Hoe zouden wij reageren? Geschokt en kwaad. De
wandaden van een aantal zieke individuen worden voorgesteld als
uitingen van onze cultuur en zijn waarden. Het is alsof wij Belgen
voorbestemd zijn tot pedofiele daden.

Dit
verhaal is niet denkbeeldig, al gaat het over een ander land. De
voorbije dagen flakkerde de hetze over verkrachting in India weer
eens op. De aanleiding is India’s Daughter, een documentaire waarin een dader
afschuwelijke uitspraken doet. De Engelse filmmaker Leslee Udwin omschrijft deze
pathologische figuur als vertegenwoordiger van de meeste Indiase
mannen. Ze transformeert hem tot een slachtoffer van de samenleving
die hem zo leerde te denken. Net zoals de meeste mannen in dit land,
werd hij geprogrammeerd om zo te denken, stelt ze in een interview.

Veel
Indiërs zijn hierdoor geschokt. Anderen zijn woedend. Ze hebben het
gevoel dat er een internationale samenzwering aan de gang is die hun
land wil belasteren. Politici roepen nu op tot een vertoningsverbod
op de film in binnen- en buitenland. Het is al te gemakkelijk om dat
alles af te schrijven als uitingen van een gekrenkte nationale trots,
die niet kan omgaan met de realiteit van verkrachting en vrouwenhaat
in India. Of als culturele paranoia. Nochtans zijn deze mensen noch
paranoïde noch dom. We dienen te begrijpen waarom de indruk van een
internationale samenzwering tegen India dan toch zo wijdverspreid is.

Impliciete boodschap

Laat
ons terugkeren naar ons eigen land om te achterhalen wat er aan de
hand is. De Vlaamse media lijkt het eens te zijn met Leslee Udwin. Een journalist schrijft in
De Standaard het volgende: “Vooral in Noord-India zijn
vrouwen op seksueel gebied vaak vogelvrij” (5 maart). Nu,
gelooft men echt dat Indiase mannen in het algemeen – die tenslotte ook vaders, broers en zonen van vrouwen zijn – vrouwen als
seksueel vogelvrij zien? Dat kan alleen als de cultuur zelf
moreel ziek is: moeders en vaders moeten hun zonen zo opvoeden dat
die erop uit zijn om vrouwen te verkrachten. Dit is de impliciete
boodschap van het huidige discours over verkrachting in India.

Vroeger
was India het land van goeroes, kaste en armoede; vandaag is India
het land van verkrachting in de westerse beeldvorming. Hoeveel
toeristen krijgen het niet te horen: “Let maar op met al die
verkrachters daar.” Allerlei mensen uiten hun walging naar een
cultuur waar verkrachting volgens hen alledaags is. De media doet
mee. “Hoe India een land van groepsverkrachtingen werd.” “De
verschrikkelijke waarheid over verkrachting in India.” “Waarom
verkrachtingen ‘normaal’ zijn in India.” Het zijn maar
enkele krantenkoppen. Systematisch stellen ze de wandaden van een
aantal mannen voor als uitdrukkingen van een hele cultuur.

Maar
wat zijn de feitelijke gronden voor die berichtgeving? In België
vinden per week gemiddeld vier tot vijf groepsverkrachtingen plaats
en dagelijks acht verkrachtingen. In een studie van het Bureau van de
EU voor de Grondrechten vertelt een derde van de Europese vrouwen dat
ze het slachtoffer waren van lichamelijk en seksueel geweld. Evenveel
melden dat ze in hun jeugd dergelijk geweld door een volwassene
meemaakten. Meer dan de helft heeft seksuele intimidatie ervaren.
Maar hoeveel krantenkoppen zien we over “hoe België een land van
groepsverkrachtingen werd”? Hoeveel journalisten verklaren “waarom
seksueel geweld ‘normaal’ is in Europa” of “hoe vrouwen
seksueel vogelvrij zijn in de EU”? Juist. Geen.

