorzien van tralies en de netten
tussen de individuele koeren vermijden elk contact tussen de
gedetineerden. Een
toezichtcentrum met een zicht van 360° op de individuele en
gemeenschappelijke wandelingen”.

Tot
zover de site voor informatie en diensten van de overheid. Allemaal
bevestigd in het jaarverslag 2012 over de Hulp- en Dienstverlening
aan Gedetineerden in de Brusselse gevangenissen Sint-Gillis, Vorst en
Berkendael : “In 2012 werd de
renovatie van de gevangenis van Sint-Gillis na 20 jaar werken
volledig afgerond en kwamen er een honderdtal cellen bij.”⁵

Ofwel
is wat bovenstaat over vernieuwing én zelfs uitbreiding alleen maar
hol gepraat. Ofwel is dit allemaal waar, en dan vraag je je af: wat
met het argument “vervallen” en ongezond”? Hetgeen helemaal
niet betekent dat de gevangenis van Sint-Gillis omgetoverd werd tot
een aangename plaats om te verblijven. Maar als de gemeenteraad van
Sint-Gillis in dit gebouw een school, een crêche, appartementen, of
zelfs, “we hopen natuurlijk van niet”, een vier sterren hotel zou
willen installeren, waarom zou deze gevangenis dan niet verder kunnen
worden omgebouwd tot een plaats waar gedetineerden in menswaardige
omstandigheden kunnen verblijven ?

U weet wellicht ook dat de
gevangenis van Sint-Gillis, samen met die van Brugge, de enige is in
België, die een Geneeskundig Heelkundig Centrum (CMC) voor
gedetineerden huisvest. Dat Centrum wordt gebruikt voor gedetineerden
uit het hele land.

In
2003 kon men in de pers lezen dat dit “medisch-chirurgisch
centrum zich in een schrikwekkende toestand van verval bevond”.⁶
Het centrum werd gesloten voor renovatiewerken en in 2006 werd het
heropend⁷
door toenmalig minister van justitie Onckelinx : “ Zeven
extra cipiers werden aangeworven voor het vernieuwde medisch centrum,
dat niet alleen dient voor de zeshonderd gevangenen in Sint-Gillis,
maar ook voor de andere Brusselse en Waalse gevangenissen. De
renovatie heeft twee miljoen euro gekost.”⁸

Spreken
we nog altijd over de verouderde, ongezonde gevangenis van
Sint-Gillis ?

Om
welke reden, behalve de wil om een ??gevangenisdorp buiten
Brussel te bouwen, kan men verdedigen dat dit allemaal moet
verdwijnen en dat al dit geld voor niets diende ?

De echte
problemen van de gevangenis van Sint-Gillis (en die van Vorst) liggen
elders.

Ten
eerste, zijn deze gevangenissen in hoofdzaak arresthuizen. Dat wil
zeggen dat het grootste deel van de gevangenisbevolking er bestaat
uit gevangenen in voorlopige hechtenis in afwachting van een proces.
Of uit gevangenen die wachten op hun proces voor het Hof van beroep
of cassatie. In die arresthuizen, zo stelt Didier Fassin in zijn werk
De schaduw van de wereld⁹
“kristalliseert
zich de essentie van de gevangenisproblematiek. Het zijn de
arresthuizen, die de totale last dragen, veroorzaakt
door de overbevolking van de
gevangenissen.” Dat geldt op dezelfde manier voor de
situatie in België, waar het percentage van mensen in voorlopige
hechtenis zelfs hoger ligt dan in Frankrijk. De laatste cijfers van
de Raad van Europa (2015),¹⁰
geven aan dat in België 26,2% van de gevangenen opgesloten zit
zonder definitieve uitspraak in een proces, terwijl dat in Frankrijk
gaat om 21,4%.

