Opinie - Ivo Flachet

Ongeziene humanitaire crisis: EU zet oorlog tegen migranten verder

Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog bedraagt het aantal vluchtelingen, asielzoekers en verplaatste personen in de hele wereld meer dan 50 miljoen. Ongeveer 1100 onder hen bevonden zich afgelopen week op de Middellandse Zee. Ze stierven. De drogredenen waarmee dat, zelfs in een splinternieuw EU-ontwerpakkoord, feitelijk wordt gedoogd, krijgen van advocaat Ivo Flachet stuk voor stuk een weerwoord.

donderdag 23 april 2015 11:55
Spread the love

Op een week tijd stierven
naar schatting 1100 vluchtelingen in de Middellandse Zee. Ze
overleefden de oversteek naar een veilige toekomst niet. Europa roept
vandaag donderdag
23 april een extra EU-top bijeen om een Europese aanpak voor te
stellen. Verschillende organisaties zoals Amnesty
International Vlaanderen, CIRÉ en Vluchtelingenwerk Vlaanderen
organiseren een stille mars onder het moto “Act. Save Lives”. Zij
roepen Europa op humanitaire actie te ondernemen en eisen het
opzetten van een grootschalige reddingsoperatie en het creëren van
veilige toegangsroutes tot Europa.

Dat een dergelijke actie
broodnodig is, blijkt uit de tien maatregelen die de Europese Commissie maandag heeft voorgesteld
evenals uit het ontwerpakkoord dat deze ochtend uitlekte via The Guardian.
De EU wil vooral inzetten op de versterking van de buitengrenzen en
het aanpakken van de mensensmokkelaars. Slechts
5000 vluchtelingen zouden worden hervestigd. Alle andere mensen die
de overtocht overleefden zouden worden teruggestuurd. Hiermee toont
de EU, in plaats van haar hart, haar onmenselijk gelaat in de aanpak
van de vluchtelingencrisis. Zal
de strijd tegen de mensensmokkelaars een oplossing bieden? En wat te
denken van het cynisme van Theo Francken die tegen de uitbreiding van
reddingsoperaties is omdat dat een “aanzuigeffect zou hebben”?

De bootrampen zijn
geen fataliteit maar het gevolg van een bewuste politiek

De
laatste vijftien jaar verdronken naar schatting 22.000 mensen. In 2014
waren dat er 3400. Dit jaar zouden al minstens 1500 migranten op die
manier gestorven zijn. De Europese en Belgische politici doen alsof
de EU-lidstaten al veel gedaan hebben en nu nog wat meer gaan doen.
De bootrampen worden voorgesteld als een fataliteit. De zee is nu
eenmaal wild, klinkt het, en aan het ‘noodlot’ is niets te doen.
Niets is minder waar.

Al jaren worden op Europees
niveau, op basis van een antimigratieverhaal, voorstellen
geblokkeerd om zoek- en reddingsoperaties in de Middellandse Zee te
organiseren. Ondanks het feit dat de UNHCR (de vluchtelingenorganisatie van de VN) daar meermaals voor gepleit heeft, werden de
nodige maatregelen niet genomen.

Erger nog. Het stopzetten
van de Italiaanse reddingsoperatie Mare Nostrum en de vervanging
ervan in november 2014 van de veel kleinere EU-operatie Triton heeft
geleid tot de voorwaarden die aan de basis liggen van de huidige
rampen. De rampen zijn dus geen fataliteit, maar het rechtstreekse gevolg van beslissingen genomen in de grijze kantoren van Europa.

Mensen redden
creëert geen aanzuigeffect

Het was de Engelse eerste minister Cameron die voor het eerst met dat argument op de proppen
kwam. Hij stelde dat het redden van mensen op boten een aanzuigeffect
tot gevolg zou hebben. De reddingsoperaties werden onder andere onder
zijn druk afgebouwd. Datzelfde argument horen we nu bij monde
van Theo Francken, staatssecretaris “voor” Asiel en Migratie.

Francken vreest dat meer
reddingsacties ook meer vluchtelingen zullen aantrekken. Deze
stelling is niet enkel uiterst cynisch en foutief, dezelfde
redenering ligt ook aan de basis van de afbouw van de redding en is
dus rechtstreeks verantwoordelijk voor de grote toename van het
aantal doden in de Middellandse zee. Dat ze foutief is, bewijzen de
feiten. Sinds het stopzetten van de, nog bescheiden,
reddingsoperatie Mare Nostrum is het aantal bootvluchtelingen enkel
toegenomen. Dat heeft alles te maken met de rampzalige
menselijke situatie van de honderdduizenden vluchtelingen in Noord-Afrika.
Er is dus geen oorzakelijk verband tussen de reddingsoperaties en het
aantal vluchtelingen. Er is wel een rechtstreeks verband tussen de
toename van het aantal verdronken vluchtelingen en het afbouwen van
de reddingsoperaties.

