Leiders
van inheemse gemeenschappen en organisaties in de
Centraal-Amerikaanse staat El Salvador vrezen dat de in juni 2014
geratificeerde grondwetswijziging, die nieuwe rechten voor de
indianen bevat, dode letter zal blijven. “Aan goede intenties
geen gebrek, maar nu moet er ook schot in de zaak komen”,
verklaart Betty Pérez, hoofd van de Salvadoraanse Nationale Inheemse
Coördinatieraad.

De
aanpassing van artikel 63 van de grondwet bepaalt dat El Salvador
“inheemsen erkent en een beleid uitwerkt voor het behoud en de
ontwikkeling van hun etnische en culturele identiteit, wereldvisie,
waarden en spiritualiteit”. Dit heeft betrekking op een brede
waaier van zaken, van respect voor hun geneeskunde tot hun
collectieve landrechten.

De
inheemse bevolking van El Salvador werd decennialang genegeerd –
sinds hun rebellie in 1932, die onder het bewind van dictator
Maximiliano Martínez bloedig in de kiem werd gesmoord. Daardoor is
er maar weinig bekend over de sociaaleconomische omstandigheden
waarin ze vandaag leven.

Pachters

Volgens
het rapport Perfil de los Pueblos Indígenas de El Salvador dat de Salvadoraanse regering en inheemse organisaties in 2003 samen
met de Wereldbank schreven, is ongeveer een tiende van de 6,5 miljoen
inwoners van het land van inheemse oorsprong. Zij doen vooral aan
landbouw als pachter of landarbeider. Veel gemeenschappen maken en
verkopen ook traditionele gebruiksvoorwerpen.

Organisaties
en experts zeggen dat de toepassing van de grondwet een beleid
vereist met exclusieve focus op de wereldvisie van elke indianengroep
op het vlak van onderwijs, milieu, arbeid, gemeenschapsontwikkeling
en landrechten. De gezondheidszorg bijvoorbeeld moet een ‘interculturele’ focus hebben, zodat de inheemse bevolking
verzorging kan krijgen die hun cultuur respecteert. Dat staat ook zo
in een rapport uit 2013 van de toenmalige speciale VN-rapporteur voor
de rechten van inheemse volkeren, James Anaya, die het land bezocht
in 2012.

Genezing

Zo’n
focus zou de erkenning van traditionele geneespraktijken mogelijk
maken, zoals de genezingsrituelen van de 88-jarige Rosalío Turush in
Izalco. Zij leerde het gebruik van kruiden van haar voorouders, onder
meer om pijn te verzachten bij een botbreuk of verstuiking. “Vroeger
waren geneesmiddelen zeldzaam, dus gebruikten de mensen planten”,
vertelt Turush. “Om dysenterie te genezen bijvoorbeeld, is er
een plant die we trencillo noemen. Vandaag komen patiënten vooral
voor mijn massages.”

Om
de grondwetswijziging, die de nieuwe rechten regelt, in de praktijk
te brengen, zijn er uitvoeringswetten nodig. Op dat vlak is er nog
bijna geen enkel initiatief genomen. “Als de beleidsmakers hier
geen werk van maken, zal de hervorming dode letter in de grondwet
blijven”, verklaarde Florentín Meléndez, opperrechter van het
Salvadoraanse Hooggerechtshof.

Hij
verwees op de herdenking van het bloedbad van 1932 ook naar de
netelige kwestie van het collectieve landbezit, dat al in de grondwet
stond maar nog steeds niet geregeld is. “Gemeenschappelijk bezit is
erkend, maar de regering moet nog een concrete invulling geven aan
die rechten, niet enkel op papier.”

Aan
het eind van de negentiende eeuw werd het gemeenschappelijke land van
de indianen ingepalmd door koffieplantages. De plantagebezitters
lijfden tienduizenden indianen en boeren in als loonarbeiders die in
schrijnende armoede moesten leven. De sociale onvrede die daaruit
voortkwam, was later een van de oorzaken van de burgeroorlog
(1980-1992) waarbij 80.000 mensen werden vermoord door rechtse
doodseskaders in dienst van de grootgrondbezitters en door de
gewapende opstand tegen deze repressie.

Machtige
oppositie

Volgens
Pérez is de grondwettelijke hervorming zelf tien jaar lang vertraagd
door het verzet van machtige economische groepen, die vreesden voor
het kwijtspelen van het gemeenschappelijke land dat zij in de
negentiende eeuw van de inheemse groepen hadden geroofd, of andere
maatregelen die hun belangen zouden schaden.

Deze
machtsgroepen houden nu ook de goedkeuring van uitvoeringswetten
tegen om de hervorming te implementeren. “We leven in een
kapitalistisch systeem. Er zijn economische en politieke elementen
die de regering verhinderen om deze verandering door te voeren”,
meent Pérez.

Bron: Indígenas
salvadoreños urgen aplicación de histórica conquista