Ten
tweede, de gevangeniscondities en de levensomstandigheden in de
arresthuizen zijn over het algemeen tien keer slechter dan die in
strafhuizen, de gevangenissen waar men zijn straf uitzit. Dit
betekent: geen respect voor het principe van één gedetineerde per
cel; 22 tot 23 uur op 24 op cel; geen of nauwelijks toegang tot werk
binnen de gevangenis, of tot het volgen van een beroepsopleiding of
tot het volgen van onderwijs, sport of culturele activiteiten. Met
een bijna zekerheid om niet geholpen te worden door een sociale
dienst, die de hoeveelheid dossiers niet de baas kunnen. Zoals Didier
Fassin terecht stelt : “Structureel
gezien zijn de
omstandigheden in de arresthuizen
voor een
verdachte, die er jaren kan
verblijven in afwachting van
een proces
of een beroep,
in veel opzichten minder gunstig is dan voor
die van een
veroordeelde.” En
hij citeert een directeur van een gevangenis die stelt dat de
overbevolking in de arresthuizen “het
eerste institutionele geweld is
dat de staat toepast
op de gevangenissen.”

Dit
institutionele geweld heeft zijn vervolg in het gewelddadige gedrag
van sommige bewakers en op dat van de politiediensten in de
gevangenis. Het is u zeker niet onbekend dat op 23 april 2015, negen
politieagenten in Brussel voor de rechtbank terecht stonden voor het
geweld tegen gedetineerden in de gevangenis van Vorst. Uitspraak in
deze zaak volgt op 28 mei. In januari en april van vorig jaar
publiceerde ik, op verzoek van gevangenen, twee klachten van in
totaal 43 gevangenen uit Vorst (ondertekend met naam, geboortedatum
en celnummers). Het ging om klachten tegen geweld en misbruiken, die
ze moesten ondergaan vanwege sommige gevangenisbewakers.¹¹
Vorige week werd een gerechtelijk onderzoek geopend tegen een groep
bewakers van vleugel D, bijgenaamd de “SS”.¹²
“Omwille van ernstig
en herhaaldelijk
geweld tegen gedetineerden,” zo zei de woordvoerder van
het parket. Volgens de Commissie van Toezicht van de gevangenis van
Vorst gaat het om praktijken (vernedering, intimidatie, fysiek
mishandeling..), “die al
jaren aan de gang zijn”.

Wie zich bekommert om het
welzijn van de gevangenen, zal het niet vinden in een nieuwe plaats.
Wel in de aanpak van bovengenoemde problemen.

Het
aantal gevangenen moet radikaal verminderd worden. Met als doel: de
overbevolking in de gevangenissen stoppen, die ondermeer veroorzaakt
wordt door het systematische gebruik van de voorlopige hechtenis;
gevangenen die in de psychiatrische annexen zitten, moeten worden
overgebracht naar zorgcentra; zieke en oude gevangenen, vrouwen en
anderen gedetineerden, die geen gevaar voor de samenleving vormen
moeten worden vrijgelaten; de fameuze wet Dupont over de rechten van
de gedetineerden, die tot op heden voor het grootste deel dode letter
blijft, moet in voege treden door het op de letter toepassen van de
fundamentele rechten van gevangenen, ook in deze arresthuizen.

Tweede
punt: verzorgingsstaat of strafstaat: te veel
gedetineerden of te weinig gevangenissen?

Het keerpunt
naar meer gedetineerden en gevangenissen in België situeert zich,
net als in de meeste Europese landen, in het laatste kwartaal van
vorige eeuw. Sindsdien is het aantal gevangenen alleen maar
toegenomen, en worden alle records op dat vlak jaar na jaar gebroken.
Van 5.176 gedetineerden in 1980 naar 10.320 in 2009, 11.330 in 2012
en 12.697 in 2013. ¹³

Tussen
2003 en 2013 steeg de gevangenispopulatie in België met 35,6%.
Bedroeg het aantal mensen in detentie 93,5 op 100.000 personen in
2010, dan was dit 113,8 in 2013. In plaats van het oplossen van –
vaak complexe – problemen van armoede en racisme en delinquentie,
kozen de opeenvolgende regeringen ervoor om de armen te straffen.
Want, welke bevolkingsgroepen worden er geviseerd ? Zoals Didier
Fassin stelt : “De gevangenis
als oplossing
richt zich prioritair tegen
de sociaal achtergestelde en
etnisch gediscrimineerde bevolkingsgroepen, vooral in tijden van
economische crisis en
groeiende ongelijkheid.”