De staatssecretaris “voor” Asiel en Migratie stelt in feite dat het noodzakelijk is een aantal
mensen te laten verdrinken om daarmee het signaal te geven aan
andere vluchtelingen dat ze het beter niet nog eens moeten proberen,
goed wetende dat de mensen blijven vluchten. Dat blijkt immers uit de
cijfers die hij als staatssecretaris zeker kent. Blijkbaar zijn voor
hem alle middelen goed om de mogelijkheid te beperken om
internationale bescherming te kunnen krijgen, zelfs het laten
verdrinken van mensen in nood. Hetzelfde argument om nu geen
reddingsoperaties in te zetten werd vroeger gebruikt om ze af te
bouwen. Met de dodelijke gevolgen die we kennen.

“Het is de schuld
van de mensensmokkelaars”

De
Europese Commissie
kondigt versterkte
maatregelen aan om de mensensmokkelaars te bestrijden. Hun boten
zullen worden vernietigd. Natuurlijk zijn de praktijken van die
maffia verwerpelijk en moeten ze bestreden worden. Maar als die
strijd niet samengaat met het organiseren van een veilige
vluchtroute en het versterken van de asielsystemen zowel ter plaatse
via de UNHCR als in de EU-landen, zal het enkel tot gevolg hebben dat
de vluchtelingen helemaal niet meer kunnen vluchten.

Volgens
het UNHCR bedraagt het aantal vluchtelingen, asielzoekers en
verplaatste personen in de hele wereld meer dan 50 miljoen. Dat is voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog.

Dirk Van den Bulck, de
Commissaris voor de Vluchtelingen en de Staatlozen in België
verklaarde in januari 2015 dat “bijna
de helft van alle asielonderzoeken door het CGVS in 2014 leidde tot
de toekenning van een beschermingsstatus. Gezien de ernst en de
nabijheid tot Europa van ernstige oorlogs- en conflictsituaties,
moeten we er op voorbereid zijn dat dit aantal de komende jaren
minstens op hetzelfde niveau zal blijven.”

De
beschermingsgraad bedraagt zelfs 98% voor de Syrische vluchtelingen.
Op voorwaarde dat je levend tot in België geraakt. Al deze mensen
konden niet anders dan een beroep doen op smokkelaars. Er bestaat
namelijk geen andere manier voor hen om naar Europa te kunnen komen
en hier internationale bescherming te vragen. Bij de verongelukte
bootvluchtelingen van de laatste dagen waren velen afkomstig uit
Syrië. Zij zouden zeer waarschijnlijk internationale bescherming
hebben gekregen indien ze hun reis hadden overleefd.

Het
recht op asiel en internationale bescherming tegen oorlog en
willekeurig geweld mag gaan papieren recht zijn. Het moet in de
praktijk kunnen worden bekomen. Als de strijd tegen de
mensensmokkelaars niet samengaat met het organiseren van veilige
routes en hervestigingsprogramma’s, dan komt die strijd neer op het in
de praktijk onmogelijk maken om asiel aan te vragen met
alle gevolgen van dien.

Het is bovendien een
illusie te denken dat de strijd tegen de smokkelaars een einde kan
maken aan de quasi dagelijkse drama’s die zich in de Middellandse Zee afspelen.

EU-landen kunnen en
moeten veel meer doen

Naast de versterkte controle
op de buitengrenzen, de fichering van de vluchtelingen en het
versneld terugsturen van uitgeprocedeerde migranten lezen we in de
maatregelen van de Europese Commissie dat ze een “vrijwillig
pilootproject voor hervestiging” willen organiseren waarbij “een
aantal plaatsen aan mensen in nood zullen worden aangeduid”. Uit
het ontwerp van akkoord dat The Guardian heeft gepubliceerd, blijkt
dat de EU slechts 5000 mensen zou hervestigen.

Deze intentie staat in
schril contrast met de zeer concrete vraag die de UNHCR al in
december 2014 stelde aan de EU-landen. Zij riepen hen op om 130.000
Syrische vluchtelingen te hervestigen. Duitsland beloofde 30.000
mensen op te vangen, Zweden 2,700. De 26 andere EU-landen beperkten
zich tot een toezegging van 5,438. België
beloofde slechts 250
vluchtelingen op te vangen.

De EU moet zich niet
beperken tot vage beloftes maar tot de concrete organisatie van een
hervestigingsprogramma op maat van de noden die de UNHCR duidelijk
naar voor bracht.

