Straathoekwerker, hoe en waarom word je dat? Je rolt er bijvoorbeeld in via een bachelor/master in sociaal werk, of je komt uit
het orthopedagogisch graduaat. Een inspirerende docent kan ook al eens helpen
om de microbe te pakken te krijgen. Tijs, Matthias en Bram zijn nu
respectievelijk elf, achtenhalf en vier jaar werkzaam als straathoekwerker en
vertellen enthousiast over hun werk met de ‘gasten’. Die term is bewust
gekozen – het klinkt positief – want een
gast is altijd welkom.

Wat doet een
straathoekwerker? Kan hij enkel een man zijn?

TBM: “Er zijn
ongeveer evenveel mannelijke als vrouwelijke straathoekwerkers, de verhouding
is bijna 50/50 in Vlaanderen, dus het is echt toeval dat je hier nu voor drie
mannen zit.”

“Het idee achter straathoekwerking is dat we vertrekken
vanuit de mensen zelf. Waar staan ze? Wat hebben ze nodig? Wat kunnen ze? Wat
willen ze? Dat is een heel emanciperende gedachte. Een straathoekwerker
verplicht niet, hij werkt niet bestraffend, hij legt geen regels op. Hij geeft
ondersteuning, hij helpt het leven terug op orde te krijgen, beetje bij beetje,
ieder aan het eigen tempo. Hij aanvaardt
de gast, maar keurt daarom zijn gedrag niet goed. Hij confronteert en
helpt dan zoeken naar een manier om terug aan te pikken.”

“Wat wij doen, is een relatie van lange duur opbouwen. Je kan
veel meer bereiken vanuit de kracht van een relatie. Er kleeft geen termijn op
en dat wekt vertrouwen. Dat vertrouwen is belangrijk, je hebt een hechte band
met je gast en om dat op te bouwen, heb je tijd nodig.”

Bruggen bouwen

“We werken op het
tempo van de gasten, beetje bij beetje leren we hun leefwereld begrijpen en van
daaruit proberen we samen een brug te bouwen tussen de gast en de maatschappij.”

“Ons tempo aanpassen aan dat van de gast is van cruciaal
belang: zij zijn niet altijd klaar om al meteen grote stappen te zetten. We
praten, proberen dingen te regelen, afspraken te maken, maar het hoeft echt
niet altijd over ‘problemen’ te gaan, gewoon wat grappen en grollen kan zeker
ook, onze benadering is heel positief. We zoeken samen raakvlakken, positieve
dingen in het leven en van daaruit gaan we verder. Iemand die in armoede leeft,
is zoveel meer dan enkel die armoede, iemand met drugsproblemen zoveel meer dan
enkel die drugs. Je moet het complete leven bekijken van een gast, en niet
enkel focussen op de slechte stukjes.”

Waarom boeit die job
jullie zo?

TBM: “Je krijgt
enorm veel ruimte om je werking
in te vullen, waardoor je perfect kan inspelen op wat je denkt dat belangrijk
is voor je gast op dàt specifieke moment: een huisbezoek, een telefoon, een koffie drinken, samen naar een
organisatie gaan. We hebben minder
administratieve taken –
in tegenstelling tot andere sociale instanties – wat zeker helpt om echt met de
kern van de zaak bezig te zijn.”

Megafoon

“Straathoekwerk is gestoeld op actief, positief en integraal
werken, maar ook op structureel niveau is ons werk heel belangrijk. Via
signalen die we van onze gasten opvangen, proberen we dingen te veranderen in
het beleid. Wij fungeren als de stem van onze gasten, we proberen ons netwerk
uit te breiden en te versterken, zodat onze gasten beter geholpen kunnen
worden. Dat vergt natuurlijk wel veel geduld, maar het lukt ons wel.”

