“De meeste bombardementen gevoerd door Saoedi-Arabië gebeuren ’s nachts. Wij schuilen daarom altijd met de hele familie op de benedenverdieping
van ons huis. Gelukkig is er tot nu toe nog geen bom op onze wijk gevallen.
Maar echt slapen komt er niet van door al het lawaai. Om slaaptekort te
voorkomen, slapen we overdag wat bij.” 

Ali Almurtada (30) is geboren en getogen in Sana’a, de hoofdstad van Jemen. Na een
studie Internationale Betrekkingen aan de Universiteit in Warsaw (Polen),
doceert hij Engels op een school in Sana’a en volgt hij politicologie aan de universiteit daar.

Via Facebook correspondeer ik al een tijdje met hem over die situatie in het land en hoe het geweld het dagelijks leven beïnvloedt. “Sinds de luchtaanvallen zijn zowel
mijn studie als werk stopgezet”, laat hij me eind maart weten. “Pas als de situatie gekalmeerd is, wordt alles
weer opgepakt. Een moskee ga ik al maanden niet in, uit angst voor een aanslag.
Ook de elektriciteit valt regelmatig uit. Lezen biedt dan een uitweg, maar het
blijft moeilijk om niet te worden geraakt door de oorlog.” 

“Hoewel de luchtaanvallen verspreid over het land plaatsvinden, vallen de
meeste bommen op Sana’a en omgeving”, vertelt Almurtada verder. “Saoedi-Arabië richt zich grotendeels
op legereenheden in Jemen die de Houthi’s ondersteunen en loyaal zijn aan de
voormalige president Saleh – tot de Arabische Lente had hij 33 jaar de macht in
handen – en die zijn vooral in deze omgeving gevestigd.” 

Wie steunt wie 

Saleh mag tijdens de revolutie in 2011 gedwongen zijn om af te treden, de instellingen, waaronder de militaire afdelingen, zijn al die tijd sterk met de
oud-dictator verbonden gebleven, legt Almurtada me uit. “Als gevolg van zijn dertigjarige dictatuur is
er nooit een staat opgebouwd die kan functioneren ongeacht wie er zou regeren.
Dit verlamde de macht van zijn opvolger Hadi, die maar geen invloed wist uit te
oefenen op het land.”  

“Ook is het aan de militaire eenheden die nog steeds aan Saleh loyaal zijn
te danken dat de Houthi’s er in september 2014 in slaagden om Sana’a in beslag
te nemen. Klaarblijkelijk heeft Saleh hen bevolen om de stad aan de Houthi’s
over te dragen.” 

Echter, dat Saleh de Houthi’s zou gebruiken is een groot misverstand, zegt Almurtada als ik hem er naar vraag. “Ze werken samen om de macht over het land te krijgen. Wel zal de
voormalige president advies en begeleiding bieden aan de Houthi’s. Met name op
militair niveau, zoals ook is gebleken uit een uitgelekt telefoongesprek tussen
Saleh en een van de leiders van de Houthi-beweging.” 

Honger naar macht 

De Houthi’s behoren tot de Zaydi’s, een sjiitische tak in het noorden van het land waartoe veertig procent van de bevolking hoort. “Na
decennia van marginalisering kwamen ze in opstand met in eerste instantie legitieme
eisen”, vervolgt Almurtada. “Op lokaal niveau eisten ze onder andere sociale gelijkheid,
een einde aan de corruptie en geen illegale invloed meer van stamleiders in het noorden. Op
politiek niveau luidde hun eis om meer afstand te nemen van de Verenigde Staten
en haar regionale bondgenoten en in plaats daarvan de relaties met Iran, Syrië
en Hezbollah in Libanon te verbeteren.”  

“Maar met de tijd groeide voor de Houthi’s de ambitie om te regeren over het land. Met politieke tegenstanders om de tafel zitten om
samen de situatie in het land te verbeteren, werd voor de Houthi’s steeds minder
belangrijk. Des te meer terrein de Houthi’s wonnen, des te verder nationale
verzoening op de prioriteitenlijst naar beneden zakte.” 

Corruptie

“Vanaf het moment dat de Houthi’s de hoofdstad Sana’a zijn binnengevallen, zien ze hun strijd als een revolutie tegen corruptie”, gaat Almurtada verder. “Ze
dwongen Hadi een deal te ondertekenen – onder de naam Peace and Partnerschip
Agreement – dat antwoord bood op hun eisen: het ontbinden van de zittende
regering, heroverweging van de benzineprijzen en het betrekken van de Houthi’s
in de regering. In de overeenkomst beloofden de Houthi’s zich weer uit Sana’a
terug te trekken zodra de president een nieuwe vice-president zou benoemen. Dit
gebeurde niet en vanaf dat moment is de situatie verder geëscaleerd.”

