Obama
was amper vier dagen oud toen comandante Ernesto “Che”
Guevara openlijk het Amerikaanse vijandig beleid tegen Cuba aanviel
op 8 augustus 1961 de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) en
herhaalde dat de toenmalig eerste minister Fidel Castro bereid was de
meningsverschillen te overbruggen met een dialoog op gelijke voet.

Guevara
sprak toen de Inter-Amerikaanse Economische en Sociale Raad van de
OAS toe. Hij sprak namens de Cubaanse regering van Fidel Castro, zijn
wapenbroeder in de guerrilla-opstand waarbij de door de VS gesteunde
dictator Fulgencio Batista was afgezet op 1 januari 1959.

Die
OAS-top in de Uruguayaanse plaats Punta del Este was de laatste keer
dat Cuba deelnam aan een inter-Amerikaans forum. Het land werd in
januari 1962 uit de OAS gezet, een maatregel die pas in 2009 werd opgeheven, maar pas nu leidt tot de uitnodiging tot deelname.
Tijdens de conferentie van 1961 in Punta del Este richtten de VS de
Alliance for Progress op, een idee dat enkele maanden eerder
gelanceerd was door president John Kennedy. Deze
alliantie was specifiek gericht op het tegengaan van de stimulerende
invloed van de Cubaanse Revolutie in Latijns-Amerika, nadat een door
de VS georganiseerde invasie van Cuba om de dictatuur te herstellen
in april 1961 mislukt was.

Achter
de schermen van die conferentie had Guevara een geheime ontmoeting
met Richard Goodwin, speciale gezant van Kennedy voor
Latijns-Amerikaanse zaken. De Cubaanse media duidden die ontmoeting
als het eerste contact op hoog niveau tussen de autoriteiten van
beide landen sinds de bilaterale betrekkingen waren verbroken in
januari 1961. Vijf dagen later gaf het Witte Huis een verklaring uit
waarin die ontmoeting werd afgedaan als “gebruikelijke
borrelpraat waarbij Goodwin zich heeft beperkt tot luisteren”.

Historische
aankondiging

Sindsdien
zijn er diverse mislukte pogingen geweest tot toenadering geweest,
tot Fidel Castro’s opvolger Raúl Castro en Barack Obama de wereld op
17 december 2014 verrasten met hun gelijktijdige aankondiging de
diplomatieke relaties te willen herstellen.

Het
is voor Obama de derde OAS-top, maar de eerste met Cuba erbij. De
aanwezigheid van Cuba is het gevolg van een jarenlange diplomatieke
strategie van unanieme steun van de landen in de regio voor heropname
van Cuba, die de VS ertoe aanzette zijn geïsoleerde houding te
herzien.

Cubaans
politieke wetenschapper en essayist Carlos Alzugaray beschouwt de
groeiende autonomie van de Latijns-Amerika als een factor in dat
proces. “Je kunt zeggen dat de VS het initiatief kwijt zijn
geraakt en dat er ruimte is om te manoeuvreren”, zegt hij.

Sinds
de OAS-Top van 1994 in Miami, bleek tijdens opeenvolgende
topvergaderingen dat Latijns-Amerika steeds minder bereid was de
Amerikaanse dominantie nog te accepteren. Die weerstand bereikte een
climax bij besprekingen over een vrijhandelsakkoord van de Amerika’s
(FTAA). Tijdens de vierde OAS-top, in 2005 in het Argentijnse Mar del
Plata, verwierpen zowat alle Latijns-Amerikaanse landen het FTAA.

Linkse
en centrumlinkse leiders zoals Hugo Chávez van Venezuela (1999-2013)
wonnen sindsdien ook de verkiezingen in meerdere landen van
Latijns-Amerika. In december 2004 hadden Chávez en Castro de
Alianza
Bolivariana para los Pueblos de Nuestra América (Bolivariaanse
Alliantie het Volk van Ons Amerika – ALBA) opgericht tussen
Venezuela, Cuba, Nicaragua, Bolivia, Ecuador, Dominica, Antigua en
Barbuda, St. Lucia, Grenada en St. Kitts en Nevis.

In
2007 volgde de Unión
de Naciones Suramericanas (Unie
van Zuid-Amerikaanse Naties – UNASUR) voor de bevordering van
regionale integratie en ontwikkeling met Argentinië,
Bolivia, Brazilië, Chili, Colombia, Ecuador, Guyana, Paraguay, Peru,
Suriname, Uruguay en Venezuela.

Alle
landen van de Amerika’s, behalve de VS en Canada, kwamen vervolgens
in 2011 bij elkaar om de Comunidad
de Estados Latinoamericanos y Caribeños
(Gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caraïbische Staten –
CELAC) te vormen met Cuba als volwaardig lid.

Venezuela

Carlos
Alzugaray wijst erop dat ondertussen sinds 2008 ook interne
veranderingen in gang zijn gezet door de regering van Raúl Castro.
Hij wil het socialistische ontwikkelingsmodel van zijn land
moderniseren. Daarnaast zijn er “in algemene zin veranderingen
in de regio, door de groeiende aanwezigheid van vooral China, maar
ook Rusland”.

Tijdens
de OAS-top in Panama, die formeel de Cubaanse uitsluiting zal
opheffen uit deze organisatie van 35 onafhankelijke landen en stappen
zal zetten voor de normalisering van de relaties tussen Havana en
Washington, zal de aandacht echter verschuiven naar een andere
kwestie: de eenzijdige houding van de VS tegenover de regering van
Venezuela.

Obama
noemde op 9 maart 2015 de situatie in Venezuela, dat momenteel
bestuurd wordt door de socialistische president Nicolás Maduro, “een
bedreiging voor de nationale veiligheid van de VS”. Hij stelde
daarom sancties in tegen diverse Venezolaanse hoge
regeringsfunctionarissen. Die maatregel werd echter afgekeurd door
alle Latijns-Amerikaanse landen.

“Geen
enkel land heeft het recht om het gedrag van een ander land te
beoordelen en nog minder om op eigen houtje sancties en straffen op
te leggen”, zei Ernesto Samper, secretaris-generaal van UNASUR en voormalig president van Colombia in een eerste reactie. Volgens hem belemmert het Amerikaans
unilateralisme de goede relaties van Washington met Latijns-Amerika.

“In
deze omstandigheden wordt het erg moeilijk voor de VS om een
strategie in de regio te ontwikkelen die rekening houdt met de
Latijns-Amerikaanse en Caraïbische belangen, en die een natuurlijke
aanpassing aan veranderingen mogelijk maakt”, zegt Alzugaray
nog. Volgens hem heeft Obama een ernstige inschattingsfout gemaakt in
de aanloop naar deze top, die net bedoeld was om een hereniging te
vieren. “Latijns-Amerika zal als één man achter Cuba en
Venezuela staan”, voorspelt hij.

Bron: From
Punta del Este to Panama, the End of Cuba’s Isolation