Lieven De Cauter (foto Bart De Waele)
Opinie -

De sofismen van Bart Eeckhout

Cultuurfilosoof Lieven De Cauter vroeg in een open brief aan het Gentse kunstencentrum Campo om niet deel te nemen aan het Israël Festival te Jeruzalem. Campo ging op die vraag in. Maar Bart Eeckhout, journalist bij De Morgen, verweet De Cauter dat hij de autonomie van de kunstenaar ondermijnde. Lieven De Cauter reageert.

donderdag 7 mei 2015 17:25
Spread the love

Beste
journalist, 
Beste Bart Eeckhout,

Gelieve na te denken. Uw stuk is een opeenhoping van
sofismen en kromme redeneringen. En vooral: een lange stroom van
verdachtmakingen.

Het begint al met de
caption: ‘Onder druk schrapt het Gentse kunstencentrum Campo
alsnog zijn deelname aan het Israël Festival te Jeruzalem. Een
overwinning voor de voorstanders van een boycot, een nederlaag voor het
vrije denken.’ Waarom een boycot een nederlaag zou zijn
voor het vrije denken, zal de lezer in dit stuk niet vernemen. Ah ja,
omdat het onder druk gebeurt natuurlijk. Hoe ik daar niet zelf ben
opgekomen. Nee, meneer Eeckhout, die beslissing is door Campo in alle
vrijheid genomen. Natuurlijk, de open brieven hebben
een handje geholpen. Dat zeker. Argumentatie kan mensen tot inzicht
brengen.

Dat Campo zich
terugtrok “ gebeurde onder druk van De Cauters pas opgerichte
organisatie BACBI.” Dat is totaal tendentieus en onwaar. Het gebeurde
onder druk van medestanders, Dominique Willaert (artistiek
leider van Victoria Deluxe), Pascal Debruyne (onderzoeker UGent) en
vooral Alain Plattel (choregraaf en artistiek leider van les ballets C
de la B), die vriendelijk bedankte voor de gift aan zijn fonds dat
Palestijnse kunstenaars steunt vanwege Campo. Die
weigering maakte natuurlijk dat Campo inderdaad geen uitweg meer had,
geen alibi. Dus
BACBI heeft hier niets mee te maken.

U schrijft nog:
‘Een boycot is een legitiem en vreedzaam protestmiddel. Wie weet, als de
BACBI het ons vriendelijk zou vragen, zouden we de oproep om
activiteiten in en uit Israël te boycotten zelfs kunnen
onderschrijven’. Heel goed. Ik vraag het u nu vriendelijk, zoals ook
mijn brief aan Campo bepaald hoffelijk was. Genoteerd. U zal dus de
boycot onderschrijven als we het u vriendelijk vragen. Zeer goed. Maar
helaas: ‘Lieven De Cauter en zijn BACBI vragen het
niet vriendelijk, ze eisen instemming. Organisaties met dezelfde
bekommernis over Israël maar met een andere strategie, zoals Campo,
worden op intimiderende toon gedwongen in de boycot-pas te
lopen’. Instemming eisen? Intimiderende toon? Ik daag u uit om 1
zin uit mijn open brief die op intimiderende toon instemming eist. Eén.
Dat is gewoon Foxnews-journalistiek.

Onverdroten gaat
u verder: ‘En die aanpak loont, blijkbaar, want Campo is overstag
gegaan. “Een eendrachtige culturele sector is belangrijker dan een
mogelijke soloactie”, zegt de zakelijk leider in De Morgen.’
En dan vervolgt u in een adem. ‘Dat dat opgelegde eenheidsdenken
uitgerekend in de kunstensector doorbreekt, is pijnlijk en zorgelijk’.
Eenheidsdenken? Ik moet iets gemist hebben. Zelf ben ik niet vies van een
gedachtesprong, maar dit is er één over de Grand
Canyon. Solidariteit en boycot is geen eenheidsdenken, maar een
politieke actie. Natuurlijk dat vergt solidariteit en dus
eensgezindheid. Maar
passons, de nuance zal u toch ontgaan.

Op dit moment
van zijn gedachtegang (nu ja) aangekomen begint onze journalist te
filosoferen: ‘Van kunstenaars zou je verwachten dat ze de volledig
beschikbare ruimte om vrij te denken en met gedachten te
experimenteren benutten. Niet dat ze zelf die vrije meningsuiting
inperken onder het mom van een opgelegde ‘culturele eendracht’.’ Dit is
een sofisme. De vrijheid van de kunstenaar komt hier namelijk niets
doen. Als burger wordt hem gevraagd (vriendelijk edoch
dringend) zich te distantiëren van een misdadig regime. Dat is niet
veel gevraagd. Dat is elementair. Voor iedereen. Ook voor kunstenaars.
Zelfs al heten ze Borremans.

Ik ga nog even door met mijn
close reading.
‘Boycotten of het debat aangaan: beide methodes
hebben hun waarde, zou je denken’. Weer een sofisme: het is een boycot,
Bart, en die moet natuurlijk zo algemeen en breed mogelijk zijn. Het is
boycot én debatteren. Vrije Kunst maken én politiek
het juiste doen. Het een sluit het ander niet uit. Omdat het een met
het ander volstrekt niets te maken heeft.

‘Neen, zegt
medeboycotter Pascal Debruyne nog, kunstenaars die anders denken over
een boycot “denken dat kunstpraktijk los staat van de wereld rondom”.
(…) kunstenaars hoeven niet na te denken, dat doen experts,
zoals Debruyne, wel in hun plaats’. Dit is echt belachelijk. Alain
Plattel, die er dus de stekker uit trok, is een kunstenaar. Dus: valse
verdachtmakingen en stemmingmakerij.

Maar luister,
hier weer een groot kunstfilosoof aan het woord: ‘Het getuigt van een
nogal steriele opvatting van de maatschappelijke positie van
kunstenaars. Van hen wordt doorgaans verwacht dat ze verzet
aanwakkeren, debat stimuleren, een contrapunt aanleveren. Maar over hoe
dat verzet er dan moet uitzien, moet wel een opgelegde consensus
gerespecteerd worden. (…) Waar zit nog de paradigmaverschuivende kracht
van kunst, als al op voorhand is uitgemaakt hoe
‘de’ kunstenaar moet denken over Israël?’ Verzet aanwakkeren – hoe doe
je dat, mijn beste meneer de filosoferende journalist? Juist: door
eensgezinde actie. Heel juist. En daarnaast kan je in alle vrijheid
paradigmaverschuivende (waw) kunst blijven maken.
Toch? Het ene heeft, nogmaals, met het andere niets, maar dan ook
volstrekt niets te maken.

Denk na, meneer
de journalist, voor u dergelijke gratuite filosofietjes in naam van de
kunst en de vrije meningsuiting de wereld instuurt. Altijd bereid daar
met u openbaar van gedachten over te wisselen. Maar
dan wel graag gedachten. En geen verdachtmakingen en drogredeneringen.

prof. dr. Lieven De Cauter

cultuurfilosoof

(schrijft dit stuk in eigen naam)

take down
the paywall
steun ons nu!