Sinds 4 januari
2015 bezetten ongeveer honderd sans-papiers een leegstaand gebouw in
Sint-Joost-ten-Node, in Brussel. Van hieruit komen ze gezamenlijk op voor hun
recht op tijdelijke bescherming en op een tijdelijk verblijf. De mensen zijn
afkomstig uit West-Afrikaanse landen zoals Guinee, Sierra Leone en Liberia,
waar ebola al maandenlang in volle hevigheid woedt. België stuurt sans-papiers uit
deze regio op dit moment niet meer gedwongen terug. Maar de overheid biedt hen
ook geen tijdelijke bescherming aan. Het gevolg is dat ze rechteloos op straat
moeten overleven.  

“We hebben het recht op een tijdelijk
verblijf”, stelden de sans-papiers woensdag 7 januari vanuit het bezette
gebouw. Een centrale verwarming ontbreekt in het pand, maar ondanks de hevige
kou en het tekort aan dekens en voedsel, zijn ze blij met een tijdelijk
dak boven hun hoofd, van waaruit ze zich politiek kunnen organiseren. Hun eis:
een tijdelijke verblijfsvergunning die geldig is totdat het ebola-virus volledig
is uitgeroeid.

Papieren = leven

Voorlopig kunnen ze niet terug naar hun thuisland, legt Alexis Andries van de vzw Pigment
uit, een Brusselse stichting die deze groep mensen ondersteunt bij het verbreiden van hun boodschap. Maar zonder tijdelijke papieren hebben mensen
in België geen toegang tot werk en waardige woonomstandigheden. Dit maakt het
voor hen onmogelijk om hier zorg te dragen voor hun families.  

“Papieren zijn voor ons gelijk aan leven”,
zegt Alusine Bundaud Sesay, een man gevlucht uit Sierra Leone. “Nu slapen velen
van ons op straat en kunnen we nergens naartoe. We  hebben de hoop verloren. Langzaam neemt de
epidemie af, maar er is nog geen vaccin tegen het virus gevonden en de nasleep in
onze thuislanden is verschrikkelijk”, vertelt Jacob M. Konneh, die zijn roots
in Liberia heeft.  

Juridisch vacuüm

“Ze bevinden zich
in een juridisch vacuüm”, verklaart advocaat Selma Benkhelifa, die de mensen van
juridische steun en advies voorziet. “Vreemdelingen kunnen een
verblijfsvergunning krijgen op basis van twee juridische gronden. Ten eerste
als in hun thuisland hun leven of persoonlijke veiligheid in gevaar is. Ten
tweede op grond van humanitaire redenen. Beide voorwaarden zijn volgens de
Belgische overheid niet van toepassing op asielzoekers afkomstig uit de
West-Afrikaanse ebola-landen.”  

Staatssecretaris
voor Asiel en Migratie Theo Francken heeft in de pers verklaard dat er geen
humanitaire redenen zijn. De risico’s zijn niet reëel maar hypothetisch, luidt
het oordeel. “In onze ogen een absurde argumentering, een gevaar is sowieso
hypothetisch”, aldus woordvoerder Andries.  

Beschuldiging

“We zijn er zelfs
van beschuldigd dat we ebola zouden gebruiken om papieren te krijgen”, zegt Sesay. “Voor ons
is dit verwijt een grote schande. Het zijn onze familieleden die sterven in ons
thuisland. Vluchten naar een ander land is de allerlaatste optie waarvoor je
kiest. Iedere dag bidden we dat de epidemie ten einde
komt. Zelf heb ik tien familieleden verloren”, zegt hij. “Waarom zouden we moeten strijden voor onze
rechten?” 

De overheid heeft
wel besloten geen gedwongen repatriëringen meer uit te voeren naar landen waar het
virus heerst. Maar dezelfde regering veronderstelt tegelijkertijd dat de asielzoekers
vrijwillig hun biezen pakken en teruggaan, aldus de advocaat. Terug naar
West-Afrika waar door een dodelijk virus nog steeds dagelijks talloze
slachtoffers vallen, met als gevolg dat de toegang tot onderwijs,
rechtszekerheid en gezondheidszorg enorm verslechterd is? Ook de oogsten
mislukken als gevolg van epidemie, waardoor de voedselbevoorrading in die
landen in gevaar is.  

“De sans-papiers kunnen dus wel hier in België blijven, maar kunnen niet legaal verblijven”,
zegt Benkhelifa. Teruggaan is voor hen geen optie. De advocate: “Daarom is het hun doel om een eigen politiek statement tegen het politieke statement van de autoriteiten in te brengen en te betogen om dit beleid te veranderen.”

 Oplossing

Wettelijk gezien
hebben deze mensen een punt, stelt de advocaat. Ze verwijst naar de Verenigde
Staten die onlangs achttien maanden bescherming boden aan een gelijkaardige groep asielzoekers. Inclusief een tijdelijke werkvergunning. “Het is dus
mogelijk.”

De asielzoekers noemen de bezetting van het gebouw dan ook een politieke actie. “Hen op straat zetten zou onmenselijk zijn. Daarom zijn ze enorm blij dat ze dit leegstaande pand gevonden hebben van waaruit ze zich politiek kunnen organiseren. En mochten ze toch het gebouw uit worden gezet, dan staan ze tenminste samen buiten en kunnen ze samen op zoek naar een andere oplossing”, aldus Adries.

Onveilig

De burgemeester Emir Kir heeft reeds laten weten dat de sans-papiers het leegstaande gebouw zullen moeten verlaten. Het gebouw zou onveilig zijn om te verblijven. Bovendien is het volgens hem niet de verantwoordelijkheid van de gemeente of van het Gewest, maar van het federale niveau. Hij zal staatssecretaris Francken erover interpelleren.

Ondanks het feit dat ze niet langer in het pand mogen blijven, was het gesprek met de burgemeester erg positief, volgens Andries. “Dat we uit het gebouw moeten, kunnen we begrijpen. Maar de burgemeester heeft ook gezegd ons honderd procent te steunen. Het is volgens hem zaak voor een democratische staat om deze mensen een tijdelijk verblijf en onderdak te geven. Daarom wil hij met Francken gaan praten.”  Een eerder gesprek dat de sans-papiers zelf met de staatssecretaris hadden, leverde niets op.  

Publieke opinie

De oplossing ligt
volgens deze groep nu bij de gemeenschap. “Als de publieke opinie van
België duidelijk stelling neemt tegen de regering dat het zo niet langer gaat,
dan zal die een oplossing moeten vinden om toch een tijdelijk verblijf te verlenen.” De mensen uit de ebola-landen zeggen de bezetting voort te zetten om hun rechten te krijgen.