Rapport Oxfam doet Davos nadenken over ongelijkheid

De voorspelling van Byanyima is toegelicht in het rapport Having It All and Wanting More (“Alles Hebben en Meer Willen”) dat Oxfam op maandag 19 januari publiceerde. Dat was één dag voordat president Barack Obama zijn jaarlijkse toespraak hield tot de leden van het Amerikaanse Congres (Huis van Afgevaardigden en Senaat). Hij riep op tot een belastingverhoging voor de hoge klasse die ten goede moet komen aan de middenklasse.

Laag pitje

“Obama kijkt eigenlijk naar België”, zei Open Vld-politica Gwendolyn Rutten. “Wat hij nu doet is wat wij in de tweede helft van de vorige eeuw hebben gedaan.” Rutten was op woensdag 21 januari te gast bij Terzake waar ze in debat ging met sp.a-politicus John Crombez.

De liberale politica zette het vuur onder de boodschap van Byanyima op een laag pitje: “Die gegevens kloppen echt totaal niet. En ik vind het heel erg dat een serieuze organisatie toch op die manier [met die cijfers] mee omgaat. (…) Extreme armoede in de wereld is heel goed aangepakt. Er leven vandaag minder mensen in extreme armoede dan tien, twintig, dertig jaar geleden. (…) We zijn een wereldwijde middenklasse aan het creëren die toegang krijgt tot onderwijs, tot water, en die hun kinderen een betere toekomst kan geven.”

Rutten concludeert dat we eerst de armen in Vlaanderen te hulp moeten schieten. Daarna zouden we kunnen kijken naar ongelijkheid in de wereld.

Methodologie

De voorspelling van Byanyima is gebaseerd op data van het jaarlijkse Credit Suisse Global Wealth Datebook. Voor de periode 2000 tot half 2014 heeft het financiële bedrijf schattingen gemaakt van vermogens van huishoudens in de wereld. Hieruit volgt een overzichtsbeeld van de verdeling van de nettowaarde van vermogens per individu. Deze nettowaarde is het verschil tussen enerzijds individuele financiële en niet-financiële activa (bijvoorbeeld een stuk grond), en anderzijds individuele schulden. Dataverzameling over lonen en inkomens is buiten beschouwing gelaten.

Op het Oxfam-rapport zijn verschillende kritieken verschenen. Het Hoofd Statistiek van de BBC, Anthony Reuben, zei op dezelfde dag dat iemand tot de rijkste één procent kan behoren als hij een vermogen heeft met een nettowaarde van ruim 650.000 euro:

“We hoeven niet alleen te praten over mensen die een jacht of een skihuis bezitten. Het bezitten van een huis in Londen (zonder dat je daarvoor een hypotheek hebt afgesloten) laat je toe tot de rijkste één procent.(...) Tussen 2000 en 2009, is het aandeel in het totale [wereld]vermogen van de rijkste één procent elk jaar gedaald. Tussen 2010 en 2014 steeg dat aandeel weer. Oxfam nam gegevens vanaf 2010, en exploreerde wat er in de toekomst gaat gebeuren. Het is duidelijk dat deze methodologie het meest ernstige beeld van ongelijkheid opmaakt.”

Tim Worstall, verbonden aan het Adam Smith Institute schreef voor Forbes: “Als het om de verdeling van vermogens gaat, is het simpel. Als je een negatieve waarde hiervoor hebt, is dat mogelijk. In zo’n geval heb je meer schulden dan bezittingen, bijvoorbeeld studenten die na het afstuderen met een schuldbedrag achterblijven. (…) Als je geen schulden hebt en tien dollar in je zak, dan zul je rijker zijn dan 25 procent van alle Amerikanen.”

Toch voelen de miljonairs en oligarchen in Davos nattigheid, zei Seumas Milne in The Guardian van donderdag 22 januari: “De heersers van een systeem dat de grootste economische golf in de menselijke geschiedenis heeft bezorgd, zouden nu over de consequenties van hun daden moeten nadenken.” Volgens is dat Milne moeilijk voorstelbaar

Zevenstappenplan

De Oxfam-directrice riep op de stijgende ongelijkheid aan te pakken. Hiervoor heeft Oxfam een zevenstappenplan ontwikkeld dat regeringen kunnen uitvoeren. Om te beginnen zou men hard moeten optreden tegen bedrijven die geen belastingen betalen. Daarnaast moet er meer vooruitgang komen in de onderhandelingen over klimaatverandering.

Byanyima: “Willen we echt in een wereld leven waar één procent meer bezit dan de rest? De grootte van de ongelijkheid in de wereld is simpelweg onthutsend. En hoewel ongelijkheid een [politiek] agendapunt is geworden, wordt de kloof tussen arm en rijk alsmaar groter. (…) Business as usual hoort voor de elite geen vrije optie te zijn. Tegenslagen bij de strijd tegen ongelijkheid maken de tientallen jaren van armoedebestrijding ongedaan. De armen raken dubbel getroffen door de stijgende ongelijkheid.”

Oxfam heeft vastgesteld dat het Internationaal Monetair Fonds (IMF) veel bewijs kan leveren voor de stelling dat extreme armoede niet alleen slecht nieuws betekent voor de onderste laag van een samenleving. Extreme armoede kan namelijk ook schade toebrengen aan economische groei.

Met “elite” bedoelt de Oxfam-directrice de rijkste één procent van de wereldbevolking. Aan het rapport heeft Oxfam een internationale campagne gekoppeld, Even It Up (“Maak Het Gelijk”). De campagne laat zien hoe extreem grote vermogens van generatie op generatie worden doorgegeven. Meer dan één derde deel van 1.645 miljardairs die op de World's Billionaires List staan van zakenblad Forbes, heeft zijn vermogen geërfd.

Lobbyvermogen

De campagne legt ook bloot hoe elitegroepen in bepaalde arbeidssectoren hun geld inzetten om regels naar hun hand te zetten. Twintig procent heeft belangen in de financiële sector en verzekeringsbranches, en zag zijn vermogen in 2014 met elf procent stijgen. Daar lag in 2013 (deels) een slordig bedrag van 473 miljoen euro aan lobbywerkzaamheden in Washington en Brussel aan ten grondslag. Tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2012 investeerde de financiële sector 491 miljoen euro in politieke campagnes.

Er zijn eveneens miljardairs die belangen hebben in de gezondheidszorg en de farmaceutische industrie. Deze groep investeerde in 2013 ruim 430 miljoen euro aan lobbywerkzaamheden. Deze hinderen volgens Oxfam de toegang tot levensreddende medicijnen voor het armste deel van de wereldbevolking, en frustreren de hervorming van het mondiale belastingsysteem.

Vorig jaar zei Oxfam in Davos dat de 85 rijkste personen op aarde dezelfde nettowaarde hebben als de relatief 'armste' helft van de wereldbevolking (ruim 3 miljard mensen). Dit jaar heeft Oxfam het aantal rijkste personen bijgesteld tot 80. Oxfam-directrice Winnie Byanyima legde uit dat ook die stijging in ongelijkheid een belemmering is voor de strijd tegen wereldarmoede.