Tot
enkele ogenblikken voor de dodelijke geweerschoten weerklonken,
probeerden politici waaronder Bang-Ki-Moon, familieleden van de
terdoodveroordeelden en bekende wereldburgers zoals de Filipijnse
bokser Manny Pacquiao, de Indonesische overheid te overhalen af te
zien van haar intenties.

Het leverde niets op. Erger nog, de
Indonesische president Joko Widodo kreeg het zodanig op de heupen
van de kritiek van zijn Australische ambtsgenoot dat hij al enkele
dagen weigerde ieder contact met hem weigerde.

Dat de executies zouden doorgaan, stond in de sterren
geschreven. President Joko Widodo’s positie is in eigen land
zodanig verzwakt dat hij vooral puin moet ruimen in zijn achtertuin.
En dan kan het helpen om het been stijf te houden in wat voor veel
Indonesiërs een principiële kwestie is.

De
Indonesische Obama

Nog
geen jaar geleden werd Joko Widodo verkozen omdat hij voor de
verandering stond. Iets waar de Indonesische samenleving al decennia nood
aan had. Zijn opponent in de verkiezingsstrijd, Prabowo Subianto,
ademde vooral de oude politiek uit. Hij werd door het kiespubliek
uiteindelijk afgerekend op zijn verleden als voormalig generaal die verantwoordelijk wordt geacht voor grove schendingen van
mensenrechten tijdens de anti-Shartodemonstraties in 1998. Widodo
overtuigde door zijn charisma, zijn onafhankelijkheid en -vooral-
door zijn beleid als burgemeester van de Centraal-Javaanse stad Solo
en gouverneur van Jakarta.

Zijn reputatie ging hem vooraf:
als burgemeester was hij erin geslaagd een halt toe te roepen aan de
bureaucratisering en de corruptie, twee bijna niet uit te roeien
adders in het Indonesische moeras. Niet verwonderlijk dus dat een
(met 53% weliswaar kleine) meerderheid van de Indonesiërs hem het
mandaat gaf dit recept uit te breiden naar het nationale niveau.
Kranten zagen in hem al een Aziatische Obama.

Maar
het Indonesië met zijn meer dan 200 miljoen inwoners en honderden
bevolkingsgroepen is Solo niet. Precies zijn onafhankelijke
positie maakt Widodo erg kwetsbaar. Niet alleen leidt hij een
minderheidscoalitie, ook in de eigen partij speelt hij niet de eerste
viool. Die rol is weggelegd voor Megawati Soekarnoputri, dochter van
de eerste president en zelf ook staatshoofd van 2001 tot 2004.
Volgens insiders worden de belangrijkste beslissingen steevast met
haar doorgepraat.

Widodo zelf laat het niet na Megawati te noemen
als zijn mentor – bij diverse gelegenheden zag men hem het
voorhoofd buigen voor haar, voor de enen een teken van het diepste
respect, voor de anderen eerder van onderdanigheid. Maar zelfs deze
samenhorigheid is schijn. Het voormalige staatshoofd deinst er niet
voor terug de nodige hinderpalen op de weg van Widodo te leggen. En
dus blijft het voor deze laatste wel op een erg slap koord lopen.

Quick wins

Vanuit
dit perspectief valt het dus te begrijpen dat Widodo op quick wins
rekent om zijn thuispubliek duidelijk te maken dat hij meer is dan
Megawati’s stropop. Het terechtstellen van buitenlandse drugkoeriers
is daar – jammer genoeg – één van. Vreemd genoeg eet Widodo van
twee walletjes. Wanneer buitenlandse regeringen gratie proberen te
krijgen voor hun onderdanen, zwaait Widodo met het argument dat
niemand te tornen heeft aan de soevereiniteit van zijn land. Zelf
heeft Widodo tevergeefs erg actief gelobbyd voor de vrijlating van
Indonesiërs die de doodstraf hadden gekregen in Saoedi-Arabië. Was
zijn falen een aanleiding om dan maar door te gaan met de
terechtstelling van vorige week? Niemand in Indonesië de deze
gedachte luidop durft uit te spreken!