“Drie
vrouwen per uur verkracht in India,” rapporteert de pers. Maar dat
is dan wel op een bevolking van 1,3 miljard. Bij ons is er elke drie
uur een verkrachting – op een bevolking van 11 miljoen. In Engeland
en Wales schat men dat er elk uur ongeveer negen verkrachtingen
plaatsvinden, op een bevolking van 55 miljoen. Reken maar zelf. Of
laat het over aan een VN-rapport uit 2010. In India waren er in dat
jaar 1,8 verkrachtingen per 100.000 inwoners. In België bijna
dertig. In ons land doet tien procent van de slachtoffers aangifte,
zeggen experten. Zelfs als dat in India maar een op honderd is, dan
nog zijn er relatief veel meer verkrachtingen in ons land. Natuurlijk
kan men alle cijfers in twijfel trekken. Maar dat toont alleen
hoe angstvallig men het beeld van India als land van verkrachting wil
bewaren.

Other Backward Classes 

De
berichtgeving over India blinkt uit in blindheid. Toen in mei 2014
een melding kwam over twee nichtjes die opgehangen aan een boom waren
teruggevonden, sprongen de Europese media op wat men “alweer een
geval van groepsverkrachting en moord” noemde. De Standaard
berichtte dat de meisjes van “de Dalit-gemeenschap” afkomstig
waren, “een groep mensen onderaan de maatschappelijke ladder in
India die uitgesloten zijn uit het kastesysteem” (30 mei
2014). NRC Handelsblad titelde “Je mag een Dalit meisje
verkrachten en doden” (5 juni 2014). De hogere kasten,
stelden deze journalisten met veel verontwaardiging, gebruiken
systematisch seksueel geweld om de lagere kasten te onderdrukken.

De
feiten? Ten eerste, er bestaat niet zoiets als een Dalit-gemeenschap
in India. De ‘Dalits’ zijn een politieke beweging die in naam van
kaste een reeks wettelijke voordelen afdwingt. Ten tweede, de
vermeende daders behoorden niet tot een ‘hoge kaste’ en de
meisjes niet tot ‘de kastelozen’, maar wel tot twee groepen uit
dezelfde bredere klasse (de zogeheten Other Backward Classes die
in de Indiase wetgeving zijn omschreven). Ten derde, het Central
Bureau of Investigation van India stelde vast dat er geen bewijs was
van moord of verkrachting, dat één van de nichtjes een relatie had
met de hoofdbeschuldigde en dat hun familieleden inconsistente
verklaringen aflegden en getuigen omkochten. In plaats van dat te
rapporteren, insinueerde de Europese media dat de politie een poging
deed om de affaire in de doofpot te stoppen. Die speculatie paste
mooi in het bestaande verhaaltje over India. De feiten niet.

Er
is geen enkel bewijs dat mannen uit hogere kasten systematisch
vrouwen uit lagere kasten verkrachten. Maar in Europa vervangen
clichés over India alle redelijke reflectie. Vrouwenhaat is
diepgeworteld in de Indiase samenleving, schrijven journalisten. Het
impliciete contrast is altijd met Europa en haar emancipatie van de
vrouw. Nu, laat ons effectief eens een vergelijking maken van de rol
van de vrouw in het politieke landschap in India en Europa.

Groteske berichtgeving 

De
voorbije tien jaar was de machtigste persoon in India een vrouw:
Sonia Gandhi. Bij de sterkste en meest populaire regeringsleiders van
de deelstaten waren ook een reeks vrouwen: Mayawati, Jayalalithaa en
Sheila Dikshit, bijvoorbeeld. Hetzelfde geldt voor de burgemeesters
van steden en de rectoren van universiteiten. India had al een
vrouwelijke premier in 1966. Een halve eeuw later wachten wij nog
steeds. Er was nog nooit een vrouw premier van de federale regering.
Er was nog nooit een vrouw minister-president van Vlaanderen. Er was
nog nooit een vrouw burgemeester van de stad waar ik woon. O ja, recent stelde mijn universiteit voor het eerst in tweehonderd
jaar een vrouwelijke rector aan.

