Het journalistieke werk van Carmen Aristegui verschaft al jaren een
onafhankelijke en uiterst kritische stem in het bedrukte
nieuwslandschap. Wanneer je ‘journalist’ en ‘kritisch’ als
belangrijkste kenmerken bezit, mag je er meteen ‘bedreigd’ aan
toevoegen in een land als Mexico, waar corruptie en vermenging tussen
staat en georganiseerde misdaad de standaard is. Toch kon Aristegui
de laatste jaren het ene schandaal na het andere bovenspitten zonder
waarneembare censuur.

De twee belangrijkste onthullingen uit het recente verleden hadden
iets te maken met de president Enrique Peña Nieto. De beschuldigende
vingers wijzen daarom naar hem, de meest impopulaire president van de
laatste twintig jaar. Directe aanwijzingen zijn er vooralsnog niet maar alles
wijst erop dat het bestuur van MVS een banaal incident
geschikt achtte als smoking gun om zich eindelijk te ontdoen
van deze luis in de pels van het establishment.

De eerste onthulling draaide rond de figuur Cuauhtémoc
Gutiérrez, de voormalige voorzitter van de PRI in
Mexico-Stad. Die PRI (de Partij van de Institutionele
Revolutie) deelt hij met president Peña Nieto. Via getuigenissen
en een verborgen camera konden de medewerkers van Aristegui een soort
prostitutienetwerk blootleggen dat Gutiérrez leidde vanuit zijn
kantoor. Hoewel de centrumrechtse PRI niet geheel sterk staat
in Mexico-Stad – de linkse PRD deelt er al enkele jaren de lakens
uit – maakte de zaak heel wat los en de corpulente voorzitter trad
af. Een vervolging kwam er echter niet, hoewel de aantijgingen
klaarblijkelijk van criminele aard waren. Volgens critici een
zoveelste bewijs van de vriendjespolitiek en corruptie in het land.
Toch was deze zaak niet diegene die de president persoonlijk het
hardst ging treffen.

Casa Blanca

Het recentste schandaal dwong de regering tot expliciete
verantwoording en zelfs de vrouw van de president publiceerde haar
kant van het verhaal op YouTube.
Het betrof het ‘Casa Blanca’, het ‘Witte Huis’ dat
het team van Aristegui onder de loep nam en de wereldpers
haalde. Om een lang verhaal kort te maken: het luxueuze huis bleek
geschonken te zijn aan de first lady Angélica Rivera door een
bedrijf dat sinds lang gelinkt wordt aan president Peña Nieto. Grupo
Higa, afkomstig uit dezelfde deelstaat als die van Peña (waar
hij tevens gouverneur was), leverde bijvoorbeeld de vliegtuigen
tijdens zijn laatste verkiezingscampagne. De onthulling kwam op een
politiek zeer pijnlijk moment, kort na de verdwijning van en
vermoedelijke moord op de 43
normaalstudenten in Ayotzinapa, in de deelstaat Guerrero. Met andere
woorden: een perfecte storm voor de regering. Is Aristegui’s
ontslag het gevolg van haar gewaagde journalistiek?

Veel wijst op een positief antwoord. Het incident dat leidde tot haar
gedwongen vertrek is namelijk vrij banaal en technisch. Samengevat:
een nieuwe website genaamd MexicoLeaks verzamelt enkele
kritische journalisten en bezorgde burgers en biedt een platform waar
relevante informatie zou kunnen gepubliceerd worden op een al dan
niet anonieme manier. Verschillende medewerkers van Mexicaanse media
hadden zich vrijblijvend aangesloten en zo ook twee medewerkers van
Carmen Aristegui. Zender MVS aanvaardde deze medewerking niet
en vond het nodig de journalisten te ontslaan wegens het ‘misbruik
van de goede naam van MVS’. Zeer pikant detail: beiden lagen
aan de basis van de onthulling van het ‘Witte Huis’. Aristegui
stelde on air dat haar medewerkers in ere hersteld dienden te
worden. Daar kon het bestuur niet mee lachen en plots was zij ook
persona non grata.

Persvrijheid

Het lijkt een déjà vu uit 2011,
toen Carmen Aristegui werd ontslagen vanwege ‘ethische redenen’.
Blijkbaar had ze niet mogen praten over de vermoedens van alcoholisme
bij de toenmalige president, Felipe Calderón. Toen werd ze onder publieke druk nog vrij
snel terug aangenomen. Alles wijst er echter op
dat er geen ‘derde keer goede keer’ komt en dat ze zal verkassen
naar een ander medium. Zo boden de studenten van de universiteit UAM
haar zendtijd aan op hun universitaire radio. De journaliste geniet
een grote populariteit en respect bij jongeren, vooral de hoger
opgeleiden, die haar een lichtpunt achten in de bedreigende mist die
over de Mexicaanse media hangt.

Zo zal haar ontslag geen goed doen aan de beoordeling van Freedom
House. Deze ngo labelt elk land jaarlijks naargelang de
persvrijheid en sinds 2010 bestempelt het Mexico steevast als ‘Not
Free’, niet vrij. Een andere organisatie, Reporters
Without Borders, noemt het Noord-Amerikaanse land simpelweg
‘een van de meest gevaarlijke landen voor journalisten in de
wereld’. Deze onveiligheid komt vooral voort vanwege de
drugskartels die journalisten meermaals duidelijk maken waar de grens
is en wat er gebeurt wanneer zij deze overschrijden bij het berichten
over hun gruwelijke misdaden. Vanwege corruptie, belangenvermenging
en incompententie krijgen journalisten niet de bescherming die ze
nodig hebben.

Antonio Navalón, medewerker van de Spaanse krant
El País, schreef
het maandag
nog: Brazilië, Argentinië en Mexico zijn de landen waarin
‘corruptie’ hét sleutelwoord is dat het heden en de nabije
toekomst zal definiëren. De erkenning van het probleem en de
mobilisatie tegen het fenomeen, zoals we deze week ook zagen in
Brazilië,
is een geruststellend signaal. Na de bekendmaking van Aristegui’s
ontslag kwamen enkele duizenden mensen samen aan de gebouwen van MVS
om te protesteren. Burgervrijheden, zoals de vrije meningsuiting, die
beknot worden mede door corruptie zijn (steeds meer) van belang voor
de groeiende middenklasse van Latijns-Amerika. Ze zijn de moeite
waard om de straat voor op te gaan.

Dat is de hoopvolle kant van het
betreurenswaardige ontslag: het toont dat het volk niet langer
volledig onverschillig blijft bij zulke opvallende demarches van
machthebbers. Of zoals de satirische tv-clown Brozo
het verwoordde: ‘Als een derde partij [de president] denkt
dat het heeft gewonnen door deze actie, moet hij nogmaals denken om
te zien dat hij eigenlijk verloren heeft. Zij die nu lijkt
verloren te hebben [Aristegui], wint. Want dit is niet het einde,
maar het begin van de strijd.’