“In
veel Zuid-Amerikaanse gevangenissen kan een gevangenisstraf in de
praktijk uitlopen op een doodvonnis”, zegt Amerigo Incalcaterra,
regionaal vertegenwoordiger voor Zuid-Amerika van het Bureau van de
Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN (OHCHR).
Venezuela
was het eerste Zuid-Amerikaanse land dat reeds in 1863 de
doodstraf afschafte. Slechts twee landen in de regio kennen de
doodstraf nog, Cuba en Guatemala. Daar werden in 2003 en 2000 nog
executies uitgevoerd. De vooruitgang op dit gebied staat echter in
schril contrast met de abominabele omstandigheden in de
Zuid-Amerikaanse gevangenissen. Mensenrechtenorganisaties en
experts waarschuwen dat de situatie ernstig is.
Geweld,
moord en andere misdaden binnen de gevangenismuren en ernstige
schendingen van de mensenrechten zijn enkele van de problemen in de
regio. “De gevangenissen in Zuid-Amerika kampen met
chronische problemen waar regeringen geen adequaat antwoord op hebben
en een oplossing is niet in zicht”, zegt Incalcaterra.
Vuurwapens
Olga
Espinoza, hoofd Penitentiaire Studies aan het Centrum voor studies
van de civiele veiligheid aan de Universidad de Chile, zegt dat het
gevangenissysteem in een crisis verkeert. “Het laatste rapport
van het VN-ontwikkelingsprogramma UNDP verschaft heel concrete data
over overbevolking, het disproportionele aantal gevangenen in
preventieve hechtenis, fragiele instituten in veel landen en
problemen met re-integratie”, zegt Espinoza.
In
Brazilië is volgens mensenrechtengroepen sprake van wrede, inhumane
en vernederende omstandigheden in gevangenissen. Er bestaan talloze
rapporten over martelingen, zoals verstikking met plastic zakken, het slaan van gevangenen en het toedienen van elektrische schokken. In de
meeste gevallen is de militaire politie hiervoor verantwoordelijk,
zeggen zij.
“Brazilië is echter geen geïsoleerd geval”, licht
Incalcaterra toe. “Dit soort situaties komen in de hele regio
voor.” Incalcaterra wijst erop dat gebrek aan
basisgezondheidszorg en goed eten, en de algehele omstandigheden in
de gevangenissen, geweld aanwakkeren.
Brand in Chileense gevangenis
Volgens
een rapport van de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Mensenrechten
zaten er in 2013 in Zuid-Amerika 943.000 mensen vast. In 354.000
gevallen ging het om preventieve detentie, gedetineerden die
vastzitten in afwachting van hun rechtszaak of veroordeling. In
Bolivia zaten de meeste mensen in voorarrest, 84 procent van de
gevangenispopulatie. Daarna volgden Paraguay (73,1 procent), Panama
en Uruguay (65 procent), Peru (58,8 procent), Venezuela (50,3
procent) en Guatemala (50,3 procent).
De
slechte situatie in de gevangenissen heeft geleid tot diverse
tragedies, zoals in Chili op 8 december 2010. Bij een brand kwamen
toen 81 gevangenen om. In de meeste gevallen ging het om mensen die
voor het eerst veroordeeld waren voor een klein misdrijf. De San
Miguel-gevangenis, waar de brand uitbrak, had plaats voor 632
gevangenen, maar huisvestte op dat moment 1.875 mensen.