“De Houthi’s bestoken mediakanalen, ontvoeren politici en verbieden anti-Houthi
demonstraties. In principe is het een herhaling van Salehs regime geworden. Zo
zijn ze het huis van een vriend van mij binnengevallen. Het was vijf uur ’s
morgens toen ze iedereen in de woning terroriseerden en mijn vriend
arresteerden. Hij zou volgens hen banden hebben met de Jemenitische tak van Al
Qaida. Inmiddels zit hij al een maand vast zonder aanklacht en weigeren ze hem
vrij te laten. Ze hebben al zoveel mensenrechten geschonden, terwijl ze nog niet
eens officiëel over het land regeren.” 

Oorlog 

De Houthi’s wisten in januari van dit jaar de zittende president Hadi te
dwingen om af te treden. Daarop vluchtte Hadi naar de zuidelijke havenstad Aden,
die hij vervolgens uitriep tot tijdelijke hoofdstad. De onafhankelijkheidsbeweging
Hirak Zuid-Jemen maakte van deze gelegenheid gebruik om het zuidelijk deel van
het land – dat tot 1990 een aparte communistische staat was – ook nog eens
onafhankelijk te verklaren. “Maar”, zegt Almurtada, “deze beweging is erg verdeeld,
waardoor je niet op dit statement kunt afgaan.” 

De Houthi’s waren niet blij met Hadi’s zet en besloten eind maart richting
het zuiden te trekken om hem ook daar ten val te brengen. “De situatie hier is
gespannen”, waarschuwde Ali mij al op 21 maart via Facebook. “Er lijkt een oorlog op komst.” Veel langer was zijn bericht niet, want hij was druk in de weer met het helpen van zijn familie. Een
dag eerder waren er 130 mensen omgekomen bij zelfmoordaanslagen op twee
moskeeën in Sana’a en hierbij waren ook twee familieleden van Ali omgekomen. Een Jemenitische tak van de IS had de aanslagen opgeëist omdat
de twee moskeeën veel door Houthi’s werden bezocht. 

Hadi was inmiddels naar Saoedi-Arabië gevlucht, maar de Houthi’s probeerden
alsnog controle over Aden te bemachtigen om te voorkomen dat hij ooit zou terug keren. Dat was voor Saoedi-Arabië de trigger om op 26 maart de
luchtaanvallen in gang te zetten. Ze wilden de opmars van de Houthi’s
tegenhouden.  

“In de afgelopen dagen zijn de luchtaanvallen op Aden zelfs geïntensifieerd”, vertelt Almurtada als ik hem begin april weer spreek. “Ook biedt Saoedi-Arabië hulp aan de burgertroepen op de grond
in Aden die het tegen de Houthi’s opnemen. De Houthi’s maken op hun beurt gebruik van de aanvallen door in hun propaganda te claimen dat Jemen wordt
aangevallen.” 

Verscheurd 

Vandaag de dag wordt Jemen verscheurd door spelers die niet geloven in een
mogelijke verzoening. Almurtada: “Ze geloven niet dat het mogelijk is om tot een
gemeenschappelijke orde te komen waarop de pilaren van een staat gebouwd kunnen
worden.” 

“Kort samengevat heb je aan de ene kant de pro-Saleh militairen die op dit
ogenblik samen met de Houthi’s de zuidelijke havenstad Aden insluiten. Aan de
andere kant heb je de pro-Hadi legerdivisies en gewapende burgertroepen die in
Aden tegen hen vechten. Ondertussen wint Al Qaida terrein in het oosten van
Jemen. En dan heb je nog Saoedi-Arabië, dat vooral de Houthi’s wil tegenhouden
omdat het zijn invloed op buurland Jemen zienderogen heeft zien verminderen.” 

Saoedi-Arabië heeft volgens Almurtada twee redenen voor het luchtoffensief. “Ten
eerste had het Saoedisch regime altijd een stevige vinger in de politiek
bestuurlijke pap via Jemenitische politici. Omdat deze invloed in de afgelopen
vier jaar enorm is afgebrokkeld, vertrouwt Saoedi-Arabië de loyaliteit van het
nieuwe regime niet meer. Ten tweede zijn de soenitische Saoediërs bang dat de sjiitische Houthis
hen als bondgenoot zullen vervangen voor het sjiitische Iran. De luchtaanvallen
kunnen een waarschuwing zijn aan Iran dat Saoedi-Arabië niet zal toekijken als
Jemen een vijandige houding aanneemt ten opzichte van hen.”