75%
van de gevangenisbevolking in België komt uit een familie waar de
vader arbeider, werkloos of onbekend is. Zet gewoon eens één voet
in de gevangenis van Sint-Gillis, Vorst of Berkendael om vast te
stellen hoe de “etnisch gediscrimineerde bevolkingsgroepen”
oververtegenwoordigd zijn in de bevolkingspopulatie. Als ik ging
lesgeven in de gevangenis, kwam ik soms voorbij de rij geboeide
gevangenen, die in de gang van de gevangenis wachten om vervoerd te
worden naar een zitting van hun proces. Met het aantal mensen van
migrantenorigine in deze rijen, was het alsof ik me in de Verenigde
Staten bevond, waar het de zwarten zijn die buiten die
buitenproportioneel vertegenwoordigd zijn in de
gevangenisbevolking.

In mei 2009 ontmoette ik de minister van
Justitie Stefaan De Clerck bij de ingang van zijn activiteit “Prison
Make ‘, waar hij het bewuste Masterplan lanceerde. Het was het jaar
waarin de twintigste verjaardag van het Brussels Gewest gevierd werd.
Het jaar ook, waarin sociologen van de ULB, met de Koning
Boudewijnstichting, een studie publiceerde over schoolprestaties van
15 jarigen in 57 landen. Hun conclusies voor België, en vooral voor
Brussel, waren vernietigend : “Geen
enkele ander geïndustrialiseerd land heeft zo’n grote kloof tussen
studenten afkomstig uit
allochtone gezinnen en de
anderen. De
resultaten, die door
studenten van buitenlandse afkomst behaald
worden, zijn onder de laagste
in de ontwikkelde wereld.” Dus had ik daar een korte
gedachtewisseling over met de minister. Ik vertelde hem dat Brussel
geen nieuwe gevangenis, maar een masterplan nodig heeft voor de
volkswijken. Een plan dat banen, scholen, ziekenhuizen en woningen
creëert. En hij antwoordde me : “Dat is niet mijn
verantwoordelijkheid, mijn collega’s houden zich bezig met deze
zaken.”

Die
weigering om een band te maken tussen de verschijnselen is gewoon om
wanhopig van te worden. En wat blijkt ? Zeven jaar na ons gesprek
tellen we vier nieuwe gevangenissen meer in het land.¹⁴
Maar de situatie op sociaal vlak is op hetzelfde punt, zoniet
slechter. Zo blijkt uit cijfers van het ministerie van Economie van
december 2014 dat zeven (!) Brusselse gemeenten zich in de top tien
van de armste gemeenten in België bevinden. ¹⁵

Ik
kan er lukraak een paar citaten uit de pers van de afgelopen jaren
aan toevoegen die gaan over de situatie van Brusselse jongeren op de
arbeidsmarkt. Die spreken ronduit over “de
verloren generatie van Brussel.” Zoals : “De
meest zorgwekkende statistiek is
misschien die
van
Brussel waaruit blijkt
dat 35% van de 0-17-jarigen
er opgroeien
in families zonder
inkomen uit arbeid …”. Of over “het
effect van de endemische werkloosheid in het Brusselse
op het toenemende geweld.”
Of “Molenbeek heeft
het dramatische cijfer
van 40% jeugdwerkloosheid!
Geen enkele andere Europese hoofdstad heeft een dergelijke record.
Sinds 2000 is het onmogelijk
voor Brussel om onder het
niveau van 30%
jeugdwerkloosheid te dalen.
Dit is meer dan het dubbele van Vlaanderen en meer dan het Europese
gemiddelde. ” Ik zou er de groeiende nood aan
huisvesting, crèches en scholen kunnen aan toevoegen.

