U
heeft het misschien gemist in de cinema. Maar toch: die Deux
Jours et Une Nuit,
dat is een laffe stomp in de maag, waar je nog een paar uren van
ontdaan bent. Eens de emoties wegebben, kan de analyse beginnen: het
homo
homini lupus-principe:
elk mens is voor de ander een wolf. Bedrijven zetten mensen tegen
elkaar op. Zo erg dat vader en zoon op de vuist gaan omdat ze niet
kunnen uitklaren of Sandra nu haar job verdient, of de anderen hun
premie. Want er is ‘China’, waar de loonkosten altijd lager zijn.

Na
de emotie en de analyse kan dan eventueel actie volgen. Na Rosetta
(1999)
volgde het Rosetta-plan
tegen jeugdwerkloosheid. De Leuvense onderzoeker Ides Nicaise schreef
er in 2001 nog een paper over met de dappere ondertitel: “appealing
to corporate responsibility in the fight against youth unemployment.”

Als je het verkiezingsprogramma van de PS in Brussel zes maanden
geleden doornam bij ‘jongerengarantie’ – elke
jongere zal maximaal vier maanden na de afronding van zijn studies
een job- , stage- of vormingsaanbieding ontvangen en erna en een
betaald ‘opnamecontract’ van 1 jaar – dan is het meer van plus
ça change, plus ça reste la même chose.
Maar de Dardennes werken nu eenmaal op het gestel. Ze hebben het
Ladri
di Biciclette-effect.

De
Sica’s meesterwerk uit 1948 zou een ganse generatie Italianen
marxisten hebben gemaakt. Ook toen was het ieder voor zich in een
permanent precair systeem. De werkloze Antonio heeft een fiets nodig
om een job te kunnen krijgen. En net dan wordt z’n fiets gestolen.
En wat doe je als je wanhopig bent, geen geld hebt en écht een fiets
nodig hebt? Ga het vooral zelf nog eens zien. De Italianen stormden
woedend de cinemazaal uit bij het zien van zoveel onrecht.

In
die zin doen de Dardennes niks anders. (En kun je Le
gamin au vélo uit
2011 als een knipoog naar De Sica zien). De casting, de kledij, de
infrastructuur, de huizen: het ziet er allemaal gewoon en tegelijk
afgemeten uit. Zo gewoon dat je soms bijna de indruk krijgt dat je
een tv-film aan het bekijken bent. Het is natuurlijk de bedoeling van
de broers om alles gewoon te doen overkomen. De nieuwe Rosetta heet
Sandra en dat is ook Sandra, het is niet Marion Cotillard. Ze zou
zich maanden hebben voorbereid op de rol: in beweging, in intonatie,
in maniërismen. Eindelijk weg van Hollywood, voor een rol van de
ziel.

En
toch zijn er zaken vreemd en contrair in een Dardenne. Alleen al het
zeer presente openbaar vervoer. Je zou duizenden Amerikaanse films na
elkaar mogen bekijken en nooit zoveel beelden van openbaar vervoer
zien als in één Dardenne. (Tenzij je Under
Siege 2 –
die met Steven Seagal op de trein – als openbaar vervoer
beschouwt).

En
dan zijn er die hoekige camerastandpunten die zo dicht op de huid van
de personages zitten dat je er ongemakkelijk
van wordt. Ze lijken vaak arbitrair gekozen maar er gaan maanden
voorbereiding aan
vooraf. Een gemengde filmcommissie moest dit jaar kiezen voor de
Belgische inzending voor de
Oscars. De topfavorieten waren Marina
en
Deux
Jours et Une Nuit.
Marina,
met haar from
zero to hero verhaal,
haar vrolijke muziek, haar charmante Italiaanse gemeenschap (ook
present in de heuvels van Hollywood,
knipoog knipoog). Of een doffe Dardenne-film met vale kleuren, veel
openbaar vervoer, een gewoon gezin zonder helden dat woont en werkt
in het grijze Seraing. Het werd de tweede.

Sandra
goes to Hollywood. En gelijk heeft de jury. Als de Dardenneworp
ergens kan aanslaan, is het wel in de VS. “A
massive, Xanax-fueled public health crisis driven by chronic
employment worry is headed our way”,
kopte een Amerikaanse journaliste. Eén vierde van de werknemers is
er onzeker over z’n job. In de bouw en in de mijnen – en vele
andere blue
collar (arbeidersjobs)
– gaat dat naar meer dan 1 op 2 (55%). In de ranglijst van
jobzekerheid staat de VS op de 26e plaats, België op de 13e en het o
zo stabiele Zwitserland op de 1e.

Stress,
depressie, overspannenheid, angstaanvallen en hartfalen zijn
voorkomende gevolgen van jobonzekerheid. Volgens een enquête van de
Amerikaanse psychologenvereniging vond 62% van de Amerikanen
dat werk een sterk nadelige impact op hun stressniveau had en 45% had
dat met jobonzekerheid.

Onderzoek
van de universiteit van Cumbria lijkt erop te wijzen dat onzekerheid
over je job nog slechter is
voor je gezondheid dan geen job hebben. Sandra kan er over
meespreken. In 1950 haalde Ladre
di Bicicletta de
Oscar, de Golden Globe en de BAFTA voor Beste Buitenlandse film
binnen. Marion Cotillard werd genomineerd in de categorie Beste vrouwelijke hoofdrol. Dat de veroveringstocht van Deux
Jours et Une Nuit even
groots mag zijn.

Deze tekst verscheen eerder in De Gids.