Tijdens de kerstvakantie was op Klara ’s middags een gesprek te horen met gasten die genoten van een feestelijke maaltijd. Eén van die gasten was dirigent Paul Van Nevel. Terloops liet hij zich ontvallen dat hij nog nooit was gaan stemmen omdat hij niet geloofde in het democratisch karakter van verplichte verkiezingen. Tot 25 mei vorig jaar. Toen vond hij het wél nodig om zijn stem te laten horen, maar helaas, zo zei hij, het was hem niet gelukt de N-VA tegen te houden. Hij maakt zich nu grote zorgen over het welzijn van de democratie in ons land. Vreemd hoe een mens die meer geboeid wordt door muziek dan door politiek een analyse maakt die scherper en vooral correcter is dan die van de meeste journalisten en politicologen.

De gespreksleiders echter wisten niet gauw genoeg van onderwerp te veranderen, ook al was de andere gast Herman Van Rompuy, iemand die naar eigen zeggen niets van muziek kent maar toch enige politieke ervaring heeft. De kerstsfeer laten verpesten door gelamenteer over de N-VA , dat was kennelijk niet de bedoeling. Toch sprak Van Nevel profetische woorden op een moment dat van Charlie, Parijs en Verviers nog geen sprake was. Want hij had natuurlijk wel gelijk: we zijn stilaan maar zeker op weg naar een democratisch verkozen, autoritair geleide, eenpartijstaat. Dat was al merkbaar voor de verkiezingen van vorig jaar.

Bart De Wever had toen maar één minister in de Vlaamse regering. Toch slaagde hij erin een onderwijshervorming, die hem niet zinde, deskundig om zeep te helpen, ook al moest hij daarvoor zijn eigen fractie schofferen. Nu hij de grootste partij van het land leidt is het hek helemaal van de dam. Hij wou een regering zonder socialisten: hij heeft ze. Hij steekt het ook niet weg. Zonder enige gêne heeft hij het over “zijn” coalitie, of het nu om het Antwerps stadsbestuur, de Vlaamse of de federale regering gaat.

Hij wil niet dat die federale regering onderzoekt of het verbod op cannabis kan worden opgeheven? Het onderzoek komt er niet. Is er sprake van een tax shift of een tax lift? Alleen als De Wever hoogst persoonlijk het daarmee eens is. De Wever wil dat buitenlandse imams strenger worden gecontroleerd? Zijn staatssecretaris voor Deportatie bedient hem op zijn wenken. De Wever wil het leger inzetten in de strijd tegen terreur? Soldaten trekken de wacht op. De Wever wil de burgerlijke vrijheden inperken ‘om onze veiligheid te waarborgen’? De regering pakt uit met 12 maatregelen die exact dat doen. Het parlement, de enige verkozen instelling waarover we beschikken, komt er niet aan te pas of hooguit in een later stadium met de bevoegdheid alles goed te keuren wat de door De Wever aangestelde ministers hebben beslist. Maar niet alleen in de politiek, ook elders ziet men zijn kans schoon om Big Brother de kans te geven zijn neus te steken in zaken die hem niet aan gaan.

Zo kwam onderzoeksrechter Philippe Van Linthout, lieveling der dames dank zij zijn TV-optredens, onbeschroomd vertellen dat de regeringsmaatregelen niet ver genoeg gaan. Onderzoeksrechters moeten niet alleen telefoons kunnen afluisteren, nee, ze moeten ook het recht krijgen te lezen wat er op onze computers, smartphones en ander elektronisch dan wel digitaal gereedschap staat, het recht om te hacken dus, ja, zo noemde hij het. Hij gaf toe dat de burger dit niet aangenaam zou vinden, maar wat moest dat moest. Want alleen zo kun je terreuraanslagen voorkomen. Zijn woorden waren nog niet koud of minister van Justitie Geens repte zich om een wetswijziging aan te kondigen om de onderzoekrechters hun zin te geven.