Is
men nog ernstig als men stelt dat Brussel
een nieuwe mega-gevangenis nodig heeft?
Het lijkt sterk op Amerikaanse toestanden, waar nieuwe gevangenissen
promoot worden als toekomstperspectief voor de jongeren zonder
toekomst. Daar luidt het : “three
meals and a cot” (in
een gevangenis krijg je tenminste drie maaltijden en heb je een bed).
De schandalige
publiciteit voor de nieuwe “gevangenissen-vier sterren hotels
en/of gevangenisdorpen”
– zowel van de kant van de politieke wereld als
vanwege de gevangenis
autoriteiten en
de betrokken ondernemingen – doen
me hieraan denken. 

Tenslotte,
de echte problemen in gevangenissen zitten
binnen de
gevangenissen en
niet in hun gevels

Gevangenissen
zijn een
concentratie van ziektes.
In november 2013 werden
in het Belgische
parlement de Staten-Generaal van de gevangenis gehouden
op initiatief van de
Centrale Toezichtsraad voor
het gevangeniswezen. Professor
Cosyns, hoogleraar aan
het Universitair
Forensisch Centrum (UFC) in Antwerpen, gaf
er een uiteenzetting
over de
gezondheidssituatie in
de Belgische gevangenissen. Hij stelde
dat het aantal
tuberculosegevallen
er 16 keer meer
voorkomt dan in de rest van
het land. AIDS 5 keer meer.
Hepatitis
C 7 keer meer.
Psychoses
5 keer meer.
Zelfmoord
6 keer meer. Problemen
met alcohol of andere
drugs 7 keer meer.
Ervaring
met het gebruik van
heroïne 54 keer meer.

Niet
later dan
zes maanden na die
conferentie, leerden
we dat deze dramatische situatie gewoon niet aangepakt
kan worden. Vierhonderd
onafhankelijke artsen, die werkzaam zijn in de
gevangenissen, gingen
toen in
staking voor bijna drie weken. Omdat
ze “slecht
of niet betaald worden,
niet
gerespecteerd worden,
opgebrand
zijn
….” ¹⁶
Artsen worden gewoon
maandenlang niet
betaald omwille van
ernstige besparingen in
de sector. Over “de
wetten die gelijkwaardige
gezondheidszorg moeten
garanderen
voor gevangenen,”
zeggen de artsen : “dit
zijn mooie principes die slecht worden uitgevoerd, want
het
geld is de prioriteit en besparingen gaan
boven de
wetten. “

Het
gaat niet
alleen over de artsen.
Voor de 6000
gevangenen in
Brussel en Wallonië, zijn er slechts acht
voltijdse equivalenten
die zich
bezighouden met preventie en
bevordering van de gezondheid. In
Lantin (momenteel de grootste gevangenis in België, die
alleen door Haren zal
worden voorbijgestoken),
zijn er slechts twee
psychologen voor meer dan duizend gevangenen. De
wachtlijst voor psychologische steun is
er vier
tot vijf maand.
Voor de meer
dan 700 gevangenen in
Ittre (gebouwd
in 2002)
en Nijvel (volledig gerenoveerd en uitgebreid met twee nieuwe
vleugels in de jaren 1990), kan de wachtlijst een
jaar overtreffen! Dit
alles kunt u lezen in het recente rapport van 47 professionele
verenigingen, die verenigd
zijn in de CAAP, en die actief
zijn in de 18 gevangenissen van Brussel en Wallonië. ¹⁷

Deze
verenigingen houden
zich bezig met opleiding,
gezondheid, psychosociale ondersteuning, cultuur, sport en
de voorbereiding op
vrijlating. Wat de sector onderwijs betreft, zegt
het rapport dat
een derde van de 6.000 gevangenen analfabeet is,
45% van de gedetineerden heeft
geen diploma van
lager onderwijs, 19%
heeft alleen een
diploma van
het lager middelbaar, 4%
een diploma
hoger middelbaar. 75% van de gevangenen heeft
geen enkele
kwalificatie. De
bevindingen van dit rapport zijn
zonder genade : er zijn
geen of onvoldoende middelen
en personeel; er is
geen gemeenschappelijk
opleidingsaanbod in de
verschillende gevangenissen;
er is geen erkenning
van het belang van hun
werk, wat kan gaan tot
een vlakaf weigeren van de toegang.