Toch
valt iets op. Indonesië staat in de regio duidelijk niet alleen als
het aankomt op een erg strikt beleid rond narcotica. Elke
luchthaven hangt vol met affiches die de toerist waarschuwen voor de
gevolgen van het binnenbrengen van drugs. Wat die gevolgen zijn,
hebben reeds voldoende buitenlanders aan den lijve ondervonden. 

Vreemd wordt het echter als men weet dat het strikte
beleid al jaren in voege is, maar tot voor kort bijna nooit tot in
zijn uiterste en gruwelijkste consequenties werd uitgevoerd. In de 15
jaar voor Widodo werden ‘slechts’ 7 mensen terechtgesteld voor
druggerelateerde zaken. Tijdens de ambtsperiode van Widodo zijn dat
er al 14 (12 buitenlanders en 2 Indonesiërs).

Widodo zegt zich
gesterkt te voelen door een poll die nog vorige week werd afgenomen.
Circa 68% van de ondervraagden vond dat de regering moest doorgaan
met de executies. Want, zo luidt het: drugs richten in het
Indonesië van vandaag een ware ravage aan. Naar verluidt sterven er
in Indonesië elke dag 50 jongeren aan drugs.
Althans, dat is wat de president zegt. Wie deze statistieken aanlevert, wordt niet meegegeven in de officiële communiqués. Erger
nog, internationale wetenschappers wijzen zelfs op het
niet-wetenschappelijke karakter van de cijfersⁱ.

Meer betrouwbare cijfers tonen daarentegen aan dat het wel nog
meevalt met het druggebruik in Indonesië. Zo ligt het aantal
gebruikers en drugsdoden in landen als Frankrijk en de V.S.
significant hoger.

Flip-flops

Dit
harde beleid moet maskeren dat Widodo een erg hobbelig
parcours loopt. De Indonesische krant ‘The Jakarta Post’ sprak over
de flip-flops
van het recente beleidⁱⁱ.
Joko Widodo blinkt inderdaad niet uit in rechtlijnigheid. De voorbije 6
maanden regende het beslissingen die ofwel zeer zwak verdedigd
of zelfs herroepen werden. De meest in het oog springende was de verhoging
van de tegemoetkoming die hooggeplaatste ambtenaren kregen voor de
aankoop van een wagen. Een beslissing die niet erg gesmaakt werd door
een bevolking die zelf geregeld prijsstijgingen van onder meer
benzine en olie moet slikken. De verhoging werd intussen bijgesteld,
maar de president scoorde bijzonder slecht toen hij ter verdediging
zei dat een president niet alle stukken die hij ondertekent kan
lezen.

Slecht
scoren deed Widodo ook toen hij zijn medewerkers liet verklaren dat
er binnenkort geen visa-verplichtingen meer zouden zijn voor reizigers
uit zo’n 30 landen. De inkt van dit besluit was nog niet droog toen
de niet-geconsulteerde administratie aangaf dat dit haaks stond op de
immigratiewetgeving van Indonesië. Het voorval haalde de pagina’s
van enkele buitenlands kranten en liet Widodo met schaamrood op de
wangen achter.

Nog
erger werd het toen Widodo toelating gaf voor een trip van Saleh
Hussein, minister van Industrie, aan Taiwan terwijl hij zelf op het
punt stond naar China te vertrekken. Het spreekt voor zich dat de
Chinese autoriteiten not amused waren met het bezoek van een
regeringslid aan hun rivaal. Al deze blunders hebben er
onafhankelijke waarnemers al toe aangezet vraagtekens te zetten bij
Widodo’s autoriteit. Het valt nog maar af te wachten of hij zoveel
gewonnen heeft met de executies van vorige week.

Patrick
Vanden Berghe
Gewezen docent Parahyangan University – Indonesië

i
The Conversation, 5 februari 2015: ‘Indonesia uses faulty stats on
‘drug crisis’ to justify death penalty’ –
http://theconversation.com/indonesia-uses-faulty-stats-on-drug-crisis-to-justify-death-penalty-36512

ii http://www.thejakartapost.com/news/2015/04/07/policy-flip-flops-