Is daar allemaal, met veel mitsen en maren, nog begrip voor op te brengen, de gebeurtenissen in Verviers tonen aan dat de grenzen van het aanvaardbare toch ver overschreden worden. Twee verdachten werden bij de “opkuisoperatie”, zoals minister Jambon het noemde, afgemaakt. Of beter gezegd: geneutraliseerd dan wel uitgeschakeld. Veel woorden werden er niet aan vuil gemaakt: de verdachten hadden het vuur geopend en dus moest de politie terugschieten. Einde verhaal. Niemand stelde een kritische vraag, geen journalist, geen politicus, geen advocaat. Integendeel, lof alom voor het optreden van de elite-eenheid, door politiebaas De Bolle “professioneel en efficiënt” genoemd.

Nu weet ik niet wat u ervan vindt maar als de politie bij een ‘operatie’ mensen vermoordt dan word ik instinctief ongemakkelijk. Onwillekeurig denk ik dan terug aan wat de ongewapende Jonathan Jacob is overkomen, ook om het leven gebracht door een “elite”-eenheid. Je zou toch verwachten dat er op zijn minst een onderzoek wordt ingesteld om na te gaan of de agenten in Verviers er werkelijk alles aan gedaan hebben om de verdachten levend in handen te krijgen. Al was het maar om ze te kunnen ondervragen over andere betrokkenen. Let wel : het ging hier om verdachten, niet om door de rechter veroordeelde misdadigers.

Zeker, er werden kalasjnikovs en ander oorlogstuig in hun appartement gevonden, lieverdjes zullen het allicht niet zijn geweest. Maar zolang een onpartijdig onderzoek niet heeft vastgesteld dat de agenten in Verviers niet anders konden dan de twee vermoedelijke jihadisten af te maken, is hier sprake van een standrechtelijke executie. Dat geldt, het spijt me zeer, ook voor de drie moordenaars die in Parijs werden “geneutraliseerd”. In ons land en in Frankrijk is de doodstraf, net zoals in ieder ander beschaafd land, afgeschaft. Nergens staat vermeld dat dit niet geldt voor jihadisten. Of dat agenten op eigen houtje de doodstraf mogen uitvoeren – behalve dan in het geval van wettige zelfverdediging.

Maar gelden in de strijd tegen terreur nog wel wetten?

De lijst van vermoorde moordenaars wordt alleszins indrukwekkend lang: Osama bin Laden, Khadaffi, Saddam Hussein, en de tientallen door Amerikaanse drones ‘uitgeschakelde’ terroristen. Waarbij ook nog eens vele onschuldigen omkomen. Lijkt deze vorm van terreurbestrijding niet erg veel op terrorisme?

Ik dacht dat één van de Westerse waarden, waar we zo trots op zijn en die op de massademonstratie in Parijs eensgezind door zovelen werden verdedigd, de democratische rechtsstaat was. Om te voorkomen dat schurken vrijuit gaan als ze in eigen land niet terecht kunnen staan, hebben we zelfs een Internationaal Strafhof opgericht – dat tot op heden alleen Afrikanen heeft berecht. Geen Stalins of Mao’s meer die vredig in hun bed ontslapen zonder dat ze ooit ter verantwoording zijn geroepen voor hun misdaden. Dat was de gedachte. Maar ook dat ze zouden worden beoordeeld door onafhankelijke rechters en niet gelyncht door politiemensen, militairen of opgewonden menigtes. De oorlog tegen het terrorisme heeft evenwel de oude, bijbelse, wet van oog om oog en tand om tand weer tot leven gewekt. Zo verlagen we ons tot het niveau van degenen die onze samenleving willen ontwrichten. Wrang. Zo winnen de terroristen alsnog. Al is het dan vanuit het graf. Heel wrang.

Dit stuk verscheen eerder op het Salon van Sisyphus.