Iran 

Iran wordt door de Saoedi’s naar buiten gepresenteerd als de partij die de
Houthi’s opstookt en van manschappen, geld en wapens voorziet om de macht in
Jemen over te nemen. “Hoewel de ideologie van de Houthi’s bijna identiek is aan
het Iraanse confronterende, anti-Amerikaanse buitenlandbeleid en de Houthi’s
zowel op regionaal als op internationaal niveau een vergelijkbare visie hebben
als Iran, kunnen ze niet worden omschreven als een verlengstuk van het
Perzische land”, legt Almurtada uit. “Ik geloof dat de steun van Iran op militair
niveau zeer beperkt is. Al is het omdat hier helemaal geen bewijs voor is.” 

Toch baart de vriendelijke band tussen de Houthi’s en Iran Saoedi-Arabië
zorgen. “Saoedi-Arabië beschouwde Jemen altijd als zijn achtertuin en speelde
een exclusieve rol in Jemens politieke beleid”, aldus Almurtada. “Deze machtsverhouding van voor de
Houthi-invasie wil Saoedi- Arabië niet verliezen.” 

Voedselvoorraad 

De bombardementen vinden al twaalf dagen plaats als Ali Almurtada, op 6 april, weer van
zich laat horen: “De situatie hier is slecht. Ik ben druk met het inzamelen van
een noodvoorraad voor het geval de markt in de komende dagen leeg raakt.”  

De meeste dagelijkse producten, en met name voedselvoorraden, worden door
Jemen geïmporteerd. Maar nu de havens gedwongen moesten sluiten en er een
no-fly-zone boven Jemen is afgekondigd, voorziet men een groot voedseltekort. Almurtada:
“Dit leidt onvermijdelijk tot een catastrofale humanitaire crisis.” Het Rode
Kruis Vlaanderen opende op 8 april niet voor niets een rekeningnummer om geld in
te zamelen voor het land.  

Een tekort aan graan is al zichtbaar, laat Almurtada me enkele dagen later, op 11 april, weten. “Een
vriend van me stond twee dagen in de rij te wachten om graan te kopen, zodat
hij thuis brood kon bakken. En vandaag nog sloten auto’s in een lange file
achter elkaar aan om te tanken. Dit is slechts het topje van de ijsberg. Er
zullen veel grotere gevolgen zijn als deze onmenselijke blokkade voortduurt.”  

Positief signaal 

Het dodental is inmiddels opgelopen tot meer dan zeshonderd. Daarnaast zijn
er meer dan tweeduizend mensen gewond geraakt en hebben meer dan 100.000 mensen
hun huis moeten verlaten.

In de tussentijd hebben de Saoediërs het niet kunnen klaarspelen om de
Houthi’s te dwingen zich terug te trekken. Ook slagen ze er niet in om de
troepen tegen te houden. “De logische volgende stap is om grondtroepen te
sturen, maar dat zou in het voordeel van de Houthi’s zijn”, zegt Almurtada. “Saoedi-Arabië weet dat
haar ongetrainde leger enorme verliezen zou lijden. Dat is de reden waarom ze
grondtroepen zochten bij Egypte en Pakistan. Pakistan heeft unaniem besloten om
geen troepen te sturen en Egypte lijkt tot nu ook de boot af te houden.
Hierdoor is de kans op een grondoffensief voorlopig verkleind.”

Een positief teken is dat Hadi op 13 april de voormalige minister president
Mr Bahah heeft aangewezen als vice-president. Almurtada: “Hiermee geeft Hadi een duidelijk
signaal dat hij wil werken in de richting van een vredessituatie. De Houthi’s staan niet heel
negatief tegenover Bahah en hadden hem zelfs genomineerd als hoofd van de
Presidentiële Raad die ze probeerden te vormen tijdens de Mövenpick-gesprekken voorafgaand
aan de luchtaanvallen. Het zal voor Bahah wel een moeilijke missie zijn om in
ruil voor een wapenstilstand bij de Houthi’s concessies af te dwingen.”

Wellicht helpt het wapenembargo dat de VN-Veiligheidsraad een dag later, op 14 april, heeft ingesteld tegen de Houthi’s en hun aanhangers. De VN hoopt dat er met deze resolutie een eind komt aan het geweld in het land. “Of het geweld echt zal stoppen en de
partijen tot een akkoord kunnen komen, zal de komende weken blijken”, besluit Almurtada onze laatste Facebook-correspondentie.