Het
is niet dat er geen problemen zijn in India. Er bestaat grote
onrechtvaardigheid naar vrouwen. In steden als Delhi is seksueel
geweld een groot probleem. In bepaalde regio’s heerst een
gewelddadige cultuur van straatcriminelen verbonden aan lokale
leiders. Verkrachtingen zijn er even afschuwelijk als elders. Maar
onze groteske berichtgeving laat niet toe om die aspecten van de
samenleving beter te begrijpen. Door de misdaden van individuen te
transformeren tot uitdrukkingen van een hele cultuur en zijn waarden
scheppen ze een waanbeeld.

Inderdaad,
op een bevolking van 1,25 miljard zijn er meer psychopaten en
pathologische mensen dan in een land van 11 miljoen inwoners. Maar
daaruit afleiden dat Indiase mannen geprogrammeerd zijn om over
vrouwen te denken als objecten van verkrachting, is een voorbeeld van
een courante drogreden: secundum quid of overhaaste
generalisatie. “Niet alle Indiase mannen denken en handelen zo,”
zegt men regelmatig. Maar dat toont hoe verdraaid en beledigend deze
benadering is. Men stelt de pathologische mannen voor als de norm
voor India en de anderen als de uitzondering, terwijl het omgekeerde
het geval is.

Overhaaste generalisatie

Om te tonen hoe irrationeel dit verhaal is, kunnen we gewoon een
aantal andere feiten selecteren om tot een omgekeerde conclusie te
komen. Niet alleen zijn er een groot aantal vrouwelijke politici in
India, er bestaat ook een veelheid aan vrouwelijke godheden waarvoor
miljoenen vrouwen én mannen een diepe eerbied hebben. Er zijn
daarnaast vrouwelijke spirituele leiders zoals de befaamde Amma, met
een schare volgelingen. De moeder is zonder enige twijfel de
belangrijkste figuur in de Indiase samenleving. Uit die feiten zouden
we kunnen afleiden dat de vrouw een buitengewone plaats heeft in deze
cultuur. Maar zonder grondig onderzoek is die stelling even leeg als
het hele verhaal over “de verkrachtingscultuur van India.”

De
drogreden van overhaaste generalisatie komt veel voor in propaganda en
de politiek van de angst. Vandaag overheerst diezelfde drogreden de
beeldvorming over India. Het is geen wonder dat zo veel Indiërs het
gevoel hebben dat er een internationale samenzwering aan de gang is
tegen hun land. De oproep tot een internationaal verbod op de film
is onverstandig. Maar het gaat om de uiting van een gevoel van
machteloosheid tegenover een eeuwenoud westers verhaal over de
Indiase cultuur, dat nog steeds de internationale publieke opinie
domineert. Op een perverse manier stelt dit verhaal deze cultuur voor
als belichaming van de immoraliteit: het gaat om een cultuur die zijn
volk programmeert om immorele regels te volgen.

Europa
en India zouden samen met wederzijdse empathie kunnen zoeken naar
oplossingen voor de problemen die we delen. In plaats daarvan
reproduceren wij van onze kant oude koloniale verhaaltjes over India
als ‘een immorele en inferieure cultuur’, alsof het een land is
van groepsverkrachting en kastengeweld. Zo groeit bij veel Indiërs
een afkeer naar het Westen. Als we met India en haar bevolking willen
leren omgaan – ten slotte een land dat een bepalende rol zal spelen
in de eenentwintigste eeuw – zijn rede en begrip onze enige hoop.
De waanzin van de huidige beeldvorming vormt de grootste dreiging.

Jakob De Roover is als docent verbonden India Platform,
Universiteit Gent.