Maar al te vaak duiken er verhalen op van gewone mensen die van dag tot dag proberen te overleven. Het zijn mannen en vrouwen, jong en oud, die elke dag moeten opstaan om alles in orde te krijgen voor zichzelf of/en hun kinderen. Mensen die hun werk zijn kwijtgeraakt en vervolgens te oud worden geacht om elders aangenomen te worden. Het zijn ook vaak mensen die proberen om met een leefloon de eindjes aan elkaar te knopen door hier en daar misschien eens in het zwart bij te klussen. Of mensen die door een ongeluk niet meer kunnen werken en waarvan er steeds meer en meer geld wordt onthouden. Alsof het de moeite niet waard lijkt hen enig comfort te bieden, al was het financieel, sociaal of gemoedelijk. Allemaal mensen met een beetje hoop dat morgen misschien beter zal zijn. Maar evengoed zijn ze al blij als vandaag niet zo erg is als gisteren. En wanneer je bezig bent met de eindjes aan elkaar te knopen of te zoeken naar het adres van je zoveelste sollicitatiegesprek ben je niet meer bezig met politiek. Je denkt zelfs niet echt meer aan diegene waar je enkele maanden geleden op gestemd hebt. “Ze doen maar” denk je dan.

Die vervreemding van het politieke gebeuren is een fenomeen dat een probleem is voor onze democratie. Als mensen niet meer nadenken over wat ze willen en wie of welke partij voor hen vechten wil, dan zal men gewoon stemmen op de politieke persoonlijkheden die ons op een smalle plateau worden aangereikt door de media of door de onze politieke partijen zelf. Verkiezingscampagnes zijn een soort van fruitveiling geworden waar de rijpste en lekkerste, mooiste en grootste exemplaren mooi gepresenteerd worden. Elk van deze gepresenteerde vruchten gaat gepaard met een kleine en bondige promotietekst: “Neem deze zoete vrucht, proef! Want deze is de lekkerste, net op jouw smaak gemaakt”. Mensen hoeven niets meer te eisen. Tegen dat je misschien weet wat voor smaak of welke zoetigheid je juist verkiest, heb je geen honger meer en kies je de goedkoopste of diegene die het meest gepromoot is.

Wanneer je steeds maar opnieuw en opnieuw hetzelfde fruit kan kopen en bovendien elke keer maar één recept kan (of mag?) volgen, moeten we toch eens stilstaan bij de vraag hoe wij in deze democratie staan. Zijn we gewoon stemvee dat zich maar moet scharen achter een of andere partij, waarna die partijen het onderling wel zullen uitvechten, ver weg van onze stem, mening en input? Men kan zeggen dat dat het logische gevolg is van de representatieve democratie, die wij gebruiken, tegenover een directe democratie. Maar waar ligt de grens, moet er überhaupt een grens zijn of is het oké om te denken: “Ze doen maar”? Democratie kan, zoals eerder wel gedaan is, ruwweg gedefinieerd worden als een politiek systeem waar de bevolking de macht heeft. Waar je jezelf zou moeten kunnen vinden in een hele waaier van meningen, stromingen en zelfs oplossingen voor allerlei problemen. 

In de 5de eeuw v. Chr zou er in het oude Athene voor het eerst een directe democratie geinstitutionaliseerd zijn. Idealiter zou je de vraag kunnen stellen dat als zo’n democratie 2500 jaar geleden al wel kon werken, zou die dan niet kunnen werken in onze moderne tijd? Misschien is dat wel een manier om ervoor te zorgen dat er nieuwe recepten worden gebruikt in onze politiek, een manier om een nieuwe wind te doen waaien? Maar misschien is onze huidige politieke elite gewoonweg te star om te veranderen. Om tegen die starheid in te gaan en om de macht van de eigen stem niet uit handen te geven, zie je dat er enkele collectieven de kop opsteken. Meestal zijn het gelijkdenkende mensen die zich na enkele bijeenkomsten bijvoorbeeld verenigen in een kleine actiegroep, die na verloop van tijd uitgroeit tot een groter geheel met een duidelijke boodschap en doordacht actieplan.

Het zijn groepen of verenigingen die ervoor zorgen dat er initiatieven ontwikkeld worden of evenementen georganiseerd worden. Soms worden er zelfs beslissingen genomen die normaal gezien bij de typische beleidsmakers terecht zouden komen. Dit is een bottom-up benadering van politieke activiteit die dicht tegen de vorm van de directe democratie staat, waarbij het de mensen zijn die de touwen in handen hebben. Je zou het ook kunnen beschouwen als een alternatief naar waar het systeem had kunnen evolueren. Daar waar we de representatieve-democratie-kant zijn opgegaan, hadden we misschien ook naar deze andere manier kunnen gaan. Misschien moeten we nu gaan nadenken over een moderne manier van een dergelijke volksparticipatie.

De democratie moet terug een sociaal gebeuren worden, want de interactie aangaan met mensen binnen en tussen allerlei actiegroepen is de juiste manier om hen terug te betrekken bij politiek en om de ver-van-mijn-bed-show te laten eindigen. Actiegroepen zijn de juiste plek en manier om je wensen en meningen te delen met anderen. Bij ons zijn er allerlei actiegroepen zoals Ringland, Hart boven Hard, Onder Boven Nemen, Ademloos of stRaten Generaal die, voorlopig althans, nog niet echt politiek geactiveerd zijn. Maar misschien is het de moeite waard om zulke nieuwe alternatieven te overwegen of ze ten minste een gezonde kans te geven om de efficiëntie ervan te onderzoeken. Zo kunnen projecten van onderuit aan kracht winnen indien we er met z’n allen onze schouders onder zetten. Het kan de mensen die het moeilijk hebben, helpen om hun stem te laten horen. Misschien kan het er voor zorgen dat we eindelijk met de door ons zelf gekozen stukken fruit naar huis terugkeren.

We hoeven geen stemvee te zijn, iets dat sommige van de huidige politici nu van ons zouden willen maken. Uit recente voorbeelden is heel duidelijk het ontzettend bekrachtigende effect te voelen van mensen die in hun stem geloven. Ze geloven in de waarde van hun mening. Dit is wat onze democratie nodig heeft. Mensen die in zichzelf geloven, zich durven uitspreken en actie ondernemen.

Pieter Roefs, eindredacteur ZENIT Magazine