Veilige
toegangsroutes tot Europa zijn noodzakelijk

Eerder dan dat de EU helpt
om een veilige vluchtroute te organiseren voor vluchtelingen,
besliste de Commissie alles in het werk te stellen om meer mensen te
verhinderen om Europa binnen te komen. Er wordt veel meer gepraat
over hoe ervoor te zorgen dat mensen niet meer naar Europa komen, dan
dat er onderzocht wordt hoe de opvang en reddingsoperaties kunnen
worden uitgebreid.

De EU-organisatie Frontex
krijgt na de Europese Raad van maandag nog meer middelen. Die
organisatie heeft nochtans vooral tot doel het afsluiten van grenzen
en het verhinderen dat mensen vluchten en is niet gericht op het
opvangen en redden van mensenlevens. Het lijkt er sterk op dat het tienpuntenplan van maandag dat repressief karakter van Frontex nog zal
versterken. En dat is de wereld op zijn kop, want het is onder meer
door het repressieve beleid van de afgelopen jaren dat het aantal
dodelijke slachtoffers net massaal is toegenomen.

Bart Eeckhout
van De Morgen stelt terecht dat deze EU-politiek “een gedeelde
verantwoordelijkheid van alle regeringsleiders in de Europese Raad
(is) die menen dat er geen vluchtelingencrisis is zolang er maar geen
vluchtelingen in het eigen land arriveren”.

Steeds meer wordt
een succesvol vluchtelingenbeleid verward met dalende asiel- en
stijgende uitwijzingscijfers.

“De schuldigen
voor de bootrampen zijn de regimes ginder”

Ten gronde is het evident
dat, om de vluchtelingencrisis
onder controle te krijgen, de situatie in de herkomstlanden moet
veranderen. Mensen
vluchten immers niet voor hun plezier. Maar
de stelling dat de schuldigen voor de bootrampen de plaatselijke
regimes zijn, is om meerdere redenen problematisch.

Ten eerste wordt het
argument gebruikt door diezelfde politici die het repressief beleid
van de EU verdedigen. Daardoor schuiven ze hun eigen
verantwoordelijkheid onder tafel. Welk verderfelijk regime de mensen
op de vlucht jaagt of welke oorlogssituatie ook wordt ontvlucht, doet
niets af aan de plicht van andere staten om mensen in nood
bescherming te bieden. Toen in de jaren dertig mensen Duitsland
ontvluchtten was dat natuurlijk de schuld van het nazi-regime. Maar
was dat een reden om de vluchtelingen niet te helpen?

Ten
tweede zijn diezelfde Europese en Belgische politici dikwijls mee
verantwoordelijk voor de oorlogssituaties die de mensen
ontvluchten. Het zijn onder andere de Europese wapenfabrikanten die
sinds jaar en dag wapens
verkopen aan eender welk land zonder na te gaan door wie en vooral
tegen wie deze wapens zullen worden gebruikt. Het zijn de oorlogen
die de VS en Europa zijn begonnen die maken dat miljoenen mensen hun
land ontvluchten. Het zijn diezelfde politici die zich verstoppen
achter de chaos in de landen waar mensen vluchten die mee de
oorlogskredieten stemden. En het zijn ook diezelfde politici die
geen graten zien in het feit dat België er nog steeds niet in slaagt
0,7% van het BNP te besteden aan ontwikkelingssamenwerking.

Noodmaatregelen dringend
nodig

Het
debat over de oorzaken van de vluchtelingenstroom moet gevoerd
worden, niet in het minst omdat het duidelijk maakt dat er iets
grondig fout is aan ons buitenlands beleid en de ongelijke
handelsrelaties die de Westerse landen nog steeds hebben met de derde
wereld. Maar dat debat mag niet tot gevolg hebben dat de
vluchtelingen die oorlog en miserie ontvluchten niet meer menswaardig
opgevangen worden.

Ondertussen zijn
noodmaatregelen nodig om een einde te stellen aan het voortgaand
menselijk drama dat zich afspeelt in de Middellandse Zee. Migranten
moeten behoorlijk behandeld worden met respect en toegang tot
eerlijke asielprocedures. Conform het internationaal recht is het
absoluut verboden mensen terug te sturen naar plaatsen waar zij het
risico lopen vervolgd of onmenselijk behandeld te zullen worden. Het
huidige EU-beleid gaat daar manifest tegen in. Terecht eisen steeds
meer organisaties een totale ommekeer van het migratiebeleid van de
EU en de afschaffing van de Frontex1-politiek. Het uitgangspunt moet zijn het redden van levens en het
respect van internationale beschermingssystemen en de
vluchtelingenconventies.
Er moet onmiddellijk een grootschalige reddingsoperatie komen en
veilige toegangsroutes tot Europa.

Ivo Flachet is advocaat bij Progress Lawyers Network

1http://www.frontexit.org/fr

take down
the paywall
steun ons nu!