Nederland helpt multinationals om Derde Wereld nog armer te maken

Nederland helpt multinationals om Derde Wereld nog armer te maken

Nederlandse bilaterale handelsverdragen spelen een sleutelrol in zaken die multinationals aanspannen tegen ontwikkelingslanden, wanneer nieuwe wetten hun ongebreidelde winsten inperken. Tien procent van die zaken worden aangespannen door brievenbusfirma's vanuit Nederland.

donderdag 29 januari 2015 20:22
Spread the love

Dat
blijkt uit het rapport Socializing Losses, Privatising Gains dat de
Nederlandse organisaties SOMO, TNI, Both ENDS en Milieudefensie op 29
januari hebben uitgebracht. Driekwart van deze “Nederlandse” rechtszaken worden aangespannen door brievenbusfirma’s, die zich
alleen om juridische of fiscale redenen in Nederland hebben
gevestigd.

Hinderlijke milieuregels

Bilaterale
Investeringsverdragen of BIT’s (verdragen tussen twee landen) bieden
investeerders vergaande vormen van bescherming. Wanneer ze menen last
te hebben van gewijzigd overheidsbeleid kunnen ze miljarden van een
staat claimen via een zogenaamde Investor to State Dispute
Settlement, kortweg ISDS. Dit is een van de elementen in de
onderhandelingen over het Transatlantic
Trade and Investment Partnership
(TTIP),
het vrijhandelsakkoord tussen de EU en de VS, dat zo onder vuur ligt
van maatschappelijke organisaties.

Vaak
gaat de zaak om nieuwe milieuwetgeving of maatregelen ter verbetering
van de volksgezondheid of de financiële stabiliteit. De arbitrage
wordt doorgaans uitgevoerd door een drietal mensen, achter gesloten
deuren, en kost inclusief juridische honoraria gemiddeld 7 miljoen euro.
De boetes kunnen hoog oplopen. Dat geldt niet alleen
ontwikkelingslanden. Zo claimt de Chinese verzekeraar Ping An een
schadevergoeding van 1,8 miljard euro van België voor vermeende
verliezen bij de nationalisatie van Fortis.

Ondermijning
democratische besluitvorming

“Het
gaat niet alleen om boetes”, zegt Roos van Os, onderzoeker bij
SOMO. “Het ondermijnt direct de democratie in landen omdat er een
zogenaamde regulatory chill vanuit gaat. Uit angst voor claims
besluiten landen soms om regels terug te draaien die op democratische
wijze tot stand gekomen zijn.” Het ondermijnt daarmee ook de
mogelijkheid voor landen om tot een beleid voor duurzame ontwikkeling
te komen.

Zo
wil Indonesië minder afhankelijk worden van de export van ruwe
grondstoffen. Het bepaalde daarom dat 51 procent van de aandelen in
mijnbouwbedrijven aan Indonesiërs verkocht moet worden en dat
bedrijven de grondstoffen ten dele in Indonesië moeten verwerken. Op
basis van een investeringsverdrag dat Nederland met Indonesië heeft
gesloten, diende mijnbouwgigant Newmont een schadeclaim in.
Uiteindelijk werd Newmont vrijgesteld van de nieuwe wet.

Nederlandse
verdragen werden ook gebruikt om Zimbabwe aan te klagen vanwege
landbouwhervormingen, Bolivia vanwege beleid over het eigendom van
water en Venezuela vanwege de nationalisatie van koffie en olie.

Agressieve aanval op soevereiniteit staten

“Nederland
is een van de agressiefste spelers als het gaat om ISDS”, zegt Van
Os. De Nederlandse ambtenaar die daar verantwoordelijk voor was,
Nikos Lavranos, werkt tegenwoordig als secretaris-generaal van de
lobbyorganisatie European Federation for Investment Law and
Arbitration
(EFILA). Deze organisatie pleit voor nog sterkere
ISDS-mechanismes, die de beleidsvrijheid van staten nog verder moet
inperken.

De
Nederlandse verzekeraar Achmea heeft een zaak aangespannen tegen
Slowakije, omdat het land van zorgverzekeringen weer een
overheidstaak wil maken. Het is een unieke zaak, omdat het bedrijf
geen geld wil, maar eist dat het voorstel van tafel gaat.

Eerder
heeft Slowakije al 19 miljoen euro boete en 2,6 miljoen euro
proceskosten moeten betalen aan Achmea, als schadevergoeding voor een
nieuwe wet die grenzen stelt aan de mogelijkheid van verzekeraars om
winsten het land uit te sluizen. “Dit systeem is in feite een
parallelle rechtsstaat, speciaal voor multinationale ondernemingen”,
aldus Van Os.

Opzegtermijn
van 15 jaar

Geconfronteerd
met de inbreuk die BIT’s en het ISDS-principe maken op de eigen
beleidssoevereiniteit, zegde Indonesië, net als bijvoorbeeld
Zuid-Afrika, zijn BIT’s met verschillende landen op. De verdragen
met Nederland sneuvelden als eerste. Ook India heeft onlangs, mede
als gevolg van een miljardenclaim van Vodafone (eveneens op basis van
het Nederlands-Indiase investeringsverdrag), een totale herziening
van de bestaande investeringsverdragen aangekondigd.



Liliane Ploumen (PvdA) (WikiMedia Commons)

Het
probleem is dat investeerders zelfs na beëindiging nog vijftien jaar
volgens het verdrag beschermd moeten worden. Minister Liliane Ploumen
(PvdA) van Handel en Ontwikkelingssamenwerking heeft eerder
aangegeven dat ze de BIT’s met ontwikkelingslanden opnieuw tegen het
licht gaat houden. In eerdere uitspraken heeft ze echter al laten
weten dat ze geen bezwaren heeft tegen het ISDS-mechanisme, zij het
in verbeterde vorm.

Waarom
arme landen nog armer worden door Nederlandse handelsverdragen

Investeringsverdragen
met Nederland vaak miljardenstrop

Socializing
losses, privatising gains: bilateral investment treaties

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!