“We zijn nu twintig jaar actief in Sint-Niklaas, en we kunnen toch
wel stellen dat er dankzij het straathoekwerk
heel wat veranderd is. Buurtwerk, MSOC
(Medisch Sociaal Contactpunt voor Chronische Druggebruikers), Solidair Wonen,
de Pretcamionet: dat zijn allemaal initiatieven waaraan straathoekwerk mee een duwtje
heeft gegeven. In Sint-Niklaas wordt straathoekwerk echt wel au sérieux
genomen. Wij geloven dat de maatschappij
solidair moet zijn, het is niet ieder voor zich, we moeten er voor elkaar zijn
en als er signalen vanuit de rand van de samenleving komen, dan moet daar wat
mee gedaan worden. Uiteindelijk zal dat iedereen ten goede komen, niet enkel de
gasten, we varen er ook met de hele maatschappij wel bij.”

“Eén van onze gasten stelde het onlangs zo: ‘De maatschappij
tegenwoordig is zoals een trein, je probeert daarop te springen, maar je wordt
er constant terug afgeduwd en op de duur word je zo moe van al dat springen,
dat je gewoon blijft zitten op
het perron, want je kan niet meer’.”

Verhalen

“Onze gasten stuiten voortdurend en overal op onbegrip. De
meesten van hen staan onder
enorme stress omwille van wat ze hebben meegemaakt of meemaken. Bij heel veel van
de officiële instanties waar ze naartoe moeten om hun leven weer op de rails te
krijgen, heeft men geen tijd om echt naar hun verhaal te luisteren en er rekening
mee te houden. ‘Ze willen gewoon niet mee, het is hun eigen fout’, krijgen ze
daar te horen, maar dat soort discours gaat hen echt niet vooruithelpen. Een straathoekwerker
neemt de tijd om naar elk
verhaal van elke gast aandachtig te luisteren, het van dichtbij mee te beleven
en te bekijken. Wij zoeken mee de lijn in dat verhaal. Niemand kiest ervoor om uitgesloten te worden.”

“De straathoekwerker kan een vriend zijn, een kameraad. Sommigen noemen ons ‘maatje’. We zijn iemand
waarbij ze terechtkunnen met hun problemen, met hun eenzaamheid. Velen zijn gekwetst of hebben een
gebroken relatie met vrienden, partner, familie. Wij zijn dikwijls de eerste en enige persoon
aan wie ze hun goed of slecht nieuws kwijt kunnen. Je ondersteunt hen op zovele vlakken: werk, financiën,
huisvesting,… Maar ook voor simpele dingen zoals een sms of een wenskaartje voor iemands
verjaardag, kan je zoveel appreciatie krijgen. Daar krijg je echt een
boost van, dat geeft je de kracht om samen verder te gaan.”

Werken jullie met een
vast uurschema?

TBM: “Wij volgen
een 38-urenweek, maar met een heel flexibel uurrooster. Een agenda hebben is
dan ook echt een must (T. toont zijn agenda en die is inderdaad helemaal
volgeschreven, nvdr). Soms werken we ’s avonds, of ’s nachts, of in het weekend.
We maken afspraken die dan weer geschrapt worden en vervangen door nieuwe
afspraken. Maar we kunnen dan ook weer vrije momenten nemen tijdens de week.
Het hangt gewoon af van wat er gaande is, wat de gasten nodig hebben. Elke dag
is een avontuur, je gaat de straat op en het hangt af van of je links of rechts
afslaat, hoe de rest van je dag er zal uitzien. Soms ben je ’s avonds
stikkapot, omdat je de hele dag bezig was en dan net op het moment dat je denkt
van ‘nu is het tijd om naar huis te gaan’, gebeurt er nog iets dat dringend is en waar onmiddellijk op moet
gereageerd worden. Ja, dan doe je dat.”

“Het is een toffe job, we hebben zelf de keuze om over de aanpak van bepaalde zaken
te beslissen. Dat houdt ook in dat er geen standaardoplossingen
zijn, het is een kwestie van zoeken, samen met je gasten. Gelukkig krijgen we
zelf een goede
ondersteuning, dat is heel belangrijk.”

