In de intro van Thomas Piketty: de recensie op deze site stond: “Wordt dit het nieuwe standaardwerk over
het kapitalisme of de hype die iedereen in zijn boekenkast wil maar
nooit (helemaal) zal lezen? Dit is zeker een degelijk boek, maar geen
nieuw Das Kapital.”

In de inleiding van De Kleine Piketty komen auteurs Wouter van Bergen en Martin Visser met het voordeel van de terugblik kort
terug op die hype. Het succes van Piketty’s boek blijft verbazend. Echt nieuw waren zijn onderzoek en zijn stellingen niet. Wat Piketty echter
onderscheidt van zijn collega’s economen is het enorm uitgebreide
historische onderzoek, waarbij hij zelfs referenties zocht in de Franse en Engelse literatuur over hoe rijke en arme mensen in de vorige eeuwen leefden. “Piketty’s conclusies zijn lang niet op alle terreinen
even extreem als zijn voor- en tegenstanders doen geloven. Hij heeft
vooral een indrukwekkend gegevensbestand verzameld.”

Hemel

In
zijn originele Franse versie verkocht het boek best goed, maar
een hype was het zeker niet. Onder meer Paul Magnette, (toen)
voorzitter van de Belgische PS en een aantal politici van de de
Franse PS spraken er vol lof over. Magnette had het er ook reeds over
in zijn column in De Standaard. Daarna zakte de interesse echter snel weg. Een en ander brandde echter
pas voorgoed los met de Engelse vertaling, die onder meer door
Amerikaans econoom Nobelprijswinnaar Paul Krugman de hemel werd
in geprezen.

Een
boek van 577 pagina’s tekst en nog 110 pagina’s voetnoten en index
(cijfers van de Engelse hardcover), dat is inderdaad een baksteen.
Dat schrikt wel degelijk menig lezer af – vooral als die niet echt beslagen is in
economische wetenschappen. De auteurs van De Kleine
Piketty verantwoorden zich zo op de achterflap: “U leest dit boekje in
een paar uur uit. Daarna kunt u de discussies volgen en uw eigen
oordeel vellen.” Met succes, want het exemplaar dat ik kocht is
een vierde druk.

Schaafwonden

Karel
De Gucht zei in een recent debat over Piketty: “… het boek waar
iedereen het over heeft maar dat niemand gelezen heeft.” Zijn
uitspraak mag je deels toeschrijven aan het feit dat hij zich niet
kan vinden in Piketty’s besluiten, zeker niet in al die aandacht
voor het fenomeen van de ongelijkheid in de maatschappij.

Maar
goed, de snobs onder ons (ook de zelfontkennende), die met de
hype mee surften en het boek kochten maar het niet gelezen hebben,
zijn echter gewaarschuwd. Wie denkt met De Kleine Piketty voldoende
mee te zijn om te doen alsof, riskeert schaafwonden op te lopen.

Ouderwets aandoend

Een klein boekje over een groot boek beoordeel je op twee manieren. Vat ‘de
kleine’ ‘de grote’ goed samen? Voldoet ‘de kleine’ op zichzelf als
boek? Dat kan voor beide vragen positief beantwoord worden. Visser
en van Bergen volgen nauwgezet de structuur van de vierdelige Piketty, leggen een aantal essentiële begrippen uit en
weten zich te beperken tot drie statistische tabellen. Dat geeft de
lezer al een idee van wat hij in de kanjer mag verwachten.

Ook
goed zijn enkele afzonderlijke kaderstukjes. In het eerste kader,
over de wetenschap van de economie volgens Piketty, schrijven de
auteurs: “Hij (Piketty) spreekt liever over de wat ouderwets
aandoende ‘politieke economie’.” De term ‘politieke economie’ is
echter de allereerste naam die deze wetenschappelijke discipline
oorspronkelijk had. Bovendien is dit net wat Piketty wil verklaren,
namelijk dat economie uiteindelijk ‘politiek’ is, niet zomaar een
ouderwets aandoend detail dus.

Ongemoeid

De Kleine Piketty herneemt in zijn conclusie een denkfout die het origineel ook kenmerkt: “De conclusie en de les die getrokken moeten worden uit de
historische gegevens over de verdeling van vermogens, zijn dat er
binnen een op bezit gebaseerde markteconomie mechanismen aan het werk
zijn die er, als ze ongemoeid worden gelaten, automatisch voor zorgen
dat het nationaal vermogen steeds meer bij een kleine groep
terechtkomt. Voor democratische samenlevingen die veel belang
toekennen aan maatschappelijke rechtvaardigheid kan dit een
bedreiging vormen.”

Het gaat over de laatste zin in dit citaat. Samenlevingen die
weinig of geen belang hechten aan maatschappelijke rechtvaardigheid zijn per definitie geen democratische samenlevingen. Bovendien, dit systeem
IS een bedreiging voor democratische samenlevingen, niet zomaar een
mogelijkheid ( ‘kan… een bedreiging vormen’).

Middenklasse

Voor
de onderlaag van de wereldbevolking hier en in de Derde Wereld
vertelt Piketty niets nieuws. Het is voor hen nooit anders geweest.
Het succes van Piketty is eerder te wijten aan het feit dat hij de
middenklasse doet inzien dat ook zij bedreigd worden.

Beide auteurs voegden er een klein hoofdstuk aan toe met hun inschatting van Piketty’s ideeën voor Nederland. De
Kleine Piketty is een goed geschreven samenvatting van Piketty’s
kanjer. Voor wie mee wil in de discussie zeker nuttig, een
vervanging van het origineel is het niet.

Wouter van Bergen en Martin Visser, De Kleine Piketty, Atlas-Contact, 2014, ISBN 9789047008057.