Zo
zijn er
voor de 2000
analfabeten in totaal
van 354 plaatsen in
de klassen alfabetisering
en alfa/vreemde
talen. Voor de 4500
gevangenen zonder diploma, zijn
er in de klassen voor
algemeen onderwijs
plaatsen voor 16%
onder hen.
De situatie is erger
op het vlak van de
beroepsopleiding waar
er slechts plaats
is voor 6,8% van de
gedetineerden.
 
Geachte
leden van de commissie,

Wie
geconfronteerd wordt
met de schokkende
realiteit van
de gevangenissen,
zal het met me eens
zijn : het bouwen van
meer en nieuwe
gevangenissen is
niet het antwoord op de
maatschappelijke
problemen in onze samenleving, noch
op de problemen van de
gevangenen in onze
overbevolkte gevangenissen.
In
plaats van te zorgen voor gevels en façades, zal een
“Neen aan de bouw van
Haren” de betrokken
autoriteiten
verplichten zich te buigen over de echte
problemen,

Hoogachtend,
Luk Vervaet

1http://www.koengeens.be/justitieplan

2http://nieuwegevangenissen.be/nl/niews/haren-brussel-nieuwe-gevangenis/haren-verlenging-van-het-openbaar-onderzoek-tot-8-mei-2015

3Thirteenth
United Nations Congress on Crime Prevention and Criminal Justice ,
Doha, 12-19 April 2015 

4http://nieuwegevangenissen.be/nl/prison/sint-gillis-gevangenis

5http://www4wvg.vlaanderen.be/wvg/welzijnensamenleving/hulpaangedetineerden/jaarverslagen/Documents/ag_jaarverslag_strap_brussel_definitief_20130628.pdf

6

http://www.gva.be/cnt/oid234486/archief-slechte-gezondheidszorg-st-gillis-aangeklaagd

7Over
de diensten in dit medisch centrum zie :
http://www.juriscope.org/uploads/etudes/Belgique/Droit%20penal%20Prisons%20en%20Europe%20Part%201%20Droits%20des%20detenus%20Belgique2007.pdf
Pag 16.

8http://www.brusselnieuws.be/nl/nieuws/gevangenis-sint-gillis-opent-nieuw-medisch-centrum

9Didier
Fassin, L’ombre du monde, une anthropologie de la condition
carcérale, Seuil janvier 2015

10February
2015 Executive summary, Space I 2013 – Facts and Figures
http://www3.unil.ch/wpmu/space/files/2015/02/SPACE-I-2013-English.pdf

11http://familiesfriendsassociation.blogspot.be/2014/02/retour­la­prison­de­forest­les­plaintes.html
en
http://familiesfriendsassociation.blogspot.be/2014/05/nouvelle­plainte­de­25­detenus­forest.html

12http://www.lavenir.net/cnt/DMF20150427_00639671

13February
2015 Executive summary, Space I 2013 – Facts and Figures
http://www3.unil.ch/wpmu/space/files/2015/02/SPACE-I-2013-English.pdf

14De
gevangenis van Marche-en-Famenne in october 2013, die van Beveren in
februari 2014, het psychiatrisch centrum in Gent in april 2014 en de
nieuwe gevangenis in Leuze-en-Hainaut in mei 2014.

15http://www.sudinfo.be/1166896/article/2014-12-09/parmi-les-50-communes-les-plus-pauvres-de-belgique-seulement-deux-sont-situees-e

16http://www.enmarche.be/Societe/Exclusion/2014/20140320_soigner_la_prison.htm

17CAAP,
Concertation des Associations Actives dans les Prisons. 269
pagina’s : « L’offre de service faite aux détenus
dans les prisons de Wallonie et de Bruxelles, analyse 2013-2014 ».