Jullie werkplaats is
de straat. Komen jullie soms in gevaarlijke situaties terecht?

TBM: “Niet echt
eigenlijk. Wij vormen geen bedreiging voor de gasten, integendeel, wij
benaderen hen net heel positief. Het kan gebeuren dat ze even aan het razen
slaan over iets, dan laten we
ze gewoon even razen. Wij weten
ook wel dat dit niet persoonlijk bedoeld is, dat het gewoon frustraties zijn
die eruit moeten. Op het OCMW werken lijkt me soms moeilijker,
daar moet men de mensen soms dingen
weigeren, dat is frustrerend en
daar kan een mens kwaad van
worden.”

“Het is wel eens gebeurd, met een groepje jongeren
bijvoorbeeld, dat die in het begin aan het schelden slaan. Ze kennen je niet,
dus ze vertrouwen je niet. Maar
langzaamaan groeit het vertrouwen. Ze zien dat je echt bent en dat je voor hen
wil gaan.”

Open dialoog

“Wij zijn de voelsprieten van de stad, wij tasten af en
vertalen de signalen die we opvangen naar het beleid toe.”

In Antwerpen is er
nogal wat te doen rond radicalisering. Hebben jullie daar in Sint-Niklaas mee
te maken?

TBM: “Kijk, een
straathoekwerker werkt met mensen die op een of andere manier buiten de
maatschappij staan. Wij werken vooral
preventief, wij proberen de dialoog open te houden. Het gaat hier om jonge
gasten, die een heel laag zelfbeeld hebben en die zijn heel erg op zoek
naar zichzelf. Door heel veel samen te praten en te luisteren, proberen we het
eigen, enge wereldbeeld te verbreden. Je moet contact leggen met mensen die
door niemand meer bereikt worden. Als je het straathoekwerk afschaft, dan gooi
je die mensen in de vergeetput, zo’n mensen mag je echt niet zomaar loslaten.”

“Laatst was er hier een gesprek over Syrië aan de gang, waaronder een paar gasten die
pro-IS waren. Eén van hen bleek een Jezidi (bevolkingsgroep bedreigd door IS, nvdr) uit Irak
te zijn en toen dat opeens bovenkwam, veranderde heel de discussie. Als je
contact hebt met die gasten en je voelt wat er leeft, dan kan je preventief
te werk gaan, je kan andere standpunten aanreiken, daarover discussiëren,
meningen weerleggen.”

“De straathoekwerkers en de gasten vormen een democratisch
project in de stad. In die zin
dat we gasten die uit de boot vallen, trachten te bereiken. Wij geven
een stem aan hen die overal buitenvallen. Wij kunnen natuurlijk niet alles oplossen of voorkomen.”

De toekomstdroom

TBM: “Op lokaal
niveau zitten we zeker oké, nationaal is het afwachten met de besparingen. We hebben een goed
contact met onze werkgever hier in Sint-Niklaas en wij hebben ook een goede relatie
met het OCMW hier. We worden
regelmatig gebeld door het OCMW, omdat wij weten waar we de gasten kunnen
vinden, wij zijn de brug tussen de gasten en de officiële instanties. We
doen regelmatig beroep op elkaar, er vertoont zich nu zelfs de trend van de
omgekeerde doorverwijzing: men komt naar ons voor advies en hulp in bepaalde
situaties. Straathoekwerking heeft heel veel op de kaart kunnen zetten hier, we
zijn hier met drie straathoekwerkers en bereiken meer dan 500 gasten.”

“Er moet nog meer
geïnvesteerd worden in straathoekwerking. Wij hebben de methodiek, wij hebben een
uitgewerkt kader, wij hebben een duidelijke structuur en doelstellingen. Het is zelfs een droom om in elke
wijk een straathoekwerker te hebben.”

“Een straathoekwerker is eigenlijk een beetje Alice in Wonderland
en beweegt zich door het leven in dagelijkse verwondering voor de andere. Het gaat hier om echte
betrokkenheid. Mensen zijn geen nummers.“